ΤΟΥ ΔΡΟΣ ΧΡΙΣΤΟΥ ΠΑΛΛΟΥΡΑ MD, FEBDV*
Η λειτουργικότητα των ιστών του ανθρωπίνου οργανισμού μειώνεται αναπόφευκτα με την πάροδο του χρόνου. Όμως σύμφωνα με μια νέα μελέτη που αφορά την επούλωση των πληγών του δέρματος, η γήρανση έχει και τη θετική της πλευρά, καθώς οι ουλές που δημιουργούνται στα άτομα μεγαλύτερων ηλικιών είναι λεπτότερες σε σύγκριση με νεαρότερες ηλικίες. Αυτό υποστηρίζει ο Dr. Leung, καθηγητής δερματολογίας στο πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια, στο άρθρο του που δημοσιεύτηκε το Σεπτέμβριο του 2018 στο περιοδικό Cell Reports.
Στα θηλαστικά η διαδικασία της επούλωσης γίνεται με 2 διαφορετικούς τρόπους, τη δημιουργία ουλώδους ιστού και την ανάπλαση του τραυματισμένου ιστού. Στην πρώτη περίπτωση έχουμε τη δημιουργία και εναπόθεση ινώδους ιστού που αναδομεί και αλλάζει την αρχιτεκτονική του ιστού προκαλώντας την επηρμένη ή/και ερυθρή ουλή. Στη δεύτερη περίπτωση έχουμε ανάπλαση του ιστού στην αρχική του μορφή. Η επούλωση γίνεται κυρίως με τη δημιουργία ουλώδους ιστού και λιγότερο με μηχανισμούς ανάπλασης.
Σε πειράματα που έγιναν σε ποντίκα παρατηρήθηκε ότι οι ουλές στα νεαρά ποντίκια ήταν πιο έντονες σε σύγκριση με τα ηλικιωμένα ποντίκια, κάτι που επιβεβαιώνει και τις κλινικές παρατηρήσεις των δερματολόγων όσο αφορά την επούλωση των πληγών στους ασθενείς. Στα νεαρά ποντίκια η επούλωση γινόταν κυρίως με δημιουργία ουλώδους ιστού και λιγότερα με ανάπλαση του προυπάρχοντος ιστού. Στα ηλικιωμένα ποντίκια γινόταν το αντίθετο.
Ένας από τους παράγοντες που παίζουν σημαντικό ρόλο στο φαινόμενο αυτό είναι η ποσότητα έκκρισης της πρωτεΐνης SDF1 που εκκρίνεται από τα τραυματισμένα κερατινοκύτταρα. Σε νεαρές ηλικίες έχουμε αυξημένη έκκριση SDF1 ενώ σε μεγαλύτερες ηλικίες μειωμένη. Η αυξημένη έκκριση της SDF1 συμβάλλει στη γρήγορη επούλωση με τη δημιουργία ουλώδους ιστού ενώ η μειωμένη έκκριση σε βραδύτερη επούλωση με ανάπλαση του ιστού. Η έκκριση της SDF1 μπλοκάρεται από τη σύνδεση της πρωτείνης EZH2 στο γονίδιο της SDF1. Συνεπώς για να αποδειχτεί αυτό, οι ερευνητές μπλόκαραν μέσω ενός φαρμάκου την δράση της EZH2 στα γηρασμένα ποντίκια και επομένως αυξήθηκε έμμεσα η παραγωγή της SDF1. Το αποτέλεσμα ήταν ότι στα γηρασμένα ποντίκα η επούλωση των πληγών να ήταν όμοια με των νεαρών ποντικιών.
Οι ερευνητές πιστεύουν ότι η ποσότητα έκκρισης της SDF1 είναι ένα είδος συμβιβασμού του οργανισμού όσο αναφορά την ταχύτητα επούλωσης και την ποιότητα της ουλής. Ο οργανισμός των θηλαστικών δίνει προτεραιότητα στη γρήγορη επούλωση με τη δημιουγία ουλώδους ιστού που διαρκεί κάποιες μέρες σε αντίθεση με την σημαντικά πιο αργή διαδικασία της ανάπλασης που διαρκεί μέχρι και ένα μήνα. Στη θεωρία τους υποστηρίζουν ότι στην πορεία της εξέλιξης των θηλαστικών ήταν προτιμότερο για το νεαρό οργανισμό να έχει μια γρήγορη επούλωση για να μπορέσει να επιβιώσει ακόμα μια μέρα στη ζούγκλα παρά να έχει μια ανοιχτή πληγή που αργεί να επουλωθεί και να αποτελεί εύκολη λεία. Αντίθετα για τα ηλικιωμένα θηλαστικά που είχαν περάσει την αναπαραγωγική τους ηλικία η διάρκεια επούλωσης των πληγών δεν επηρέαζε την επιβίωσή τους.
O παράγοντας Plerixafor, αναστολέας της πρωτείνης SDF1, μπορεί στο μέλλον να αλλάξει ριζικά τον τρόπο αντιμετώπισης των πληγών και τραυμάτων. Προς το παρών χρισιμοποιείται σε ασθενείς με λέμφωμα και πολλαπλό μυέλωμα ένω παράλληλα ετοιμάζονται κλινικές μελέτες για την αποτελεσματικότητά του στην πρόληψη των ουλών στο ανθρώπινο δέρμα.
Τα νέα δεδομένα μπορούν να εξηγήσουν τη δημιουργία των χηλοειδών και υπερτροφικών ουλών που συμβαίνουν κυρίως σε νεαρές ηλικίες. Η ακμή αποτελεί μια άλλη πάθηση της νεαρής ηλικίας που πολύ συχνά οδηγεί σε εκτεταμένες και βαθιές ουλές στο πρόσωπο του ασθενούς. Αντίθετα βέβαια η καθυστερημένη επούλωση στις μεγαλύτερες ηλικίες μπορεί επίσης να οφείλεται και σε άλλους παράγοντες όπως είναι ο σακχαρώδης διαβήτης, η αθηροσκλήρωση, το κάπνισμα, η καρδιακή ανεπάρκεια και η φλεβική ανεπάρκεια των κάτω άκρων.
Γενικά οι πληγές μετά από ένα τραυματισμό, χειρουργείο, έγκαυμα, λέιζερ αλλά και οι φλεγμονώδεις βλάβες της ακμής χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή για να αποφευχθεί η δημιουργία αισθητικά μη αποδεκτών ουλών. Εκτός από την αποφυγή της μόλυνσης που προϋποθέτει σωστό καθαρισμό και χρήση αντιβιοτικής αλοιφής η κρέμας πολύ σημαντική είναι η προστασία της πληγής ιδιαίτερα κατά τις πρώτες μέρες της επούλωσης με τσιρότο. Εκ των ων ουκ άνευ είναι επίσης η χρήση αντιηλιακής κρέμας με δείκτη προστασίας 30 ή 50 και φίλτρου για την UVA ακτινοβολία για την αποφυγή μεταφλεγμονωδών δυσχρωμιών. Τέλος είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η διαδικασία της επούλωσης χρειάζεται αρκετή υπομονή καθώς μπορεί να διαρκέσει κάποιες εβδομάδες μέχρι το δέρμα να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση.
*Δερματολόγος-Αφροδισιολόγος
Ειδικευθείς στα πανεπιστημιακά νοσοκομεία Ιένας και Κολωνίας, Γερμανία
