Συνέντευξη στο Ygeia-News με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Θρόμβωσης
*Περισσότεροι άνθρωποι πεθαίνουν από θρόμβωση απ’ ότι από καρκίνο
*Μπορεί να προκαλέσει φλεβική εμβολή
Υπεύθυνη για τις τρεις πρώτες καρδιαγγειακές αιτίες θανάτου παγκοσμίως, η θρόμβωση μπορεί να προληφθεί και να αντιμετωπιστεί αν τύχει της απαιτούμενης προσοχής. Αυτό είναι το μήνυμα, που στέλνει μιλώντας στο «Υgeia-Νews» ο Αγγειοχειρουργός, Δρ. Στυλιανός Παπάς, Πρόεδρος της Κυπριακής Εταιρείας Αγγειακής και Ενδαγγειακής Χειρουργικής, με αφορμή τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα Θρόμβωσης (13/10).
Τι είναι η θρόμβωση
ΕΡ: Στις 13 Οκτωβρίου είναι η Παγκόσμια Ημέρα Θρόμβωσης .Τι εννοούμε ακριβώς με τον όρο θρόμβωση;
ΑΠ: Με το γενικότερο όρο θρόμβωση εννοούμε το σχηματισμό πήγματος αίματος μέσα στις αρτηρίες ή τις φλέβες του σώματος, γεγονός που εμποδίζει τη φυσιολογική κυκλοφορία του αίματος. Ειδικότερα η δημιουργία θρόμβου σε μια φλέβα ,συνηθέστερα των ποδιών, προκαλεί αυτό που ονομάζουμε φλεβική θρόμβωση. Όταν ο θρόμβος από μια φλέβα αποσπαστεί και οδηγηθεί μέσω της κυκλοφορίας στα αγγεία των πνευμόνων, τότε έχουμε την πνευμονική εμβολή που αποτελεί μια επικίνδυνη για τη ζωή κατάσταση.
Η φλεβική θρομβοεμβολική νόσος, δηλαδή η φλεβική θρόμβωση και η πνευμονική εμβολή σαν μια ενιαία νοσολογική οντότητα, είναι υπεύθυνη για 1 στους 4 θανάτους παγκοσμίως .Πραγματικά οι αριθμοί τρομάζουν ,ακόμα και εμάς τους γιατρούς. Κάθε χρόνο στην Ευρώπη 600.000 θάνατοι σχετίζονται με την φλεβική θρομβοεμβολική νόσο. Αποτελεί την πρώτη αιτία ενδονοσοκομειακής θνητότητας καθώς το 60% όλων των θρομβώσεων προκύπτουν κατά την διάρκεια ή αμέσως μετά από νοσηλεία. Η νόσος προκαλεί περισσότερους θανάτους από όσους προκαλούν αθροιστικά ο καρκίνος του μαστού, του προστάτη, το AIDS και τα τροχαία ατυχήματα, που αποτελούν αντικείμενο μεγαλύτερης προβολής και ενημέρωσης .Είναι μια ιδιαίτερα συχνή και θανατηφόρα νόσος αλλά πολλές φορές υποεκτιμημένη από τα συστήματα υγείας ,από τους γιατρούς ,από το κοινό και από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης .Και όμως είναι μια πάθηση που τις περισσότερες φορές μπορεί να προληφθεί.
Για αυτό και το φετινό μήνυμα του εορτασμού είναι: ΣΚΕΨΟΥ ΤΗΝ ΘΡΟΜΒΩΣΗ! ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΠΡΟΛΗΦΘΕΙ!
Βασικοί παράγοντες κινδύνου
ΕΡ: Ποιοι είναι οι βασικοί παράγοντες κινδύνου για να προκληθεί η φλεβική θρόμβωση;
ΑΠ: Οι βασικοί παράγοντες κινδύνου για τη δημιουργία της φλεβικής θρόμβωσης είναι τρεις:
1) Η νοσηλεία και παραμονή στο νοσοκομείο για μεγάλο χρονικό διάστημα,
2) Μείζονες επεμβάσεις, όπως αρθροπλαστική γόνατος και ισχίου και επεμβάσεις για αντιμετώπιση του καρκίνου.
3) Η ακινησία για μεγάλο χρονικό διάστημα (πχ μετά από σοβαρό τραυματισμό και τοποθέτηση γύψου στα κάτω άκρα).
Άλλοι παράγοντες οι οποίοι συμβάλουν στην εμφάνιση της φλεβικής θρόμβωσης είναι η ηλικία άνω των 60 ετών, ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό με θρόμβωση, οι χημειοθεραπείες για αντιμετώπιση του καρκίνου και η φαρμακευτική αγωγή με οιστρογόνα (πχ τα αντισυλληπτικά).
Επίσης τα πολύωρα αεροπορικά ταξίδια, η παχυσαρκία η εγκυμοσύνη ή η πρόσφατη γέννα, το κάπνισμα και η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ είναι άλλοι παράγοντες που υπό ορισμένες προϋποθέσεις ή σε συνδυασμό με τους προηγούμενους παράγοντες μπορούν να δημιουργήσουν φλεβική θρόμβωση.
Τα συμπτώματα
ΕΡ: Ποια είναι τα συμπτώματα της νόσου;
ΑΠ: Συνήθως η φλεβική θρόμβωση εμφανίζεται στα κάτω άκρα. Τα συμπτώματα είναι πόνος ή ευαισθησία στην γάμπα, πρήξιμο και αύξηση της θερμοκρασίας στο πόδι. Σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να παρατηρηθεί αλλοίωση στο χρώμα του κάτω άκρου, δηλαδή ερυθρότητα ή κυάνωση.
Αυτά πρέπει να ανησυχήσουν τους ασθενείς και να ζητήσουν ιατρική συμβουλή. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό και οι ίδιοι οι ασθενείς να αναγνωρίζουν τα συμπτώματα αυτά και να σκέφτονται την θρόμβωση γιατί μόνο έτσι μπορούμε να έχουμε έγκαιρη διάγνωση και να προλάβουμε την πνευμονική εμβολή που αποτελεί σοβαρή και επικίνδυνη για την ζωή επιπλοκή . Τα συμπτώματα της πνευμονικής εμβολής περιλαμβάνουν πόνο στο στήθος, δυσκολία στην αναπνοή, έντονο βήχα, ταχυκαρδία και πολλές φορές απώλεια συνείδησης.
Είναι ιδιαίτερα σύνηθες , ασθενείς να έχουν τα συμπτώματα στα πόδια για μέρες και να μην τα αναφέρουν καθόλου, σκεπτόμενοι ότι είναι κάτι παροδικό, ότι είναι λόγω κούρασης, ότι θα περάσει με την ανάπαυση και γενικά γιατί ο πόνος στα πόδια είναι κάτι συνηθισμένο και δεν μπορεί να υποκρύπτει κάτι το τόσο σοβαρό. Βεβαίως πόνος ή πρήξιμο στο πόδι, δεν σημαίνει πάντα φλεβική θρόμβωση. Υπάρχουν πολλές παθήσεις που προκαλούν τα ίδια συμπτώματα, όπως μυϊκές θλάσεις, ισχιαλγία ,αρθρίτιδες και άλλα που πολλές φορές μπερδεύουν τον ασθενή αλλά και τον ίδιο τον γιατρό με αποτέλεσμα την καθυστέρηση στην διάγνωση. Για τον λόγο αυτό οι κλινικοί γιατροί πρέπει να έχουν υψηλό βαθμό υποψίας δηλαδή να σκέφτονται την φλεβική θρόμβωση και όπου ενδείκνυται να προβαίνουν γρήγορα στις κατάλληλες διαγνωστικές εξετάσεις.
Διαγνωστικές εξετάσεις
ΕΡ: Ποιες είναι οι διαγνωστικές εξετάσεις που μπορούμε να επιβεβαιώσουμε ή να αποκλείσουμε την θρόμβωση;
ΑΠ: Η σημαντικότερη διαγνωστική εξέταση είναι το υπερηχογράφημα των φλεβών το οποίο ονομάζεται και Duplex ή Triplex φλεβών. Η εξέταση αυτή διενεργείται σήμερα στην χώρα μας σε αρκετά ιδιωτικά και δημόσια ιατρικά κέντρα από ιατρούς ακτινολόγους ,αγγειοχειρουργούς και άλλους. Απαραίτητη προϋπόθεση όμως για την σωστή υπερηχογραφική διάγνωση είναι η ύπαρξη ενός σύγχρονου έγχρωμου μηχανήματος υπερήχων και η παρουσία κατάλληλα εκπαιδευμένου γιατρού και όχι απλώς με γενική εμπειρία στους υπερήχους.
Το πρόβλημα που παρατηρείται κυρίως στην χώρα μας είναι η δυσκολία άμεσης πρόσβασης στην εξέταση αυτή, στα δημόσια νοσηλευτήρια και ιδιαίτερα στα τμήματα Πρώτων Βοηθειών. Αποτέλεσμα η καθυστέρηση στην διάγνωση, η ταλαιπωρία των ασθενών και η σημαντική αύξηση του κόστους με αχρείαστες νοσηλείες και μεταφορές ασθενών στο Γενικό νοσοκομείο Λευκωσίας. Το επισημάναμε και στην περσινή δημοσιογραφική διάσκεψη για την Παγκόσμια Ημέρα Θρόμβωσης: είναι απαράδεκτο την σημερινή εποχή, μεγάλα νοσοκομεία όπως της Λεμεσού, της Πάφου, της Λάρνακάς να μην παρέχουν αυτή την συνηθισμένη και άκρως απαραίτητη εξέταση επί 24 βάσεως.
Η θεραπεία
ΕΡ: Ποια είναι η θεραπεία της θρόμβωσης;
ΑΠ: Η βασική θεραπεία είναι η αντιπηκτική αγωγή, η χορήγηση δηλαδή φαρμάκων με τα οποία ουσιαστικά παρεμβαίνουμε στο μηχανισμό της πήξεως με αποτέλεσμα να σταματά η διαδικασία περαιτέρω δημιουργίας και επέκτασης των θρόμβων. Τα κλασικά, παραδοσιακά φάρμακα είναι οι ενέσεις ηπαρίνης και τα χάπια Warfarin. Είναι δύο καλά δοκιμασμένες και αποτελεσματικές θεραπείες αλλά με κάποια προβλήματα που προκύπτουν και από το γεγονός ότι οι θεραπείες αυτές είναι συνήθως μακροχρόνιες. Τα βασικότερα προβλήματα είναι για τις ενέσεις, ο πόνος και η δυσκολία αποδοχής από τους ασθενείς να υποβάλλονται σε διαδοχικά τρυπήματα και για το warfarin, η ανάγκη επανειλημμένων αναλύσεων για ρύθμιση της δοσολογίας.
Τα προβλήματα αυτά έρχονται να λύσουν σήμερα τα καινούργια αντιπηκτικά φάρμακα που είναι διαθέσιμα και στην Κύπρο τα τελευταία περίπου 5 χρόνια. Αυτά είναι χάπια που χορηγούνται σε σταθερή δόση καθημερινώς, χωρίς να χρειάζονται αναλύσεις για ρύθμιση της δόσης. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι μεγάλες τυχαιοποιημένες μελέτες έχουν αποδείξει την τουλάχιστον ισοδύναμη αποτελεσματικότητα τους, σε σύγκριση με τα παλαιότερα φάρμακα ,με λιγότερες όμως αιμορραγικές επιπλοκές. Γιατί αυτό που ίσως δεν αναφέραμε είναι ότι γενικότερα τα αντιπηκτικά λόγω της βασικής τους δράσης να προλαβαίνουν την θρόμβωση, έχουν σαν κύρια επιπλοκή το αντίθετο, που είναι η αιμορραγία. Στην Κύπρο, πιθανώς λόγω κόστους, δεν παρέχονται τα νεότερα αντιπηκτικά στα κρατικά φαρμακεία και πάρα πολλοί συμπολίτες μας είτε στερούνται μια καθιερωμένη πλέον θεραπεία που είναι ευκολότερη και ασφαλέστερη, είτε αναγκάζονται να επιβαρύνονται με σημαντικό κόστος αγοράζοντας τα από τα ίδιωτικά φαρμακεία, πολλές φορές μάλιστα με παρότρυνση των γιατρών του δημόσιου τομέα.
Να αναφέρω επίσης σαν αγγειοχειρουργός ότι τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί και τελειοποιηθεί ενδοαγγειακές επεμβατικές θεραπείες αφαίρεσης των θρόμβων με χρήση καθετήρων, θρομβολυτικών φαρμάκων και συσκευών αναρρόφησης. Οι επεμβατικές αυτές μέθοδοι, που εφαρμόζονται σήμερα ευρέως σε όλα τα μεγάλα κέντρα στις ΗΠΑ και Ευρώπη, δεν υποκαθιστούν βεβαίως την αντιπηκτική αγωγή αλλά την συμπληρώνουν σε περιπτώσεις σοβαρών θρομβώσεων των κάτω άκρων. Στις σοβαρές αυτές περιπτώσεις η χρήση μόνο αντιπηκτικών δεν έχει επαρκές αποτέλεσμα στην διάνοιξη των αποφραγμένων φλεβών με αποτέλεσμα να εμφανίζονται με την πάροδο του χρόνου, προβλήματα, όπως χρόνιο οίδημα και άλγος στο σκέλος,δερματικές αλλοιώσεις στους αστραγάλους και τελικά επώδυνα έλκη. Αυτά όλα, έχουν σημαντική αρνητική επίδραση στην ποιότητα ζωής και ιδιαίτερα σε νεαρούς ασθενείς. Γιατί όπως αναφέραμε, μπορεί η θρόμβωση να είναι πιο συχνή σε ηλικιωμένους αλλά επηρεάζει πολύ συχνά νεαρά και άτομα μέσης ηλικίας στην πιο παραγωγική τους φάση. Για τον λόγο αυτό πιστεύω ότι η περαιτέρω εξάπλωση των επεμβατικών αυτών μεθόδων στην χώρα μας πρέπει να επιτευχθεί μέσω καλύτερης πληροφόρησης του ιατρικού κόσμου αλλά και των ασθενών ώστε να έχουν το δικαίωμα της επιλογής και της πρόσβασης στις πρωτοποριακές αυτές θεραπείες.
Σημαντική πρόοδος
ΕΡ: Στον τομέα της πρόληψης που βρισκόμαστε στην Κύπρο;
ΑΠ: Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι τα τελευταία χρόνια έχει επιτελεστεί σημαντική πρόοδος, γεγονός που αντανακλάται στην διαφαινόμενη τάση μείωσης των σοβαρών περιστατικών. Αυτό οφείλετε πιθανώς στην καλύτερη ενημέρωση του ιατρικού κόσμου και στην εξάσκηση της τεκμηριωμένης ιατρικής με βάση διεθνή πρωτόκολλα πρόληψης που καλύπτουν πλέον όλες τις ιατρικές ειδικότητες και όλες τις ιατρικές πράξεις. Τα περιθώρια όμως βελτίωσης είναι ακόμα μεγάλα.
Το πρώτο βήμα στην πρόληψη, όπως αναφέρει και το σύνθημα μας είναι να σκεφτούμε τον κίνδυνο της φλεβικής θρόμβωσης και να μην τον υποεκτιμούμε. Και αυτό απευθύνεται και στους επαγγελματίες υγείας αλλά και προς στο ευρύτερο κοινό. Όπως ανάφερα και στην αρχή το 60% των φλεβικών θρομβώσεων σχετίζεται με την νοσηλεία σε νοσοκομείο. Αυτό προκαλεί τουλάχιστον αμηχανία και ερωτηματικά: πως σε ένα προστατευμένο ιατρικό περιβάλλον συμβαίνουν τόσα πολλά και πολλές θανατηφόρα περιστατικά; Επομένως το δεύτερο καθοριστικό βήμα είναι να εντοπίσουμε τους νοσηλευόμενους ασθενείς που βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο, με σκοπό να τους δοθεί η κατάλληλη αντιπηκτική φαρμακευτική προφύλαξη αλλά και να εφαρμοστούν επιπρόσθετα μηχανικά μέτρα πρόληψης, όπως η χρήση καλτσών διαβαθμισμένης πίεσης και οι συσκευές διαλείπουσας συμπίεσης. Στα περισσότερα σύγχρονα νοσοκομεία εφαρμόζονται τυποποιημένα ερωτηματολόγια που καθορίζουν με αρκετή ακρίβεια τον βαθμό επικινδυνότητας του κάθε ασθενούς, λαμβάνοντας υπόψιν στοιχεία από το ατομικό και οικογενειακό ιστορικό, την παρούσα νόσο και το είδος της πιθανής επέμβασης. Η υποχρεωτική καθιέρωση των ερωτηματολογίων αυτών και στα νοσοκομεία μας, δημόσια και ιδιωτικά, θα συμβάλει πιστεύω καθοριστικά στην περαιτέρω μείωση των ενδονοσοκομειακών περιστατικών φλεβικής θρομβοεμβολικής νόσου. Η συγκρότηση συμβουλευτικών επιτροπών πρόληψης της θρόμβωσης στα μεγάλα νοσοκομεία θα συμβάλει επίσης περαιτέρω στην εφαρμογή και παρακολούθηση των διαδικασιών αυτών.
