Πολλές φορές, οι ασθενείς θα ανακαλύψουν ότι έχουν πρόβλημα με τον θυρεοειδή τους τυχαία μετά από γενικό έλεγχο, αναφέρει σε συνέντευξη του στο Ygeia-News ο Χειρουργός Ενδοκρινών Αδένων, Δρ Βασίλης Κωνσταντινίδης.
ΕΡ: Στο άκουσμα του θυρεοειδούς αδένα, μου έρχεται στο μυαλό ο μεταβολισμός. Είναι, όμως, μόνο αυτός ο ρόλος του;
ΑΠ: Σίγουρα ο κύριος ρόλος του θυρεοειδή είναι η παράγωγή θυροξίνης (Τ4), που είναι η ορμόνη του μεταβολισμού. Δηλαδή ρυθμίζει την λειτουργεία, την ωρίμανση και ανάπτυξη όλων των κυττάρων και των ιστών. Από κει και πέρα υπάρχουν και άλλα κύτταρα που φιλοξενούνται στον θυρεοειδή, που έχουν δευτερεύοντα ρόλο. Υπάρχουν κύτταρα που παράγουν μια άλλη ορμόνη, την καλσιτονίνη, η οποία έχει σχέση με τον μεταβολισμό του ασβεστίου και τη ρύθμιση/απορρόφηση του ασβεστίου από το σκελετικό σύστημα.
Οι λειτουργικές παθήσεις υποθυρεοειδισμός και υπέρθυρεοειδισμός
ΕΡ: Έχουμε ακούσει για υπολειτουργία και υπερλειτουργία του θυρεοειδούς. Τι ακριβώς συμβαίνει στην κάθε διαταραχή;
ΑΠ: Ευχαριστώ για την πολύ καλή αυτή η ερώτηση, διότι αρκετός κόσμος έρχεται και μας βλέπει και λέει ‘έχω θυρεοειδή’. Ο θυρεοειδής μπορεί να πάσχει από πολλές παθήσεις, όχι μόνο από μία. Για σκοπούς εύκολης κατανόησης, χωρίζουμε τις παθήσεις του θυρεοειδή σε λειτουργικές και σε ανατομικές. Οι παθήσεις του θηρεοειδή αδένα χωρίζονται σε λειτουργικές (αυτές που έχουν να κάνουν με την παραγωγή θυροξίνης) και τις ανατομικές (αυτές που έχουν να κάνουν με τη δομή του αδένα). Οι λειτουργικές παθήσεις είναι ο υποθυρεοειδισμός και ο υπερθυρεοειδισμός. Οι ανατομικές έχουν σχετίζονται με την παρουσία όζων, ή με τη μεγέθυνση όλου του αδένα (βρογχοκήλη). Ο υποθυρεοειδισμός, ουσιαστικά είναι η ανικανότητα του θυρεοειδή να παράξει αρκετή θυροξίνη για να καλύψει τις ανάγκες του οργανισμού. Η συχνότερη αιτία του υποθυρεοειδισμού είναι η νόσος του Hashimoto’s σε ποσοστό 95%, όπου ο ίδιος ο οργανισμός φτιάχνει αντισώματα και επιτίθεται ενάντια στον θυρεοειδή με αποτέλεσμα τη σταδιακή καταστροφή του σε περίοδο αρκετών χρόνων. Αυτό που χρειάζεται να γίνει εδώ είναι μια σωστή δοσολογία συμπληρωματικής θυροξίνης και παρακολούθηση του θυρεοειδούς με υπέρηχο για τυχόν ανάπτυξη όζων που πιθανόν να χρειαστούν περαιτέρω διερεύνηση.
Ο υπερθυρεοειδισμός είναι πιο πολύπλευρος με υπερπαραγωγή θυροξίνης σε σημεία που είναι ανεπιθύμητα. Μπορεί να έχει οξείες και χρόνιες επιδράσεις σε όλο το σώμα. Η κύρια αιτία, μέχρι και 80% των ασθενών με υπερθυρεοειδισμό, είναι η νόσος του Graves. Αυτή η νόσος πάλι έχει να κάνει με αντισώματα, που επιτίθενται στον θυρεοειδή αλλά αυτή τη φορά αντί να τον καταστρέφουν τον «ενθαρρύνουν» να παράγει συνέχεια και ανεξέλεγκτα θυροξίνη. Ο υπερθυρεοειδισμός χρειάζεται πρωτίστως φαρμακευτική αγωγή, και σε μεταγενέστερο στάδιο έχουμε την επιλογή περαιτέρω θεραπείας με ραδιενεργό ιώδιο ή χειρουργείο.
Τα συνήθη συμπτώματα
ΕΡ: Ποια είναι τα συμπτώματα για την κάθε διαταραχή;
ΑΠ: Τι περισσότερες φορές στην Κύπρο, τα συμπτώματα είναι υποκλινικά, δηλαδή, βρίσκουμε την ανωμαλία βιοχημικά (αναλύσεις αίματος) πριν προλάβει να μας κάνει συμπτώματα. Αυτοί οι ασθενείς αν αφεθούν, θα εκδηλώσουν συμπτώματα, οπότε και η υποκλινική νόσος χρειάζεται θεραπεία.
Συμπτώματα υποθυρεοειδισμού είναι πολλά. Συνήθως έχουμε αύξηση βάρους χωρίς λόγο, απώλεια ενέργειας και λήθαργο, δυσκοιλιότητα, ευαισθησία στο κρύο, αύξηση χοληστερόλης, βραδυκαρδία, ξυροδερμία κ.α.. Αυτά είναι τα πιο συχνά, αλλά υπάρχουν πάρα πολλά. Επίσης σε πολύ προχωρημένες καταστάσεις ο ασθενής μπορεί να πέσει ακόμα και σε κώμα, αν παραμείνει πολύ καιρό χωρίς θυροξίνη.
Στον υπερθυρεοειδισμό, τα συμπτώματα είναι πιο έντονα. Έχουμε αρρυθμίες (φτερούγισμα καρδίας), εφίδρωση, μη ανοχή ζεστού περιβάλλοντος, αδικαιολόγητο άγχος και αγωνία, διάρροιες, έντονο χάσιμο βάρους παρά την αύξηση της όρεξης για φαγητό, οστεοπόρωση, κ.α.
Θεραπεία αναλόγως πάθησης
ΕΡ: Μιλήσατε όμως και για ανατομικές παθήσεις, όπως η ύπαρξη όζου, η μεγέθυνση του θυρεοειδή. Τι θεραπεία ακολουθούμε σε τέτοιες περιπτώσεις;
ΑΠ: Εδώ γίνεται διαφορετική διερεύνηση. Η ύπαρξη όζων στην Κύπρο είναι εξαιρετικά συχνή, δηλαδή να υπάρχει μέσα στον θυρεοειδή ένα κουβαράκι. Συνήθως ένα ποσοστό γύρω στο 5% των ασθενών με όζους είναι που θα οδηγηθεί σε χειρουργείο. Σε κάθε ασθενή με όζο γίνονται αναλύσεις αίματος (TSH, fT4, fT3) και έπειτα ακολουθεί υπέρηχος υψηλής ευκρίνειας (high definition ultrasound scan), κατά τον οποίο ελέγχονται κάποια χαρακτηριστικά της αρχιτεκτονικής του όζου που καθορίζουν και το ρίσκο ύπαρξης καρκίνου. Σε αυτούς που είναι μέτριου ή ψηλού ρίσκου προχωρούμε σε παρακέντηση (Fine Needle Aspiration-FNA) για κυτταρολογική διάγνωση.
Ανάλογα με την πιθανότητα ύπαρξης καρκίνου, υπάρχει και ο ενδεικνυόμενος χειρισμός από τον ενδοκρινολόγο ή τον χειρουργό ενδοκρινών αδένων για το τι πρέπει να γίνει.
ΕΡ: Στις περιπτώσεις υποθυρεοειδισμού και υπερθυρεοειδισμού, υπάρχει περίπτωση ο ασθενής να οδηγηθεί σε αφαίρεση του θυρεοειδούς αδένα;
ΑΠ: Στον υπoθυρεοειδισμό δεν ενδείκνυται αφαίρεση γιατί γνωρίζουμε ότι από την επίθεση των αντισωμάτων σταδιακά θα καταστραφεί ο θυρεοειδής. Ενδείκνυται όμως αφαίρεση αν αναπτυχθεί καρκίνος στον θυρεοειδή στα πλαίσια της νόσου Hashimoto’s. Στον υπερθυρεοειδισμό γενικότερα και στη νόσο του Graves πιο συγκεκριμένα, μπορεί να γίνει θυρεοειδεκτομή ως μία επιλογή για τελειωτική θεραπεία. Αν για παράδειγμα η νόσος δεν ανταποκριθεί στη θεραπευτική αγωγή και για διάφορους λόγους δεν μπορεί να χορηγηθεί ραδιενεργό ιώδιο, τότε οδηγούμαστε στο χειρουργείο.
Σε περίπτωση βρογχοκήλης, αν υπάρχουν πιεστικά συμπτώματα (δυσκολία στην αναπνοή, δυσκαταποσία), μεγάλοι όζοι που ξεπερνούν τα 3-3,5 εκατοστά ή οταν ο θυρεοειδής εκτείνεται οπισθοστερνικά (μέσα στο στήθος, στο μεσοθωράκιο), εκεί ενδείκνυται αφαίρεση για να αποφύγουμε δυσάρεστες καταστάσεις.
Η ημιθυροειδεκτομή
ΕΡ: Έχουμε την επιλογή να αφαιρέσουμε είτε μέρος του θυρεοειδούς, είτε ολόκληρο;
ΑΠ: Βεβαίως. Υπάρχουν διαφορετικές επιλογές χειρουργείων τις οποιές προσαρμόζουμε ξεχωριστά σε κάθε ασθενή ανάλογα και με το πρόβλημα. Ειδικά σε άτομα στα οποία ο θυρεοειδής λειτουργεί κανονικά. Αρκετές φορές μπορούμε να αφαιρέσουμε τον μισό θυρεοειδή, (ημιθυρεοειδεκτομή). Ένα πλεονέκτημα της επιλογής αυτής είναι η 60-70% πιθανότητα να είναι αχρείαστη η μετεγχειριτική χορήγηση θυροξίνης που σίγουρα είναι σημαντικό.
Στην ολική θυρεοειδεκτομή, ο ασθενής χρειάζεται να παίρνει θυροξίνη εφόρου ζωής και υπάρχει και μια μικρή πιθανότητα να χρειαστεί και μακροπρόθεσμη χορήγηση ασβέστιου. Αυτό έχει να κάνει με τους 4 παραθυρεοειδείς αδένες, που είναι στενά συσχετισμένοι με το θυρεοειδή. Κατά τη διάρκεια του χειρουργείου τους ‘αποκολλούμε᾽ με διάφορες τεχνικές και τους αφήνουμε πίσω για να λειτουργήσουν. Μπορούν ακόμα και να μεταμοσχεύθουν, αν δεν μπορούν να διατηρηθούν με ασφάλεια. Δυστυχώς σε κάποιους ασθενείς μπορεί να μη λειτουργήσουν 100% στη συνέχεια αλλά το ποσοστό αυτό δεν πρείπει να υπερβαίνει το 2-3%.
Η βραχνάδα της φωνής, μια σπάνια επιπλοκή μετά το χειρουργείο
ΕΡ: Τι επιπλοκές μπορεί να προκύψουν μετά το χειρουργείο;
ΑΠ: Η πιο γνωστή είναι η βραχνάδα στη φωνή, κάτι που συμβαίνει πλέον στο 0,5% των ασθενών. Αυτό έχει να κάνει με τα νεύρα των φωνητικών χορδών (παλίνδρομα) που περνούν πίσω και πολλές φορές εφάπτονται του θυρεοειδούς. Υπάρχουν χειρουργικές τεχνικές που ο χειρουργός μπορεί να αναγνωρίσει τα νεύρα αυτά και να τα προστατεύσει. Επίσης υπάρχει και η τεχνολογία στο πλευρό του χειρουργού, (νευροδιεγέρτης - nerve stimulator) που στη διάρκεια του χειρουργείου χρησημεύει στη χαρτογράφηση και την συνεχή παράκολούθηση της λειτουργία του νεύρου. Συνεπώς, ο συνδυασμός χειρουργικής τεχνικής πρωτίστως και τεχνολογίας κατά δεύτερο λόγο, μας επιτρέπει να έχουμε πολύ χαμηλές πιθανότητες για προσωρινή και εξαιρετικά χαμηλές για μόνιμη βραχνάδα.
Άλλη επιπλοκή, που συμβαίνει σε λιγότερο από 1% των ασθενών, είναι η μετεγχειρητική αιμορραγία. Επειδή ο λαιμός είναι ένα κλειστό διαμέρισμα, η αιμορραγία μετά το χειρουργείο χρήζει άμεσης αντιμετώπισης, καθώς μπορεί να αποφράξει τον αεραγωγό. Σε τέτοια περίπτωση μπορεί να χρειαστεί δεύτερο χειρουργείο για να αντιμετωπιστεί. Το 98% των μετεγχειρητικών αιμορραγιών συμβαίνει μέσα σε 24 ώρες με το 80% να συμβαίνει τις πρώτες 2 ώρες.
Επίσης άλλη επιπλοκή είναι αυτή του υποπαραθυρεοειδισμού, δηλαδή να επηρεαστούν οι παραθυρεοειδείς αδένες που ελέγχουν το ασβέστιο στο αίμα. Πρέπει να διαχωρίζουμε τον προσωρινό από τον μόνιμο υποπαραθυρεοειδισμό. Ο προσωρινός είναι συχνός, σε ποσοστό μέχρι και 30%, και ανακάμπτοντας οι παραθυρεοειδείς σταματούμε την αγωγή ασβεστίου συνήθως μετά απο κάποιες εβδομάδες. Στον μόνιμο, χρειάζεται μακροπρόθεσμη χορήγηση ασβεστίου συνήθως εφόρου ζωής.
Να μην ξεχνούμε επίσης και την ύπαρξη χειρουργικής τομής, σε μία ευαίσθητη ανατομική περιοχή όπως είναι ο λαιμός. Πάλι ένα πολύ μικρό ποσοστό, μπορεί να αναπτύξει το λεγόμενο κελοειδή, δηλαδή μία τομή που είναι πεπαχυσμένη και ερεθισμένη. Γίνεται κάθε προσπάθεια την ώρα του χειρουργείου με διάφορες τεχνικές, καθώς και μετεγχειρητικά, να μειώσουμε τέτοια πιθανότητα στο ελάχιστο.
ΕΡ: Η ανάρρωση του ασθενή;
ΑΠ: Δεν είναι χειρουργείο που καθηλώνει τον ασθενή. Ο ασθενής μένει ένα βράδυ για νοσηλεία. Μετεγχειρητικά πρέπει να αποφεύγεται το σήκωμα βάρους για δύο εβδομάδες. Ανάλογα με την τεχνική που χρησιμοποιεί ο κάθε χειρουργός, υπάρχουν τρόποι που κλείνει η τομή αδιάβροχα. Αυτό σημαίνει ότι ο ασθενής μπορεί να κάνει το μπάνιο του χωρίς να ανησυχεί ότι θα βραχεί η τομή. Η οδήγηση επιτρέπεται περίπου μετά από πέντε ημέρες. Στις δύο εβδομάδες ο ασθενής είναι περίπου στο 80-90% του προεγχειρητικού του εαυτού.
ΕΡ: Μέτρα πρόληψης για να μη νοσήσει ο θυρεοειδής υπάρχουν;
ΑΠ: Εξαρτάται για ποια νόσο μιλούμε. Στις κακοήθειες, που είναι το πιο σημαντικό κομμάτι στη χειρουργική του θυρεοειδή, περιβαλλοντικοί παράγοντες έχουν καίριο ρόλο. Γνωρίζουμε ότι ο πρώτιστος εχθρός του θυρεοειδή είναι η ραδιενέργεια, η οποία μπορεί να επηρεάσει τον αδένα αυτόν 20 χρόνια μετά. Επίσης ανακαλύπτονται τακτικά, διάφορα χημικά (endocrine disruptors), που ανεπιθύμητα επηρεάζουν την παραγωγή και λειτουργεία ορμονών του θυρεοειδή καθώς και άλλων αδένων. Και στις δύο περιπτώσεις είναι δύσκολο να αποφύγεις παντελώς την έκθεση.
Το κάπνισμα έχει επίσης «ενοχοποιηθεί» για την καρκινογένεση στον θυρεοειδή. Από κει και πέρα, όσον αφορά την ανάπτυξη όζων, βρογχοκήλης ή δυσλειτουργίας του θυρεοειδή, η έλλειψη ιωδίου σε νεαρές ηλικίες έχει αποδειχθεί ότι επηρεάζει. Δηλαδή, όταν μεγαλώνουν τα παιδιά αν δεν έχουν ικανοποιητική πρόσληψη ιωδίου στη διατροφή τους, τότε υπάρχει αυξημένη πιθανότητα να αναπτύξουν πρόβλημα στον θυρεοειδή σε πιο μεγάλες ηλικίες. Η υπερβολική δόση ιωδίου καθώς και λήψη κάποιων φαρμάκων μπορούν επίσης να προκαλέσουν λειτουργικά προβλήματα στον θυρεοειδή.
ΕΛΕΝΗ ΜΑΥΡΟΥΔΗ
