ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΧΡΙΣΤΟΦΗ*
Τις τελευταίες δεκαετίες, η διασφάλιση και η διατήρηση της ποιότητας στη φροντίδα υγείας, σε πλαίσιο μείωσης δημοσιονομικών δαπανών, αποτελεί κύριο στόχο επαγγελματιών υγείας, οργανισμών υγείας και Πολιτείας, καθώς και αντικείμενο ερευνητικού ενδιαφέροντος. Μέσα από την πλειάδα των ερευνητικών δεδομένων, καταδεικνύεται ότι τα πολυδιάστατα και πολύπλοκα ζητήματα των σύγχρονων ασθενών, οδηγούν σε μια κλιμακούμενη ανάγκη για εντατική φροντίδα και άμεση πρόσβαση σε συγκεκριμένα κλινικά περιβάλλοντα, όπως οι Μονάδες Οξείας Φροντίδας (ΜΟΦ).
Αδιαπραγμάτευτα, η προσφορά της βέλτιστης ποιότητας φροντίδας προς τον βαριά πάσχοντα αποτελεί επαγγελματική και ηθική υποχρέωση των μάχιμων επιστημόνων υγείας. Εντούτοις, ιδιαίτερα εν όψει των επικείμενων μεταρρυθμιστικών αλλαγών, η διασφάλιση ορθής ποσοτικής και ποιοτικής νοσηλευτικής στελέχωσης στις ΜΟΦ, καθότι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ποιότητα στη φροντίδα, αφορά σε μείζονα ηθική υποχρέωση τόσο των διοικήσεων των οργανισμών υγείας, όσο και της Πολιτείας.
Μονάδες Οξείας Φροντίδας
Οι Μονάδες Εντατικής Θεραπείας ή οι Καρδιολογικές Μονάδες ή οι Στεφανιαίες Μονάδες αποτελούν ειδικά στελεχωμένα και εξοπλισμένα κλινικά περιβάλλοντα, ενίοτε ανεξάρτητα και αυτοδύναμα στο χώρο ενός νοσοκομείου και συμπεριλαμβάνονται στην ευρύτερη ομπρέλα των ΜΟΦ. Τα περιβάλλοντα οξείας φροντίδας είναι αφιερωμένα στη διαχείριση ή/και επισταμένη παρακολούθηση βαριά πασχόντων ασθενών με οξείς παθοφυσιολογικούς μηχανισμούς, δυσλειτουργία ενός ή περισσοτέρων οργάνων και απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις. Οι προσπάθειες των επαγγελματιών υγείας των ΜΟΦ εστιάζουν στην άμεση αντιμετώπιση της οξείας κατάστασης, στην επισταμένη παρακολούθηση της πορείας κι εξέλιξης των ασθενών, καθώς και στην πρόληψη κι ελαχιστοποίηση ατυχών συμβαμάτων κι επιπλοκών.
Η μορφή και η δομή των ΜΟΦ τροποποιούνται δραματικά και με ταχύτατους ρυθμούς τις τελευταίες δεκαετίες, προκειμένου να ανταποκριθούν λυσιτελώς στις ολοένα αυξανόμενες και πολύπλοκες ανάγκες των ασθενών, απόρροια κυρίως της προόδου των θεραπευτικών παρεμβάσεων, της επικράτησης των χρόνιων ασθενειών/νοσημάτων, όπως και της γήρανσης του πληθυσμού. Η επιβεβλημένη συνεχής 24ωρη φροντίδα των βαριά πασχόντων ασθενών περιλαμβάνει μεταξύ άλλων παρακολούθηση, διάγνωση, υποστήριξη ζωτικών λειτουργιών και αντιμετώπιση επιπλοκών και υποκείμενων νοσημάτων. Ένεκα της αυξημένης ιδιαιτερότητας, η λειτουργία των ΜΟΦ, σε διεθνές επίπεδο, προσιδιάζεται από επαρκή νοσηλευτική αριθμητική και λειτουργική στελέχωση.
Νοσηλευτική Στελέχωση Μονάδας Οξείας Φροντίδας
Η ασφαλής, τεκμηριωμένη, προσβάσιμη, δίκαιη και οικονομικά αποδοτική ανθρωποκεντρική φροντίδα των βαριά πασχόντων αποτελεί μεγάλη πρόκληση και κύριο στόχο για κάθε κλινικό περιβάλλον οξείας φροντίδας. Οι νοσηλευτές στις ΜΟΦ, ως οι επαγγελματίες που υπερέχουν στη συνέχεια της φροντίδας, έχουν ενισχυμένο ρόλο και είναι υπεύθυνοι λεπτό προς λεπτό, για την παρακολούθηση και θεραπεία των ασθενών, λαμβάνοντας σημαντικές κλινικές αποφάσεις για την έκβασή τους. Ως ισότιμα μέλη μιας αποτελεσματικής διεπιστημονικής ομάδας, οφείλουν να συμμετέχουν σε όλα τα θέματα που αφορούν στη συνολική λειτουργία των ΜΟΦ και δεν θα πρέπει να περιορίζονται αυστηρά και μόνο στην φροντίδα των ασθενών.
Δεδομένου ότι το νοσηλευτικό προσωπικό αποτελεί τον «στυλοβάτη» για την εκπλήρωση του στόχου εκάστης ΜΟΦ, η ανάγκη για ποσοτική και ποιοτική επάρκειά τους στο ιδιαίτερο αντικείμενο της εντατικής φροντίδας ή της αντίστοιχης οξείας καρδιολογικής, είναι επιτακτική. Η τεράστια μάζα των βιβλιογραφικών δεδομένων καταδεικνύει ότι τα επίπεδα νοσηλευτικής στελέχωσης των ΜΟΦ, καθώς και το επίπεδο εκπαίδευσης του νοσηλευτικού προσωπικού έχουν σοβαρή επίδραση στην έκβαση των βαρέως πασχόντων ασθενών. Πλειάδα ερευνητικών δεδομένων καταδεικνύει ότι η ανεπαρκής στελέχωση τόσο σε αριθμό νοσηλευτών ανά ασθενή, όσο και σε νοσηλευτές με ειδικότητα ή/και εξειδίκευση στο αντικείμενο εκάστης ΜΟΦ, αναπόφευκτα, λειτουργούν καταλυτικά στην ποιότητα της παρεχόμενης φροντίδας υγείας και στην έκβαση των ασθενών.
Ο αυξημένος εργασιακός φόρτος ανά νοσηλευτή, η αυξημένη παρουσία νεοεισερχόμενων νοσηλευτών χωρίς λειτουργική πραγματογνωμοσύνη, καθώς και οι μετακινήσεις εξειδικευμένων/ειδικών νοσηλευτών σχετίζονται με τη χειρότερη έκβαση και κατά κύριο λόγο συνδέονται με αυξημένη εμφάνιση επιπλοκών, ατυχημάτων, νοσηρότητας και θνητότητας. Αντίθετα, η παρουσία εξειδικευμένων ή/και ειδικών νοσηλευτών στο αντικείμενο εκάστης ΜΟΦ είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ασφάλεια των ασθενών, τη βελτίωση της ποιότητας της φροντίδας υγείας, καθώς και την ελαχιστοποίηση της νοσηρότητας, της θνητότητας, των ατυχημάτων, των σφαλμάτων πρακτικής και συνεπώς του κόστους φροντίδας.
Διεθνείς Συστάσεις Νοσηλευτικής Στελέχωσης Μονάδων Οξείας Φροντίδας
Σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα επίπεδα φροντίδας, που καθορίζονται από τις συναφείς επιστημονικές κοινότητες, οι ασθενείς που νοσηλεύονται σε ΜΟΦ κατηγοριοποιούνται σε επίπεδα φροντίδας ΙΙ και ΙΙΙ, τα οποία χρήζουν αναλογίας νοσηλευτή : ασθενή, 1:2 και 1:1, αντίστοιχα, καθόλο το εικοσιτετράωρο. Νοείται ότι στην ειρημένη αναλογία νοσηλευτών : ασθενών δεν συμπεριλαμβάνονται οι διοικητικοί ή οι υπεύθυνοι βάρδιας, οι οποίοι θα πρέπει να είναι υπεράριθμοι της αναλογίας. Τονίζεται δε, η αδήριτη ανάγκη για επίσης υπεράριθμο της στελέχωσης κλινικό εκπαιδευτή σε κάθε ΜΟΦ, ειδικά όταν το ποσοστό εξειδικευμένων ή ειδικών νοσηλευτών είναι χαμηλό.
Η νοσηλευτική εξειδίκευση ή/και ειδικότητα σε συγκεκριμένα πεδία αποτελεί θεμελιώδη προϋπόθεση για την περάτωση οξείας φροντίδας, σε πλαίσιο ασφάλειας και αποτελεσματικότητας. Συγκεκριμένα, τα διεθνή πρότυπα στελέχωσης των ΜΟΦ αναφέρουν ότι τουλάχιστον το 50% του προσωπικού θα πρέπει να είναι κάτοχος τίτλου νοσηλευτικής εξειδίκευσης ή ειδικότητας στο αντικείμενο εκάστης ΜΟΦ, ο οποίος διασφαλίζεται μέσω διαπιστευμένων προγραμμάτων, που περιλαμβάνουν τόσο ακαδημαϊκή, όσο και κλινική αξιολόγηση γνώσεων και δεξιοτήτων.
Εκ του παραλλήλου, συνιστάται εμφαντικά να αποφεύγονται μετακινήσεις ή μη αξιοποίηση του εξειδικευμένου ή/και ειδικού νοσηλευτικού προσωπικού στο αντικείμενο κάθε ΜΟΦ, δεδομένου ότι δύναται να προβούν ιδιαίτερα εκθεμελιωτικές για τους οργανισμούς υγείας. Είναι αυτονόητο, ότι κάθε νεοεισερχόμενος νοσηλευτής θα πρέπει να λειτουργεί για συγκεκριμένη χρονική περίοδο ως υπεράριθμος, κατά την οποία θα εκπαιδεύεται και θα επιβλέπεται από τον καθορισμένο κλινικό εκπαιδευτή, προκειμένου να μην αποτελεί απειλή για την ασφάλεια των ασθενών.
Συμπεράσματα - Εισηγήσεις
Η γήρανση του πληθυσμού, η επικράτηση των χρόνιων ασθενειών/ συνδρόμων, καθώς και η πρόοδος των θεραπευτικών παρεμβάσεων κλιμακώνουν ολοένα και περισσότερο την ανάγκη για πρόσβαση στα κλινικά περιβάλλοντα οξείας φροντίδας. Οι νοσηλευτές, εκ των πραγμάτων, υπερέχουν στη συνέχεια της φροντίδας συγκριτικά με όποιο επαγγελματία υγείας και εικότως χαρακτηρίζονται διεθνώς ως η σπονδυλική στήλη εκάστης ΜΟΦ.
Συνεπώς, η επαρκής, βάσει των διεθνών προτύπων, ποσοτική και ποιοτική νοσηλευτική στελέχωσή τους, επιφέρει την προσδοκώμενη ασφάλεια και την ποιότητα στη φροντίδα, καθώς και τη βέλτιστη έκβαση στην πορεία των ασθενών, παράμετροι που οδηγούν στην ικανοποίηση και στην επιλογή των ασθενών σε νοσηλευτήριο. Ως εκ τούτου, απαιτείται οξύνοια και ευαισθητοποίηση των διοικήσεων των οργανισμών υγείας και της Πολιτείας στην ιδιαιτερότητα της οξείας φροντίδας υγείας, με ορθολογιστική αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού, με βάση την κείμενη νομοθεσία, τα επιστημονικά τεκμηριωμένα δεδομένα και τις συστάσεις διεθνών επιστημονικών κοινοτήτων, παρέχοντάς του συγχρόνως τα δέοντα κίνητρα για την παραμονή του.
Επιπρόσθετα, οι επικείμενες μεταρρυθμιστικές λειτουργικές αλλαγές στα δημόσια νοσηλευτήρια προϋποθέτουν δημιουργία συνθηκών ανθεκτικότητάς τους στον ανταγωνισμό, προκειμένου να καταστούν βιώσιμα. Προκειμένου να επιτευχθεί, αξιώνεται, πέραν της ορθολογιστικής διαχείρισης του ανθρώπινου δυναμικού, η παράκαμψη των όποιων αναχρονιστικών απειλητικών για την ασφάλεια των ασθενών και εντέλει οικονομικά μη αποδοτικών πρακτικών διαχείρισης.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Boyle, D. K. (2017). Nursing Specialty Certification and Patient Outcomes: What We Know in Acute Care Hospitals and Future Directions. Journal of the Association for Vascular Access, 22(3), 137-142.
British Association of Critical Care Nurses. (2009). Standards for Nurse Staffing in Critical Care.
Chang, L. Y., Yu, H. H., & Chao, Y. C. (2018). The Relationship Between Nursing Workload, Quality of Care, and Nursing Payment in Intensive Care Units. The journal of nursing research: JNR.
Delamaire, M. & Lafortune, G. (2010) Nurses in Advanced Roles: A Descrip- tion and Evaluation of Experiences in 12 Developed Countries. OECD Publishing, Paris, France. OECD Health Working Papers, No. 54.
Hoffman LA, Tasota FJ, Zullo TG, Scharfenberg C, Donahoe MP. (2003). Management of Patients in the Intensive Care Unit: Comparison Via Work Sampling Analysis of an Acute Care Nurse Practitioner and Physicians in Training. Am J Crit Care. 12:436-443.
Intensive Care Society. (2009) Levels of Critical Care for Adult Patients.
Intensive Care Society. (2013). Core Standards for Intensive Care Units.
Le May, M., van Diepen, S., Liszkowski, M., Schnell, G., Tanguay, J. F., Granger, C. B., ... & Jassal, D. (2016). From coronary care units to cardiac intensive care units: recommendations for organizational, staffing, and educational transformation. Canadian Journal of Cardiology, 32(10), 1204-1213.
McIntosh, N., Oppel, E., Mohr, D., & Meterko, M. (2017). Organizational Factors Associated With Perceived Quality of Patient Care in Closed Intensive Care Units. American Journal of Critical Care, 26(5), 401-407.
Roy, K., & Brunet, F. (2005). The role of leadership in overcoming staff turnover in critical care. Critical Care, 9(5), 422.
Sakr, Y., Moreira, C. L., Rhodes, A., Ferguson, N. D., Kleinpell, R., Pickkers, P., ... & Vincent, J. L. (2015). The impact of hospital and ICU organizational factors on outcome in critically ill patients: results from the Extended Prevalence of Infection in Intensive Care study. Critical care medicine, 43(3), 519-526.
Sidani, S., Reeves, S., Hurlock-Chorostecki, C., van Soeren, M., Fox, M., & Collins, L. (2018). Exploring differences in patient-centered practices among healthcare professionals in acute care settings. Health communication, 33(6), 716-723.
Smith-Miller, C. A., Shaw-Kokot, J., Curro, B., & Jones, C. B. (2014). An integrative review: fatigue among nurses in acute care settings. Journal of Nursing Administration, 44(9), 487-494.
West, E., Barron, D. N., Harrison, D., Rafferty, A. M., Rowan, K., & Sanderson, C. (2014). Nurse staffing, medical staffing and mortality in intensive care: an observational study. International journal of nursing studies, 51(5), 781-794.
WHO: World Health Organization (2018). http://www.euro.who.int/en/health-topics/Health-systems/patient-safety/patient-safety
Woo, B. F. Y., Lee, J. X. Y., & San Tam, W. W. (2017). The impact of the advanced practice nursing role on quality of care, clinical outcomes, patient satisfaction, and cost in the emergency and critical care settings: a systematic review. Human resources for health, 15(1), 63.
*(c)PhD, MSc/MN, SD, BSc
RN, ACNP/APN, CCCN, CCN
