Λογοθεραπεία και ενήλικες

Ευρωπαϊκή Ημέρα Λογοθεραπείας 6 Μαρτίου, 2022

ΤΗΣ ΜΑΡΙΝΑΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ*

H Ευρώπη γιορτάζει την Ευρωπαϊκή Ημέρα Λογοθεραπείας στις 6 Μαρτίου, 2022, με το σλόγκαν η Λογοθεραπεία αφορά όλες τις ηλικίες. Στόχος του σύντομου άρθρου είναι να δώσει πληροφορίες για τις διαταραχές λόγου και επικοινωνίας που παρατηρούνται στους ενήλικες και τον ρόλο του επαγγελματία λογοπαθολόγου στη διάγνωση και παρέμβαση. 

Ο σκοπός της Λογοθεραπείας στους ενήλικες είναι η ανάπτυξη και η βελτίωση των επικοινωνιακών και κοινωνικών δεξιοτήτων ατόμων με προβλήματα στην επικοινωνία, τη σίτιση ή/και την κατάποση καθώς και η στήριξη και η κατάλληλη εκπαίδευση των φροντιστών τους. 

Πιθανές αιτίες για Λογοθεραπευτική παρέμβαση σε ενήλικες:

• Αγγειακό Εγκεφαλικό Επεισόδιο
• Κρανιοεγκεφαλική Κάκωση (τραυματισμοί από τροχαίο ατύχημα)
• Νευροεκφυλιστικές ασθένειες όπως:
  • Άνοια τύπου Αλτσχάιμερ κ.α.
  • Σκλήρυνση Κατά Πλάκας (Πολλαπλή Σκλήρυνση)
  • Η  Νόσος του Πάρκινσον ή Χάντιγκτον o Αμυοτροφική Πλευρική Σκλήρυνση, κ.α.
• Καρκίνος εγκεφάλου, κεφαλής, τραχήλου ή λάρυγγα
• Οζίδια ή πολύποδες στις φωνητικές χορδές 

Η κυριότερη επίκτητη διαταραχή λόγου στους ενήλικες είναι αφασία. Η αφασία παρουσιάζεται μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο ή άλλη επίκτητη εγκεφαλική βλάβη και χαρακτηρίζεται κυρίως από δυσκολίες όπως:

• Εξεύρεση και χρήση κατάλληλων λέξεων
• Σύνταξη προτάσεων και λεκτικών μηνυμάτων
• Κατανόηση λέξεων, προτάσεων ή/και προφορικών εντολών
  Διαταραχές Λόγου

Οι κυριότερες επίκτητες διαταραχές ομιλίας στους ενήλικες είναι λεκτική απραξία και η δυσαρθρία μετά από επίκτητη εγκεφαλική βλάβη:

• Η Λεκτική Απραξία είναι η δυσκολία στον προγραμματισμό και τη συντονισμένη εκτέλεση των αρθρωτικών κινήσεων
• Η Δυσαρθρία είναι δυσκολία στην άρθρωση λόγω βλάβης στους μύες ή τα νεύρα των οργάνων της άρθρωσης (χείλη, δόντια, γλώσσα, υπερώα κτλ.)

Και στις δύο περιπτώσεις παρατηρείται αλλοίωση της άρθρωσης της ομιλίας. Ο λόγος του ατόμου μπορεί να είναι συντακτικά και/ή γραμματικά σωστός αλλά η ομιλία να μην είναι κατανοητή από τους συνομιλητές του.

       Διαταραχές σίτισης και κατάποσης

Οι διαταραχές σίτισης και κατάποσης στους ενήλικες πιθανών να χαρακτηρίζονται από:

• Αδυναμία ανεξάρτητης σίτισης λόγω νοητικής έκπτωσης
• Διαταραχές στη λειτουργία των χειλιών, της γλώσσας ή/και των δοντιών 
• Δυσκολία συγκράτησης φαγητού στο στόμα
• Ελλιπής ή καθυστερημένη μάσηση και/ή μεγάλη διάρκεια σίτισης
• Πνιγμός κατά ή μετά την κατάποση
• Εμετοί κατά ή μετά την σίτιση

Ένα άτομο με διαταραχή στη σίτιση και την κατάποση διατρέχει κίνδυνο για αφυδάτωση ή μεγάλη απώλεια βάρους (υποσιτισμό), εισρόφηση υγρών ή φαγητών στους πνεύμονες, πνευμονία και άλλες λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού.

Ο Λογοπαθολόγος καλείται να:

• Εντοπίζει τις δυσκολίες με δοκιμασίες και εργαστηριακά τεστ, και να αξιολογεί τον τύπο και τη σοβαρότητα τους
• Δημιουργεί ένα πρόγραμμα αποκατάστασης που περιλαμβάνει αλλαγές στη σύσταση της τροφής και αλλαγές στη στάση του σώματος του ατόμου
• Σε συνεργασία με ένα εργοθεραπευτή να εμπλέκεται στην εκπαίδευση της χρήσης άλλων αντισταθμιστικών τεχνικών και βοηθημάτων κατά τη διάρκεια της σίτισης
• Παρακολουθεί την εξέλιξη της αποκατάστασης, ενημερώνει και παραπέμπει σε άλλους ειδικούς αν χρειαστεί

Η εργαστηριακή αξιολόγηση της Δυσφαγίας γίνεται από εξειδικευμένο Λογοπαθολόγο σε συνεργασία με άλλο ιατρικό και παραϊατρικό προσωπικό. Η αξιολόγηση της Δυσφαγίας γίνεται είτε κλινικά (κλινική αξιολόγηση της κατάποσης) ή/και εργαστηριακά με βιντεοακτινοσκόπηση σε συνεργασία με γιατρό ακτινολόγο ή με ενδοσκοπική αξιολόγηση της κατάποσης σε συνεργασία με ωτορινολαρυγγολόγο.

Διαταραχές φώνησης

Οι διαταραχές φώνησης στους ενήλικες αφορούν την αλλαγή στην ποιότητα της φωνής του ατόμου. Πιθανόν να έχει λειτουργικά, παθολογικά, νευρολογικά ή/και ψυχολογικά αίτια.

Εμφανίζεται πιο συχνά σε άτομα με:

• Παρατεταμένη χρήση φωνής όπως δάσκαλοι, δικηγόροι ή ιερείς
• Επαγγελματίες χρήστες φωνής όπως ηθοποιοί ή τραγουδιστές
• Άτομα που εργάζονται σε τοξικά περιβάλλοντα, όπως κομμώτριες ή εργάτες εργοστασίων

Στην περίπτωση των διαταραχών φώνησης ο Λογοπαθολόγος συνεργάζεται με ωτορινολαρυγγολόγο για την αξιολόγηση και διάγνωση της διαταραχής φωνής, δημιουργεί ειδικό θεραπευτικό πρόγραμμα εξατομικευμένο της ανάγκες του κάθε ατόμου και παρακολουθεί την πορεία της εξέλιξης. Αν χρειαστεί παραπέμπει σε άλλες ειδικότητες.

Αποκατάσταση διαταραχών επικοινωνίας της ενήλικες

Κατά την αποκατάσταση των διαταραχών επικοινωνίας στους ενήλικες ακολουθείται ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα λογοθεραπείας που σχεδιάζεται ανάλογα με της ανάγκες και της λειτουργικούς στόχους που τίθενται για κάθε ασθενή ξεχωριστά. Το πρόγραμμα αποκατάστασης θεωρείται λειτουργικό όταν είναι εξατομικευμένο, ερωτάτε ο ασθενής για της προσωπικούς του στόχους και προσδοκίες, και η προσέγγιση είναι βασισμένη στο μοντέλο της Διεθνής Ταξινόμησης της Λειτουργικότητας και της Αναπηρίας (ICF: WΗΟ, 2003).

Πολύ σημαντική είναι η άμεση ή/και έμμεση εμπλοκή των σημαντικών άλλων (οικογένεια) και συναφών ειδικοτήτων αποκατάστασης. Η εκπαίδευση του ασθενούς και της οικογένειας του σχετικά με την πάθηση και τις επιπλοκές στη λειτουργικότητα του ασθενούς θεωρείται καθοριστικός παράγοντας για την αποκατάσταση. 

Η Λογοθεραπευτική παρέμβαση σε ενήλικες μπορεί να γίνει σε ατομικό ή ομαδικό επίπεδο.  Ο βασικότερος στόχος της ομαδικής παρέμβασης σε άτομα με επίκτητες διαταραχές επικοινωνίας είναι η βελτίωση των δεξιοτήτων κοινωνικής αλληλεπίδρασης (δεξιότητες διαλόγου/συζήτησης/ εξωλεκτικές συμπεριφορές) των ίδιων των ατόμων αλλά και η ψυχοεκπαίδευση και στήριξη των οικείων τους. 

Στη χώρα μας ο Σύλλογος Εγγεγραμμένων Λογοπαθολόγων Κύπρου (ΣΥ.Ε.Λ.) είναι ο επίσημοςφορέας ο οποίος εκπροσωπεί τους λογοπαθολόγους της Κύπρου και απαριθμεί γύρω στα 630ενεργά μέλη. Περισσότερες πληροφορίες για το επάγγελμα και για τις δράσεις του ΣΥ.Ε.Λ. μπορείτε να αποτεθείτε στην ιστοσελίδα  www.speechtherapy.org.cy.

*Λογοπαθολόγος

Υποψήφια Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Fribourg, Ελβετία

ΕΕΠ Τμήμα Επιστημών Αποκατάστασης

Σχολή Επιστημών Υγείας

Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου