ΤΗΣ ΕΛΕΝΑΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ*
Ορισμός:
«Ηπατίτιδα» ορίζεται ως η φλεγμονή του ήπατος. Το ήπαρ (συκώτι) είναι ένα ζωτικό όργανο που επεξεργάζεται τα θρεπτικά συστατικά, φιλτράρει το αίμα και καταπολεμά τις λοιμώξεις (CDC, 2017). Η ηπατίτιδα ταξινομείται με βάση τη διάρκεια της φλεγμονής- οξεία- διαρκεί λιγότερο από έξι μήνες και χαρακτηρίζεται από ομαλοποίηση των δοκιμασιών ηπατικής λειτουργίας- ή χρόνια- διαρκεί περισσότερο από έξι μήνες- και την προσβολή του ηπατικού παρεγχύματος (Schaefer & John, 2021).
Με αφορμή τα «μυστηριώδη» περιστατικά της οξείας ηπατίτιδας σε παιδιά και τις συνεχιζόμενες αναφορές περιπτώσεων οξείας ηπατίτιδας άγνωστης προέλευσης σε παγκόσμια βάση, ακολουθεί η πιο εστιασμένη ανάλυση της οξείας ηπατίτιδας. Η οξεία ηπατίτιδα είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια μεγάλη ποικιλία καταστάσεων που χαρακτηρίζονται από οξεία(ξαφνική) φλεγμονή του ηπατικού παρεγχύματος ή τραυματισμό των ηπατοκυττάρων με αποτέλεσμα αυξημένους δείκτες ηπατικής λειτουργίας (ΠΟΥ, 2022; Schaefer & John, 2021).
Αιτιολογία:
Η οξεία ηπατική φλεγμονή μπορεί να προκληθεί από μια ποικιλία μολυσματικών και μη λοιμωδών αιτιών, με τις πιο διαδεδομένες τις ιογενείς λοιμώξεις και την ηπατική βλάβη που προκαλείται από φάρμακα (Schaefer & John, 2021).
Λοιμώδη αίτια:
* Ηπατοτροπικοί ιοί: Ιός: Ηπατίτιδας Α (HAV), ηπατίτιδας Β (HBV), ηπατίτιδας C (HCV), ηπατίτιδας D (HDV) και ηπατίτιδας Ε (HEV)
* Μη ηπατοτροπικός ιός: ιός Epstein-Barr (EBV), κυτομεγαλοϊός (CMV), ιός απλού έρπητα (HSV), ιός Κοξάκι (Coxsackie) αδενοϊός,ιός δάγγειου πυρετού, coronavirus-19 (COVID-19)
* Βακτήρια, μύκητες και παράσιτα
Αιτίες που σχετίζονται με τοξίνες ή ουσίες περιλαμβάνουν:
* Σχετιζόμενο με το αλκοόλ: λιπώδη ηπατική νόσο, οξεία αλκοολική ηπατίτιδα ή αλκοολική κίρρωση,
* Φάρμακα και τοξίνες [Δοσοεξαρτώμενη, π.χ. ακεταμινοφαίνη (παρακεταμόλη), μη δοσοεξαρτώμενη, π.χ. ιδιοσυγκρασιακή φαρμακευτική αντίδραση που σχετίζεται συχνότερα με αντιβιοτικά και αντισπασμωδικά, αλλά και με στατίνες, ή ΜΣΑΦ]
* Άλλες τοξίνες, π.χ. μανιτάρια (Amanita phalloides), φυτικά και διατροφικά συμπληρώματα, τσίμπημα θαλάσσιας ανεμώνης
Ανοσολογικές ή φλεγμονώδεις καταστάσεις: πχ. αυτοάνοση ηπατίτιδα, νόσος των χοληφόρων (πχ. πρωτοπαθής χολαγγειίτιδα),
Σχετιζόμενες-με-εγκυμοσύνη καταστάσεις: πχ. προεκλαμψία, οξύ λιπώδες ήπαρ εγκυμοσύνης
Καρδιαγγειακά αίτια: πχ. υπόταση, θερμοπληξία,
Άλλα: πχ. κοκαΐνη, μεθαμφεταμίνη, εφεδρίνη, κακοήθης όγκος
(Schaefer & John, 2021).
Συμπτώματα:
Η οξεία ηπατίτιδα συχνά δεν έχει εμφανή συμπτώματα, επομένως μπορεί να μην συνειδητοποιήσει κάποιος ότι νοσεί (NHS, 2022). Στα συμπτώματα συμπεριλαμβάνονται ο πυρετός, η κακουχία, ο λήθαργος,, ο πόνος στους μυείς και στις αρθρώσεις, η απώλεια όρεξης, ο έμετος, η διάρροια και η κοιλιακή δυσφορία. Οι ασθενείς μπορεί επίσης να εμφανίσουν κιτρινωπό σκληρό χιτώνα και/ή χρωματισμό του δέρματος (ίκτερος), σκουρόχρωμα ούρα και ανοιχτόχρωμα κόπρανα (NHS, 2022; Schaefer & John, 2021).
Διάγνωση και αξιολόγηση:
Κατά την αξιολόγηση ασθενών με οξεία ηπατίτιδα, είναι πολύ σημαντικό να γίνεται διάκριση μεταξύ οξείας και χρόνιας ηπατίτιδας (Schaefer & John, 2021).Οι παρακάτω εξετάσεις και ενέργειες είναι καθοριστικές για την ύπαρξη ηπατίτιδας:
* Εξετάσεις αίματος για τον έλεγχο των ηπατικών ενζύμων που είναι αυξημένα όταν το ήπαρ είναι κατεστραμμένο ή μολυσμένο, καθώς και για τον έλεγχο της παρουσίας οποιουδήποτε από τους πέντε ιούς που προκαλούν ηπατίτιδα. Η αύξηση των τρανσαμινασών του ορού όπως οι αμινοτρανσφεράσες, η ασπαρτική αμινοτρανσφεράση (AST), που ονομάζεται επίσης γλουταμινική-οξαλοξική τρανσαμινάση ορού (SGOT),η γ-γλουταμυλ τρανσφεράσης (GGT )και η αμινοτρανσφεράση της αλανίνης (ALT), που ονομάζεται επίσης γλουταμινική πυροσταφυλική τρανσαμινάση ορού (SGPT), η γαλακτική αφυδρογονάση, η χολερυθρίνη, ο αυξημένος χρόνος προθρομβίνης (PT/INR), αυξημένη αμμωνίακαι η μειωμένη λευκωματίνη υποδηλώνουν ηπατοκυτταρική βλάβη. Τυχόν ανωμαλίες σε αυτές τις εξετάσεις είναι ενδεικτικές του τραυματισμού των ηπατοκυττάρων από λοιμώδη και μη αίτια (ΠΟΥ, 2022;Schaefer & John, 2021; Agrawal et al., 2016; Woreta & Alqahtani, 2014).
*Υπερηχογράφημα ήπατος ή και βιοψία ήπατος για να επιβεβαιώσει την υποψία φλεγμονής όταν άλλες εξετάσεις είναι ασαφείς και να προσδιοριστεί ο ακριβής βαθμός ηπατικής βλάβης
Πιθανολογικά αίτια της έξαρσης της οξείας ηπατίτιδας
Ενώ ο αδενοϊός είναι μια πιθανή υπόθεση για τη μυστηριώδη εμφάνιση της οξείας ηπατίτιδας από τις αρχές Απρίλίου 2022, οι έρευνες συνεχίζονται για τον αιτιολογικό παράγοντα. Αξίζει να σημειωθεί πως, οι κοινοί ιοί που μπορούν να προκαλέσουν ηπατίτιδα (ιοί ηπατίτιδας A, B, C, D και E) δεν έχουν ανιχνευθεί σε καμία από τις περιπτώσει μέχρι στιγμής.Ενώ ο αδενοϊός είναι επί του παρόντος μια υπόθεση ως η υποκείμενη αιτία, δεν εξηγεί πλήρως τη σοβαρότητα της κλινικής εικόνας. Η μόλυνση με αδενοϊό τύπου 41, τον εμπλεκόμενο τύπο αδενοϊού, δεν είχε προηγουμένως συνδεθεί με τέτοια κλινική παρουσίαση.
Οι αδενοϊοί είναι κοινά παθογόνα που συνήθως προκαλούν αυτοπεριοριζόμενες λοιμώξεις. Μεταδίδονται από άτομο σε άτομο προκαλώντας συνήθως αναπνευστικές ασθένειες, αλλά ανάλογα με τον τύπο, μπορούν επίσης να προκαλέσουν άλλες ασθένειες όπως γαστρεντερίτιδαμ επιπεφυκίτιδα και κυστίτιδα. Υπάρχουν περισσότεροι από 50 τύποι ανοσολογικά διακριτών αδενοϊών που μπορούν να προκαλέσουν λοιμώξεις στον άνθρωπο (Mahase, 2022; ΠΟΥ, 2022).
Στην τελευταία έκθεση, της Υπηρεσίας Ασφάλειας Υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου απαριθμήθηκαν αρκετοί πιθανοί συμπαράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της ευαισθησίας που προκύπτει από την έλλειψη προηγούμενης έκθεσης κατά τη διάρκεια της πανδημίας, προηγούμενη μόλυνση με SARS-CoV-2 ή άλλη λοίμωξη, συνλοίμωξη με SARS-CoV-2 ή άλλη λοίμωξη ή έκθεση σε τοξίνη, φάρμακο ή περιβαλλοντική έκθεση. Αν και στην έκθεση έχουν προταθεί επίσης και άλλες πιθανές αιτίες, φαίνεται ότι δεν ταίριαζαν τόσο καλά με τα τρέχοντα στοιχεία. Αυτά περιελάμβαναν μια νέα παραλλαγή αδενοϊού, με ή χωρίς συνεισφορά από έναν συμπαράγοντα όπως αναφέρεται παραπάνω, έκθεση σε φάρμακο, τοξίνη ή περιβαλλοντική έκθεση, ένα νέο παθογόνο είτε που δρα μόνο του είτε ως συνλοίμωξη. ή μια νέα παραλλαγή του SARS-CoV-2 (Mahase, 2022)
Πρόληψη/ Πώς μπορώ να προστατευτώ από την ιογενή ηπατίτιδα;
ü Εμβολιασμός: Οι εμβολιασμοί τόσο για τον ιό της ηπατίτιδας Α όσο και για τον ιό της ηπατίτιδας Β είναι διαθέσιμοι από τη δεκαετία του 1990 και έχουν μειώσει σημαντικά τη συχνότητα εμφάνισης αυτών των λοιμώξεων
* Χρήση προφυλακτικού κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής.
* Μην μοιράζεστε βελόνες για να παίρνετε ναρκωτικά.
* Καλή προσωπική υγιεινή, όπως το σχολαστικό πλύσιμο των χεριών με σαπούνι και νερό.
* Μην χρησιμοποιείτε προσωπικά αντικείμενα ενός μολυσμένου ατόμου.
* Λάβετε προφυλάξεις όταν κάνετε τατουάζ ή τρυπήματα στο σώμα.
* Λάβετε προφυλάξεις όταν ταξιδεύετε σε περιοχές του κόσμου με κακές συνθήκες υγιεινής.
* Πίνετε εμφιαλωμένο νερό όταν ταξιδεύετε.
* Λάβετε προληπτικά μέτρα εάν εργάζεστε σε χώρους όπως οίκους ευγηρίας, κοιτώνες, παιδικούς σταθμούς ή εστιατόρια όπου έχετε εκτεταμένη επαφή με άλλα άτομα και υπάρχει κίνδυνος να έρθετε σε επαφή με την ασθένεια.
(NHS,2022; Schaefer & John, 2021).
Βιβλιογραφία:
*BSc Nursing, MSc Advanced Nursing Practice
