ΤΗΣ ΑΝΤΡΙΑΣ ΣΥΚΑ RN, BSc*
Πανδημία (από τις ελληνικές λέξεις παν (όλος) και δήμος (πληθυσμός)) είναι μια επιδημία λοιμωδών ασθενειών που εξαπλώνεται με πολύ γρήγορους ρυθμούς σε μια μεγάλη περιοχή και απειλεί το σύνολο του πληθυσμού. Μια επιδημική ασθένεια που παραμένει σταθερή όσον αφορά τον αριθμό ανθρώπων που αρρωσταίνουν δεν θεωρείται πανδημία. Επιπλέον, οι πανδημίες γρίπης γενικά δεν αποτελούν την επανεμφανιζόμενη εποχική γρίπη. Καθόλη τη διάρκεια της ιστορίας έχουν παρατηρηθεί πολλές πανδημίες, όπως ευλογιάς, φυματίωσης και πανώλης. Πιο προσφάτες πανδημίες αποτελούν η πανδημία του HIV, πανδημίες γρίπης του 1918, του 2009 και του νέου κορωνοϊού 2019–20.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει δημιουργήσει μια εξαβάθμια κατάταξη που περιγράφει τη διαδικασία με την οποία ένας νέος ιός γρίπης κινείται από τις πρώτες λοιμώξεις στον άνθρωπο σε μια πανδημία. Η πανδημία ξεκινά με την μόλυνση ζώων από τον ιό, με λίγες περιπτώσεις στις οποίες τα ζώα μολύνουν ανθρώπους και στη συνέχεια φτάνει σε ένα στάδιο στο οποίο ο ιός αρχίζει να εξαπλώνεται από άνθρωπο σε άνθρωπο και τελειώνει με μια πανδημία, όταν λοιμώξεις από τον νέο ιό έχουν εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο.[1]
Ιστορικές πανδημίες περιλαμβάνουν:
*Λοιμός των Αθηνών (430 π.Χ.) όταν τυφοειδής πυρετός σκότωσε τα 2/3 του πληθυσμού της Αθήνας σε τέσσερα χρόνια.
*Μαύρη πανώλη, στο 14ο αιώνα. Υπολογίζεται ότι οι νεκροί έφτασαν τα 75 εκατομμύρια.[2] Η ασθένεια προήλθε από την Ασία και μέσω της Μεσογείου διαδόθηκε στην Ευρώπη.
*Πανδημίες χολέρας κατά τον 19ο αιώνα προκάλεσαν το θάνατο δεκάδων εκατομμυρίων ανθρώπων.[3]
*Πανδημίες γρίπης, όπως η Ισπανική γρίπη (1918-1920), η οποία προκάλεσε 50 εκατομμύρια νεκρούς τους πρώτους έξι μήνες.[4]
*Γρίπη Α (Η1Ν1) όπου στις 11 Ιουνίου 2009 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) το ανακοίνωσε ως πανδημία. Υπολογίζονται 18.500 θάνατοι σε 214 χώρες[5]
Πρόσφατα, από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, πανδημία θεωρήθηκε και COVID-19, η οποία προκαλείται από τον κορωνοϊό SARS-CoV-2[6]. Ο ΠΟΥ κάλεσε όλες τις χώρες να εργαστούν για την καταπολέμηση της εξάπλωσης του ιού, την ώρα που τα κρούσματα πολλαπλασιάζονται καθημερινά και οι θάνατοι ασθενών αυξάνονται με δραματικούς ρυθμούς.
Σύμφωνα με το σύστημα ετοιμότητας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) υπάρχει μια κλιμακωτή διαβάθμιση κάθε επιδημικής νόσου προκειμένου να φτάσει να χαρακτηριστεί πανδημία.
Οι φάσεις αυτές είναι οι ακόλουθες:
Φάση 1: Ο ιός υπάρχει μόνο στα ζώα χωρίς να προκαλεί λοίμωξη στους ανθρώπους
Φάση 2: Ένας ζωικός ιός έχει προκαλέσει λοίμωξη σε άνθρωπο
Φάση 3: Σποραδικά κρούσματα ή τοπικά εντοπισμένες περιπτώσεις κρουσμάτων σε ανθρώπους και μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο αλλά χωρίς να απειλείται το κοινωνικό σύνολο
Φάση 4: Ο κίνδυνος πανδημίας είναι μεγάλος αλλά όχι βέβαιος
Φάση 5: Εξάπλωση της επιδημικής νόσου μεταξύ ανθρώπων σε περισσότερες από μία χώρες του ΠΟΥ
Φάση 6: Οι επιδημικές εκδηλώσεις σε επίπεδο κοινότητας βρίσκονται σε τουλάχιστον μία ακόμη χώρα σε διαφορετική περιοχή του ΠΟΥ από τη φάση 5.Η παγκόσμια πανδημία είναι πλέον γεγονός.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η κήρυξη πανδημίας από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) δεν έχει την έννοια της υποχρεωτικότητας ως προς την εφαρμογή συγκεκριμένων μέτρων. Άρα κάθε χώρα μπορεί να εφαρμόσει τη δική της δέσμη μέτρων για τον περιορισμό της επιδημικής νόσου αλλά και σε συνάρτηση αυτών που αποφασίζονται σε πανευρωπαϊκό ή παγκόσμιο επίπεδο.
Σύμφωνα ωστόσο με το σχέδιο ετοιμότητας του ΠΟΥ, οι εθνικές κυβερνήσεις των χωρών σε περίπτωση πανδημίας πρέπει «λάβουν μέτρα για την πλήρη ενεργοποίηση του συστήματος υγείας (υποδομών και προσωπικού) σε εθνικό και τοπικό επίπεδο», επίσης αν χρειαστεί να μπορούν να παρέχουν στους πολίτες ατομικά μέτρα προστασίας (γάντια, μάσκες, αντισηπτικά κ.λπ.) αλλά και να μοιράσουν αντι-ιϊκά και άλλα ιατρικά εφόδια, όπως προβλέπει το εθνικό σχέδιο έκτακτης ανάγκης.
Η κήρυξη πανδημίας αποφασίζεται επίσης και για να κινητοποιήσει έθνη και κράτη, όταν διαπιστώνεται αδράνεια, ώστε να ληφθούν άμεσα μέτρα διαχείρισης της επιδημικής νόσου. Σε κάθε περίπτωση οι κρατικοί μηχανισμοί να είναι σε πλήρη δραστηριοποίηση και να αναβαθμίσουν την ετοιμότητα των Τμημάτων Επειγόντων Περιστατικών και να εντατικοποιήσουν την πληροφόρηση των πολιτών για τους κινδύνους που απορρέουν από την επιδημική νόσο και την εφαρμογή των τρόπων προστασίας.Τέλος, να εντοπίζουν, να θέτουν σε καραντίνα, να ελέγχουν και να χορηγούν θεραπεία σε κάθε ασθενή, κάνοντας παράλληλα εκτεταμένη ιχνηλάτηση των επαφών του πάσχοντα προς αναχαίτιση της διασποράς του λοιμογόνου παράγοντα στην κοινότητα.
*Νοσηλεύτρια της Μονάδας Εντατικής Θεραπείας του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας, MSc Διοίκησης μονάδων υγείας
Βιβλιογραφία
1.Current WHO phase of pandemic alert World Health Organization 2009
2.New MOL Archaeology monograph: Black Death cemetery Αρχειοθετήθηκε 2009-09-28 στο Wayback Machine.. Archaeology at the Museum of London.
3. Kelley Lee (2003) «Health impacts of globalization: towards global governance». Palgrave Macmillan. Σελ.131. ISBN 0-333-80254-3
4.Taubenberger JK, Morens DM (January 2006). «1918 Influenza: the mother of all pandemics». Emerg Infect Dis (Centers for Disease Control and Prevention (CDC)) 12 (1): 15–22. PMID 16494711. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-09-03. https://web.archive.org/web/20110903014210/http://www.cdc.gov/ncidod/eid/vol12no01/05-0979.htm. Ανακτήθηκε στις 2012-11-04.
5.«Πανδημία γρίπης 2009». Βικιπαίδεια. 2020-02-07. https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=%CE%A0%CE%B1%CE%BD%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CE%AF%CE%B1_%CE%B3%CF%81%CE%AF%CF%80%CE%B7%CF%82_2009&oldid=8047945.
6.«Coronavirus Disease (COVID-19) – events as they happen». www.who.int (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 12 Μαρτίου 2020
