Εν όψει ενός δύσκολου φθινοπώρου λόγω της πανδημίας του SARS CoV-2
ΤΗΣ ΑΛΙΚΗΣ ΠΕΛΕΤΙΔΗ*
Τα Κυπριακά κοινοτικά φαρμακεία αποτέλεσαν από την πρώτη στιγμή της πανδημίας μία από τις σημαντικότερες δομές στήριξης στον αγώνα κατά της εξάπλωσης της πανδημίας COVID-19, καθώς είναι ένα από τα πρώτα σημεία επαφής μεταξύ των ασθενών και του συστήματος υγειονομικής περίθαλψης. Ως επαγγελματίες υγείας πρώτης γραμμής, οι φαρμακοποιοί παίζουν σημαντικό ρόλο στη φροντίδα των ασθενών και διαδραματίζουν βασικό ρόλο στον εντοπισμό και τη διαχείριση πιθανών περιπτώσεων του CΟVID-19. Επιπλέον, τα κοινοτικά φαρμακεία διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο εν μέσω πανδημίας COVID-19 στην παροχή συμβουλών και εκπαίδευσης του κοινού καθώς και στη διατήρηση του εφοδιασμού με φάρμακα. Ωστόσο ο ρόλος τους δεν περιορίζεται, δεν πρέπει να περιορίζεται μόνο σε αυτό.
Ερευνητικές μελέτες καταλήγουν ότι η ετοιμότητα των φαρμακοποιών σε υγειονομικές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, σε διεθνές επίπεδο, δεν είναι τόσο υψηλή συγκρινόμενη με αυτή των γιατρών και του νοσηλευτικού προσωπικού. Επίσης, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι ακόμα και εν μέσω της πανδημίας του COVID-19 oι μη μεταδοτικές ασθένειες– καρδιαγγειακές παθήσεις, υπέρταση, διαβήτη παχυσαρκία, κ.α.- υπολογίζεται ότι ευθύνονται συνολικά για το περίπου 70% όλων των θανάτων παγκοσμίως. Άρα, το βασικό ερώτημα που τίθεται είναι το πώς οι κοινοτικοί φαρμακοποιοί, το εθνικό ανθρώπινο δυναμικό που βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της πρωτοβάθμιας περίθαλψης, θα υποστηρίξουν μια συντονισμένη, αποτελεσματική και γρήγορη απόκριση για τη μείωση της νοσηλείας και της θνησιμότητας που σχετίζεται με τον κορονοϊό άλλα και την πρόληψη και έγκαιρη ανίχνευση και παραπομπή των ατόμων με πιθανούς παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με μη μεταδοτικές παθήσεις σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης.
Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), οι υπηρεσίες πρόληψης και θεραπείας των μη μεταδοτικών ασθενειών έχουν στην πλειονότητά τους διακοπεί με την έναρξη της πανδημίας COVID-19. Περισσότερες από τις μισές (53%) χώρες που ερωτήθηκαν έχουν διακόψει εν μέρει ή πλήρως τις υπηρεσίες για τη θεραπεία της υπέρτασης, το 49% των χωρών διέκοψαν τις υπηρεσίες για τη θεραπεία του διαβήτη και των επιπλοκών που σχετίζονται με τον διαβήτη και το 31% των χωρών διέκοψαν τις υπηρεσίες για τη θεραπεία των καρδιαγγειακών καταστάσεων έκτακτης ανάγκης.
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι αναφορές των συναδέλφων φαρμακοποιών στην γειτονική Ελλάδα, που έρχονται να συμφωνήσουν με τα αποτελέσματα των μελετών του ΠΟΥ, καθώς αναφέρουν ότι περιόρισαν τον ρόλο τους σε ό,τι αφορά ζητήματα όπως η μέτρηση διάφορων κλινικών παραμέτρων, όπως για παράδειγμα της αρτηριακής πίεσης, της μέτρησης του σακχάρου, ή γενικότερα της μέτρησης διαφόρων άλλων τέτοιων κλινικών χαρακτηριστικών όπως παρουσιάστηκαν σε διαδικτυακή ημερίδα στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Εβδομάδας Δημόσιας Υγείας 2020 του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (EUPHA).
Ένα καλό παράδειγμα έρχεται από τη Σκωτία, όπου η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι οι φαρμακοποιοί της κοινότητας πρόκειται να διαδραματίσουν ενισχυμένο ρόλο κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19. Οι φαρμακοποιοί θα είναι σε θέση να υποστηρίξουν περισσότερους ασθενείς, μέσω της αντιμετώπισης ήπιων συμπτωμάτων (minor ailments), μειώνοντας έτσι την πίεση του NHS Scotland, με απώτερο σκοπό την καλύτερη αντιμετώπιση της πανδημίας του COVID-19. Επιπλέον, ανακοίνωσε και τα σχέδια επέκτασης της πρόσβασης σε δεδομένα περίθαλψης έκτακτης ανάγκης (ECS), τα οποία περιέχουν κυρίως πληροφορίες φαρμακευτικής αγωγής, στους φαρμακοποιούς. Πλέον, πάνω από 1000 κοινοτικά φαρμακεία παρέχουν μια σειρά υπηρεσιών φαρμακευτικής φροντίδας εκ μέρους του NHS στη Σκωτία.
Ωστόσο, κάτι που κεντρίζει το ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι φαρμακοποιοί, ακόμα και στη Κύπρο, ανέφεραν ότι αυξήθηκε κατά πολύ ο συμβουλευτικός τους ρόλος κυρίως δια τηλεφώνου. Αυτό λοιπόν φέρνει στο προσκήνιο τη χρήση τηλε-φαρμακευτικής (telepharmacy) στη καθημερινή μας πρακτική με στόχο την καλύτερη φροντίδα και αντιμετώπιση του κοινού. Παρόλο που η τεχνολογία της τηλε-υγείας και η χρήση της δεν είναι νέα, η ευρεία υιοθέτησή της μεταξύ των επαγγελματιών υγείας και των ασθενών πέρα από την απλή τηλεφωνική αλληλογραφία ήταν σχετικά αργή. Οι πρόσφατες αλλαγές πολιτικής κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 έχουν μειώσει τα εμπόδια στην πρόσβαση στην τηλεθεραπεία και έχουν προωθήσει τη χρήση της τηλεθεραπείας ως τρόπο παροχής πρωτοβάθμιας, οξείας, χρόνιας, και ειδικής περίθαλψης. Οι δομημένες υπηρεσίες Telehealth μπορούν να διευκολύνουν τις στρατηγικές ενίσχυσης της δημόσιας υγείας κατά τη διάρκεια αυτής της πανδημίας, αυξάνοντας την κοινωνική αποστασιοποίηση. Αυτές οι υπηρεσίες μπορεί να είναι μια ασφαλέστερη επιλογή για εμάς τους φαρμακοποιούς αλλά και για τους ασθενείς/πελάτες μας, μειώνοντας τις πιθανές μολυσματικές εκθέσεις και κατ’ επέκταση μειώνοντας την πίεση στα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης. Επίσης, αποτελεί μια διέξοδο στην παροχή υπηρεσιών οι οποίες δεν θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν δια ζώσης, όπως για παράδειγμα η υπηρεσία Ανασκόπησης φαρμακοθεραπείας για τους χρονίως πάσχοντες, κ.α.
Με βάση τα παραπάνω, η εκπαίδευση στα νέα δεδομένα των εν δυνάμει φαρμακοποιών καθώς και των μελλοντικών φαρμακοποιών είναι το «κλειδί» για την αναβάθμιση του ρόλου του φαρμακοποιού στη σύγχρονη κοινωνία και πραγματικότητα, αλλά και του Κυπριακού Φαρμακείου ως Κέντρου Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας. Το πρόγραμμα Φαρμακευτικής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας παρέχει όλα τα παραπάνω μέσω ενός ολοκληρωμένου προγράμματος βασισμένο στα ευρωπαϊκά πρότυπα εκπαίδευσης και φαρμακευτικής πρακτικής. Είναι προσαρμοσμένο στις αναδυόμενες και νέες μεθόδους διδασκαλίας και περιλαμβάνει μαθήματα που προσφέρουν γνώση σε σύγχρονα επιστημονικά θέματα αιχμής, ώστε ο μελλοντικός φαρμακοποιός να προσαρμόζεται στις ραγδαίες επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις.
Επιπροσθέτως, είναι εξαιρετικά σημαντική η προαγωγή της έρευνας στον τομέα της Εφαρμοσμένης Φαρμακευτικής Πρακτικής για την καταγραφή και μελέτη των αντιλήψεων/απόψεων τόσο των φαρμακοποιών ως παρόχων φροντίδας όσο και του κοινού οι οποίοι αποτελούν τους αποδέκτες όλων αυτών των υπηρεσιών. Το σημαντικότερο όμως κομμάτι για να ευοδωθούν όλες οι μελλοντικές προσπάθειες που θα γίνουν προς αυτή την κατεύθυνση είναι η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των υπηρεσιών δημόσιας υγείας από τα κοινοτικά φαρμακεία καθώς είναι αναπόσπαστο κομμάτι της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας και της Φαρμακευτικής Πρακτικής του σήμερα.
Eν όψει λοιπόν, ενός Φθινοπώρου που αναμένεται να είναι δύσκολος λόγω ενός νέου ξεσπάσματος της πανδημίας του κορωνοϊού έχει μεγάλη σημασία να δοθεί πλέον μεγάλο βάρος στην όσο το δυνατόν καλύτερη προετοιμασία των φαρμακείων να αντιμετωπίσουν τα πλέον αλλά και τα λιγότερο πιθανά προβλήματα που μπορεί να προκύψουν. Οι προκλήσεις για την όσο το δυνατό αποτελεσματικότερη απόκριση στα νέα δεδομένα που δημιουργεί η πανδημία μπορούν και πρέπει να ιδωθούν από εκείνους που έχουν στα χέρια τους τα ηνία του κλάδου περισσότερο ως ευκαιρίες και λιγότερο ως απειλές για το μέλλον του επαγγέλματος.
*Λέκτορας Φαρμακευτικής Πρακτικής
Πανεπιστήμιο Λευκωσίας
