ΤΟΥ ΚΑΘ. ΛΟΪΖΟΥ Γ. ΛΟΪΖΟΥ*
Με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας Καρκίνου, θα ήθελα στο άρθρο αυτό να σας παρουσιάσω μια εικόνα της κατάστασης, όπως διαφαίνεται σήμερα παγκόσμια για τη μεγάλη μάστιγα της υγείας μας που είναι ο καρκίνος.
Ο καρκίνος δεν είναι μία μόνο νόσος. Πρόκειται για μια μεγάλη οικογένεια παθήσεων, που εκτός από μερικά γενικά χαρακτηριστικά που υπάρχουν σε όλες, κατά τα άλλα έχουν μεγάλες διαφορές στη γένεση και εξέλιξη, στα γονιδιακά χαρακτηριστικά και άλλες αλλοιώσεις του DNA, στην επιθετικότητα και μεταστάσεις, όπως και στην ανταπόκριση στις θεραπείες και ποσοστά ίασης.
Με τα σημερινά δεδομένα, υπολογίζεται ότι ο καρκίνος θα προσβάλει έναν άνθρωπο σε κάθε δύο, σε κάποια φάση της ζωής του. Με την αύξηση της ηλικίας ο κίνδυνος προσβολής από καρκίνο αυξάνεται σημαντικά. Αποτελεί τη δεύτερη κύρια αιτία θανάτου παγκοσμίως, αντιπροσωπεύοντας περίπου 9,6 εκατομμύρια θανάτους ή 1 σε έξι θανάτους ετησίως.
Οι συχνότεροι τύποι καρκίνου στους άνδρες είναι οι καρκίνοι πνεύμονα, προστάτη, παχέος εντέρου, στομάχου και ήπατος. Στις γυναίκες οι πιο συχνοί τύποι καρκίνου είναι οι καρκίνοι μαστού, παχέος εντέρου, πνεύμονα, τραχήλου μήτρας και θυρεοειδούς αδένα.
Οι παράγοντες που αυξάνουν τις πιθανότητες προσβολής από καρκίνο, εκτός από την ηλικία, έχουν πολλαπλασιαστεί κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Έχουν συμβάλει στην ανησυχητική αύξηση που καταγράφηκε για πολλές μορφές καρκίνου και λευχαιμίας. Η αναγνώριση με ακρίβεια των παραγόντων (κάπνισμα, παχυσαρκία, ιονίζουσα ακτινοβολία, καρκινογόνες χημικές ουσίες και μολύνσεις, ορμόνες, αλκοόλ, καθιστική ζωή και απουσία σωματικής άσκησης) που αυξάνουν τον κίνδυνο προσβολής από καρκίνο, είναι καθοριστικός συντελεστής στον πόλεμο κατά του καρκίνου.
Οι επιπτώσεις του καρκίνου στους ανθρώπους είναι τεράστιες και συνεχίζουν να αυξάνονται. Το φοβερό κτύπημα που δέχεται ο ασθενής όταν του ανακοινώνεται η διάγνωσης καρκίνου συνοδεύεται από καταστροφικά συναισθήματα ανασφάλειας, φόβου και αβεβαιότητας για το μέλλον. Παράλληλα, το βάρος του καρκίνου προκαλεί ψυχολογική καταπόνηση στην οικογένεια και νέες, συχνά δυσβάσταχτες οικονομικές και επαγγελματικές πιέσεις.
Στο κοινωνικό σύνολο, οι επιβαρύνσεις που δημιουργεί ο καρκίνος δεν παύουν να αυξάνονται με εκπληκτική ταχύτητα. Για τη σύγχρονη αντιμετώπιση του καρκίνου, που οδηγεί σε ψηλά ποσοστά ίασης, απαιτούνται δυστυχώς όλο και περισσότεροι οικονομικοί πόροι, εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό και υψηλού επιπέδου υποδομές.
Οι ανισότητες που καταγράφονται παγκοσμίως στην αντιμετώπιση και ίαση από καρκίνο είναι εκπληκτικές. Σε πολλές χώρες, τα συστήματα υγείας δεν είναι στο επίπεδο που απαιτείται για την ορθή διαχείριση - έγκαιρη ανίχνευση, ορθή διάγνωση, κατάλληλη θεραπεία - της μάστιγας του καρκίνου.
Σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, όπου καταγράφεται η μεγάλη πλειοψηφία των καρκινοπαθών, η ποιοτική αντιμετώπιση του καρκίνου σε μεγάλο αριθμό ασθενών με καρκίνο είναι αδύνατη, οδηγώντας έτσι σε ιδιαίτερα δυσμενή αποτελέσματα. Αντίθετα, σε χώρες υψηλών εισοδημάτων, όπου ζουν συνολικά λιγότεροι καρκινοπαθείς, τα συστήματα υγείας είναι ισχυρά και προσφέρουν τις απαραίτητες σύγχρονες και αποδοτικές μεθόδους διάγνωσης και θεραπείας, τα αποτελέσματα βελτιώνονται με ιδιαίτερα ενθαρρυντικό ρυθμό.
Οι ανισότητες της πρόσβασης σε σύγχρονες θεραπείες κατά του καρκίνου πρέπει να καταπολεμηθούν το ταχύτερο. Δεν πρέπει να ξεχνούμε, ότι οι εν λόγω ανισότητες δεν υπάρχουν μόνο μεταξύ πλουσίων και λιγότερο πλουσίων ή φτωχών χωρών, αλλά και μεταξύ διαφόρων κοινωνικοοικονομικών στρωμάτων εντός των πλουσίων χωρών. Έτσι λοιπόν η προσοχή και οι προσπάθειες μας για την καταπολέμηση των ανισοτήτων στην περίθαλψη του καρκίνου, πρέπει να εστιάζονται σε διεθνές επίπεδο, αλλά και στην ίδια μας τη χώρα.
Η αντιμετώπιση των προκλήσεων που σήμερα θέτει ενώπιον μας ο καρκίνος - εξάλειψη ανισοτήτων, εξάλειψη καρκινογόνων παραγόντων, πρόληψη, γονιδιακή μελέτη του κάθε ασθενούς και του καρκίνου του, παροχή καλύτερων θεραπειών, ανάπτυξη καινοτόμων θεραπειών - απαιτούν βέβαια οικονομικούς και άλλους πόρους. Ωστόσο, είναι εκπληκτικό το τι μπορούμε να πετύχουμε, αμέσως και άμεσα, με ελάχιστο κόστος.
Για παράδειγμα, είναι γνωστό ότι η υγιεινή διατροφή μπορεί να αποτρέπει έως και 40% των νέων περιστατικών καρκίνου ετησίως. Θα μπορούσαμε δηλαδή, με ένα μέτρο που δεν απαιτεί μεγάλες δαπάνες και είναι εύκολο και προσιτό σε όλους και στον καθένα μας ξεχωριστά, να ασκούμε μια πρόληψη πολύ αποτελεσματική στην καταπολέμηση του καρκίνου, σε οποιαδήποτε χώρα ή κοινωνικοοικονομικό επίπεδο βρισκόμαστε.
Με τον ίδιο τρόπο μπορούμε να πέτυχουμε εξίσου καλά ή και καλύτερα αποτελέσματα εάν εκπαιδεύουμε τα παιδιά μας, από πολύ νωρίς στη ζωή τους, στην υγιεινή διατροφή. Οι διατροφικές συνήθειες των παιδιών μας, που τις αποκτούν με την ανατροφή που τους δίνουμε, επηρεάζουν και μπορούν να μειώνουν δραστικά τον κίνδυνο να προσβληθούν από καρκίνο όταν θα είναι ενήλικες. Ο χρόνος που αφιερώνουμε για να εκπαιδεύουμε σωστά τα παιδιά μας στην υγιεινή διατροφή είναι από τα καλύτερα δώρα που μπορούμε να τους προσφέρουμε
Η πρόληψη εξουδετερώνει σε μεγάλο ποσοστό τον κίνδυνο προσβολής από τον καρκίνο. Δεν υπάρχουν φάρμακα ή οποιαδήποτε άλλη θεραπευτική μέθοδος που να πετυχαίνει τόσο καλά αποτελέσματα κατά του καρκίνου, όπως η πρόληψη και μεταξύ άλλων η υγιεινή διατροφή. Είναι πολύ σημαντικό να γίνεται συνεχώς μια διαχρονική διαπαιδαγώγηση όλων για απλά, ανέξοδα, αλλά αποτελεσματικά προληπτικά μέτρα, που σώζουν ζωές.
Η ανίχνευση δια μέσου του προσυμτπωματικού ελέγχου και η έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου μεγιστοποιούν τις πιθανότητες ίασης. Πολλοί τύποι καρκίνου εξελίσσονται αργά, χωρίς να δημιουργούν ενοχλήσεις. Η έγκαιρη ανίχνευση σώζει ζωές.
Βλέπουμε λοιπόν, ότι ο καρκίνος μπορεί να καταπολεμηθεί με διάφορους τρόπους, χωρίς απαγορευτικές δαπάνες και με ιδιαίτερα καρποφόρα αποτελέσματα. Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος - πρόληψη με υγιεινή διατροφή, αποφυγή παχυσαρκίας, εξάλειψη καπνίσματος, τακτική σωματική άσκηση, καλός ύπνος, αποφυγή αλκοόλ ή άλλων εθιστικών οσίων, καλύτερη διαχείριση του στρες, μείωση έκθεσης στην ιονίζουσα ακτινοβολία, εξάλειψη καρκινογόνων παραγόντων από το περιβάλλον - είναι και ο πιο φτηνός από όλες τις απόψεις. Με όπλο τις γνώσεις για την πρόληψη, την ανίχνευση, τον προσυμτπωματικό έλεγχο και την έγκαιρη διάγνωση, ο κάθε άνθρωπος μπορεί να προφυλάσσει τον εαυτό του και να συμβάλλει καθοριστικά στη νίκη κατά του καρκίνου.
Η ανθρωπότητα, στον πόλεμο εναντίον του καρκίνου, κατά τα τελευταία 50 χρόνια, έχει κερδίσει πολλές και ιδιαίτερα σημαντικές μάχες. Η πρόοδος που επιτεύχθηκε στο χρονικό αυτό διάστημα είναι κατά πολύ μεγαλύτερη, από ό,τι συνολικά επιτεύχθηκε παλαιότερα, στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Σήμερα όλο και περισσότεροι καρκινοπαθείς κερδίζουν τη μάχη της ζωής. Η εκρηκτική πρόοδος, που καταγράφηκε στην κατανόηση της γένεσης και της εξέλιξης του καρκίνου, οδήγησε σε νέες θεραπείες, που χαρίζουν σήμερα τη ζωή σε ασθενείς, που παλαιότερα δεν θα είχαν πιθανότητες ίασης.
Η πρόοδος στην κατανόηση της γένεσης, της πρόληψης, της ανίχνευσης, της διάγνωσης και της θεραπείας του καρκίνου παρουσιάζει στην εποχή μας μια εκπληκτική επιτάχυνση. Οι έρευνες που διεξάγονται παράγουν συνεχώς νέα στοιχεία, που προσθέτουν εφόδια στο οπλοστάσιό μας εναντίον του καρκίνου. Οι εξελίξεις αυτές μεταφράζονται στην πράξη με μείωση νέων περιπτώσεων ορισμένων τύπων καρκίνου ή καλύτερη θεραπεία σε ασθενείς με καρκίνους, που έως πρόσφατα ήταν χείριστης πρόγνωσης.
Όλοι μαζί μπορούμε να νικήσουμε τον καρκίνο. Δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι ο καθένας από εμάς έχει τον δικό του ρόλο να διαδραματίσει στον πόλεμο κατά του καρκίνου. Υπάρχουν πολλά και σημαντικά, που ο κάθε άνθρωπος μπορεί να κάνει, για να προστατεύει τον εαυτό του, την οικογένειά του, τους συναδέλφους του ή την κοινωνία, από την απειλή του καρκίνου.
*Κλινικός Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Λευκωσίας
τ. Διευθυντής Παιδογκολογικής – Παιδοαιματολογικής Κλινικής
Νοσοκομείο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ΙΙΙ, Λευκωσία
