ΤΟΥ ΔΡΟΣ ΧΡΙΣΤΟΥ ΠΕΤΡΟΥ*
«Η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Υγείας εξέτασε παράπονα ασθενών και ιατρών για το θέμα της αλλαγής του φαρμάκου κατά της πίεσης που χορηγείται από τα κρατικά φαρμακεία. Συγκεκριμένα, μετά την αλλαγή από το φάρμακο telmisartan στο φάρμακο losartan έχουν γίνει παράπονα για απορρύθμιση της πίεσης ασθενών που λαμβάνουν το νέο φάρμακο, ενώ υπήρξαν και καταγγελίες για πρόκληση εγκεφαλικών επεισοδίων».
Η πιο πάνω παράγραφος περιγράφει ένα πραγματικό γεγονός που συνέβη τον Απρίλιο του 2012.
Για την ιστορία λοιπόν, τo losartan ήταν το φαρμακευτικό προϊόν το οποίο κέρδισε την προσφορά 12/2011 με τίτλο: Προσφορά για την προμήθεια Ανταγωνιστών Αγγειοτασίνης ΙΙ για την Υπέρταση και από τον Οκτώβριο του 2011 διατίθετο δωρεάν στους δικαιούχους από τα κρατικά νοσηλευτήρια για την αντιμετώπιση της υπέρτασης. Στους όρους της προσφοράς περιλαμβάνονταν έξι διαφορετικά φάρμακα της ίδιας φαρμακοθεραπευτικής κατηγορίας (σαρτάνες), σύμφωνα και με σχετική Απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, ημερομηνίας 14/2/2007, με την οποία εγκρίθηκε η πρακτική του ανταγωνισμού θεραπευτικώς ισοδύναμων φαρμάκων σε προσφορές του Δημοσίου.
Όπως και σε κάθε φάρμακο, έτσι και στην περίπτωση του losartan, υπάρχει το ενδεχόμενο να εμφανιστούν ιδιοσυγκρασιακές αντιδράσεις, με αποτέλεσμα ο ασθενής να παρουσιάσει είτε χαμηλή αποτελεσματικότητα ή ανεπιθύμητες ενέργειες. Αναφέρθηκε τότε αριθμός ύποπτων ανεπιθύμητων ενεργειών και εξετάστηκε. Ο αριθμός, σημειώνεται, δεν ανταποκρινόταν «στις χιλιάδες εγκεφαλικά» που ακούστηκε στη Βουλή, ενώ για την ιστορία και μόνον στις αναφορές αναγραφόταν ότι υπήρξε βελτίωση των ασθενών, παρόλο που η πραγματικότητα ήταν ότι αρκετοί όντως απορυθμίστηκαν, αφού την μετάβαση στο losartan χρειαζόταν ρύθμιση της δοσολογίας και χρόνος προσαρμογής (μέχρι και έξι εβδομάδες από την έναρξη της θεραπείας).
Προφανώς και υπήρχαν περιπτώσεις ασθενών οι οποίοι αποδεδειγμένα δεν ρυθμίστηκαν ποτέ με το losartan, ή παρουσίασαν ανεπιθύμητες αντιδράσεις, είχαν όμως τη δυνατότητα να αποταθούν σε συγκεκριμένη επιτροπή του Υπουργείου Υγείας ώστε να λάβουν άλλο φάρμακο της ίδιας φαρμακοθεραπευτικής κατηγορίας (telmisartan, valsartan, κτλ).
H εν λόγω Επιτροπή εξέταζε ακριβώς τέτοια αιτήματα για αλλαγή των φαρμάκου που διατίθεντο δωρεάν από τα φαρμακεία των νοσοκομείων. Τα αιτήματα γίνονταν από τον θεράποντα γιατρό (ενώ συχνά έπεφταν τα σχετικά “τηλεφωνήματα”). Αρκετά συχνά, ως υπεύθυνος για την Φαρμακοεπαγρύπνηση τότε ο γράφων, είχε δει αριθμό αναφορών με κίτρινη κάρτα πολλές από τις οποίες ήταν ψευδείς, μόνο και μόνο για να αιτιολογηθεί το αίτημα και πάρει ο ασθενής άλλο φάρμακο πέραν του μοναδικού που παρείχε το σύστημα. Υπήρχαν λ.χ αναφορές για “ανεβασμένα ηπατικά ένζυμα μετά τη λήψη του φαρμάκου τάδε για την χοληστερίνη», ενώ ποτέ δεν συνόδευαν την αναφορά σχετικές αναλύσεις που αποδείκνυαν τις τιμές των ενζύμων πριν και μετά. Πολλές δε, από αυτές τις αναφορές δεν έφταναν στην φαρμακοεπαγρύπνηση (αφού θα έπρεπε να καταχωρηθούν στην ευρωπαϊκή βάση δεδομένων και να επαληθευτούν), ή δεν ήταν καν σοβαρές, αλλά πήγαιναν συνοδευτικά του αιτήματος για αλλαγή φαρμάκου στην πάλαι ποτέ Επιτροπή που αναφέρεται πιο πάνω. Με άλλα λόγια είχε δημιουργηθεί ένας προβληματικός μηχανισμός για να διορθώνει την στρέβλωση του συστήματος με το μοναδικό φάρμακο.
Πέραν του αιτήματος στην Επιτροπή, οι εναλλακτικές ήταν η αγορά του φαρμάκου από τα ιδιωτικά φαρμακεία ή η προμήθεια από μη νόμιμη πηγή (πχ κατεχόμενα). Σήμερα, για να επιστρέψουμε στο περιστατικό του 2012, μέσω του ΓΕΣΥ υπάρχουν διαθέσιμες και οι 6 δραστικές ουσίες της κατηγορίας των ανταγωνιστών Αγγειοτεσίνης ΙΙ για την Υπέρταση, που μπήκαν τότε στην προσφορά και επιλέγηκε η μια.
Τίθεται λοιπόν αβίαστα το ερώτημα: προμήθεια φαρμάκων μέσω ΓεΣΥ, όπου π.χ ο υπερτασικός ασθενής ο οποίος χρειάζεται μια σαρτάνη έχει πρόσβαση σε έξι διαφορετικές επιλογές, ή στην προ ΓεΣΥ κατάσταση με την μοναδική επιλογή (...και τις γραμμές ανοικτές για τα σχετικά τηλεφωνήματα);
Σημειώσεις:
1. Οι φαρμακευτικές εταιρείες δεν είναι φιλανθρωπικά ιδρύματα, η δε αγορά φαρμάκων, καλώς ή κακώς, σε όλο τον κόσμο, είναι μια ιδιάζουσα κατάσταση, με διαφορετικούς όρους διαπραγμάτευσης και προμήθειας από άλλα βιομηχανικά και κοινωνικά αγαθά
2. Κάθε σύστημα υγείας, έτσι και το ΓεΣΥ δεν γεννιέται τέλειο, επιδέχεται συνεχών βελτιώσεων και διόρθωσης παθογενειών, ώστε να προσαρμόζεται συνεχώς στα νέα δεδομένα
*Αναπληρωτής Καθηγητής Φαρμακευτικής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας.
