Κορωνοϊός: Η επόμενη μέρα και το φαρμακείο της κοινότητας

ως αναβαθμισμένος πυλώνας πρωτοβάθμιας περίθαλψης και προάσπισης της δημόσιας υγείας

ΤΟΥ ΜΙΧΑΗΛ ΠΕΤΡΙΔΗ*

Έφτασε η στιγμή της σταδιακής αποκλιμάκωσης των περιοριστικών μέτρων, που τέθηκαν σε εφαρμογή για να ελεγχθεί ο ρυθμός εξάπλωσης του κορωνοϊού SARS-CoV-2. Η αποκλιμάκωση ενέχει ρίσκο, το οποίο δεν μπορεί να υπολογιστεί με ακρίβεια, λόγω των πολλών αγνώστων στοιχείων που υπάρχουν ακόμη σχετικά με τη νόσο COVID-19. Ως εκ τούτου, οι ειδικοί συμφωνούν ότι η αποκλιμάκωση θα πρέπει να είναι αργή, προσεκτική και βασισμένη σε δεδομένα – «δείκτες» όπως ονομάζονται – ούτως ώστε να ελέγχεται η αποτελεσματικότητα του κάθε σταδίου αποκλιμάκωσης και οι επιπτώσεις του, για να μπορεί να κρίνεται ως επιτυχές ή μη. Τέτοιοι «δείκτες» είναι η αύξηση των εισαγωγών στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας και το ποσοστό πλήρωσης των κλινών των Μ.Ε.Θ.

Αναμφίβολα, θα διαμορφωθεί μια νέα πραγματικότητα με νέους κανόνες συμπεριφοράς και κοινωνικής οργάνωσης, οι οποίοι μάλλον θα παραμείνουν για αρκετό καιρό μετά το τέλος της κρίσης. Η κοινωνική αποστασιοποίηση θα παραμείνει σε κάποιο βαθμό, τουλάχιστον για τις ευπαθείς ομάδες, εφόσον αποδείχθηκε ως το αποδοτικότερο μέτρο για τον περιορισμό των νέων κρουσμάτων και των ανθρώπινων απωλειών.

Όσον αφορά στην επανεκκίνηση της οικονομίας, ένας «δείκτης» που θα κρίνει την επάνοδο στην εργασία είναι αν νοσεί κάποιος ή όχι τη δεδομένη στιγμή ή αν νόσησε και έχει ήδη αναρρώσει, κάνοντας τον απαραίτητο έλεγχο με διαγνωστικό τεστ. Επιπλέον, όσοι γυρίσουν στους χώρους εργασίας τους, είναι αρκετά πιθανό να χρησιμοποιούν ατομικά μέσα προφύλαξης (π.χ. μάσκες, γάντια, αντισηπτικά διαλύματα). Τέλος, όταν παρασκευαστεί το πολυπόθητο εμβόλιο, θα πρέπει να χορηγηθεί εύκολα και άμεσα στον πληθυσμό κάθε χώρας.

Σε αυτά τα τρία κομβικής σημασίας θέματα – διαγνωστικά τεστ, ατομικά μέσα προφύλαξης, εμβολιασμός – οι φαρμακοποιοί μπορούν να διαδραματίσουν πολύ σημαντικό ρόλο, αρκεί η πολιτεία να κάνει τις απαραίτητες ρυθμίσεις. Οι φαρμακοποιοί είναι επαγγελματίες υγείας πρώτης γραμμής, είναι εύκολα προσβάσιμοι από το κοινό, αποτελούν συνήθως το πρώτο σημείο επαφής των ασθενών με το εθνικό σύστημα υγείας, παρέχουν πληροφορίες και εκπαιδεύουν το κοινό για φάρμακα και ασθένειες, είναι κατάλληλα εκπαιδευμένοι και έτοιμοι να κάνουν ακόμη περισσότερα για να βοηθήσουν τους ασθενείς τους και να προασπίσουν τη δημόσια υγεία. Είναι αξιοσημείωτη η σημαντική συνεισφορά τους στην ελάφρυνση της μεγάλης πίεσης που ασκήθηκε στα Εθνικά Συστήματα Υγείας των χωρών, κατά την τρέχουσα πανδημία.

Η Παγκόσμια Ομοσπονδία Φαρμακοποιών (F.I.P.), προτείνει κάποια μέτρα προς τις κυβερνήσεις και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη, με στόχο την κατάλληλη υποστήριξη των φαρμακοποιών και του προσωπικού τους. Με αυτόν τον τρόπο, αφενός οι φαρμακοποιοί θα μπορέσουν να διαδραματίσουν ακόμα πιο σημαντικό ρόλο στη μάχη ενάντια στον κορωνοϊό, αφετέρου το ευρύ κοινό θα εξακολουθήσει να βασίζεται στους φαρμακοποιούς για το επόμενο κρίσιμο χρονικό διάστημα αυτής της παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης. Αναφέρονται μερικά από τα προτεινόμενα μέτρα (23 συνολικά), ως χαρακτηριστικά παραδείγματα:

• Τα φαρμακεία πρέπει να έχουν πρόσβαση σε κατάλληλα ατομικά μέσα προστασίας, ώστε να μπορούν οι φαρμακοποιοί και το προσωπικό να εργάζονται με ασφάλεια. Ως καλή ιδέα αναφέρεται το παράδειγμα της Ν. Κορέας, όπου - κατόπιν συνεννόησης με την Κυβέρνηση - το 70% των μασκών που αγοράζονται από το κράτος χορηγείται στο ευρύ κοινό μέσω των φαρμακείων, ακολουθώντας συγκεκριμένη σειρά προτεραιότητας και διατηρώντας ένα μέγιστο αριθμό μασκών ανά άνθρωπο και ανά εβδομάδα, ώστε να επαρκούν για όσους πραγματικά τις χρειάζονται.
• Οι φαρμακοποιοί και το προσωπικό τους θα πρέπει να συμπεριληφθούν στις ζωτικές επαγγελματικές ομάδες, που θα πρέπει να εξεταστούν για τον κορωνοϊό και να επανεξετάζονται περιοδικά.
• Σε συνεννόηση με τα Εθνικά Συστήματα Υγείας, θα πρέπει να γίνουν διευκολύνσεις ώστε να εκτελούνται πιο νωρίς οι επαναλαμβανόμενες συνταγές ασθενών με χρόνιες παθήσεις ή να χορηγούνται μεγαλύτερες ποσότητες φαρμάκων – ειδικά σε ηλικιωμένους ασθενείς που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες. Θα πρέπει φυσικά να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα, ώστε να μην προκύψουν επιπλέον ελλείψεις φαρμάκων, γεγονός που θα ασκούσε ακόμη μεγαλύτερη πίεση στα φαρμακεία.
• Να επικαιροποιηθούν οι σχετικοί κανονισμοί ώστε να δικαιούνται οι φαρμακοποιοί να εμβολιάσουν μαζικά ενήλικες με το εμβόλιο κατά του κορωνοϊού – όταν αυτό θα είναι διαθέσιμο – καθώς και με άλλα εμβόλια κατά νοσημάτων που προλαμβάνονται με εμβολιασμό (π.χ. όπως συμβαίνει με το εποχιακό εμβόλιο της γρίπης κάθε χρόνο). Στην Ελλάδα ξεκίνησε στις 16/1/20 η διαδικασία πιστοποίησης των φαρμακοποιών για τον εποχιακό εμβολιασμό και τη χορήγηση αντιτετανικού ορού στους πολίτες (σύμφωνα με το ΦΕΚ Β’ 2811/4-7-2019). Στην Κύπρο δεν υπάρχει τέτοια πρόνοια και θα πρέπει να ληφθεί, ειδικά εν όψει του αναμενόμενου δεύτερου κύματος του κορωνοϊού το φετινό φθινόπωρο.
• Να επιτραπεί στα φαρμακεία να συνεισφέρουν με τις υπηρεσίες τους στο στοχευμένο έλεγχο του πληθυσμού, με υψηλής ακρίβειας ταχέα τεστ (rapid tests). Στις Η.Π.Α. εκδόθηκε σχετική οδηγία στις 8/4/20 (U.S. Department of Health & Human Services).
• Να χρηματοδοτηθούν προγράμματα συνεχούς εκπαίδευσης σχετικά με μεταδιδόμενες ασθένειες και πρώτες βοήθειες, ώστε να είναι συνεχώς επικαιροποιημένες - κλινικά και ρυθμιστικά - οι γνώσεις των φαρμακοποιών.
• Παροχή οικονομικής βοήθειας προς τα φαρμακεία, σε περίπτωση που θα χρειαστεί να κλείσουν για λόγους υγείας.

* Πρόγραμμα Φαρμακευτικής Πανεπιστημίου Λευκωσίας