«Επενδύοντας στη Βιοτράπεζα, επενδύουμε σε μια πιο υγιή Κύπρο»
Για τη σημαντικότητα του Κέντρου Αριστείας “Biobank.cy” του Πανεπιστημίου Κύπρου στην πρόοδο της ιατρικής έρευνας συμπεριλαμβανομένου και του καρκίνου, μίλησε ο Διευθυντής του Κέντρου, Καθηγητής Κωνσταντίνος Δέλτας στην εκπομπή του ΡΙΚ «Πανεπιστημιακοί Θησαυροί» και τη δημοσιογράφο Δόξα Κωμοδρόμου.
Όπως ανέφερε, η Βιοτράπεζα βιοκαταθέτει τον εθνικό θησαυρό που συνεχώς εμπλουτίζεται με νέο ‘τόκο’ και όσο πιο πολλά δείγματα συλλέγει, τόσο πιο χρήσιμη, παραγωγική και δημιουργική γίνεται για την επίλυση προβλημάτων. «Επενδύοντας στη Βιοτράπεζα, επενδύουμε σε μια πιο υγιή Κύπρο κι αντί να δίνει τόκο σε χρήματα, δίνει τόκο σε νέες ανακαλύψεις, νέα γνώση, καλύτερη πρόγνωση και διάγνωση για θεραπεία».
Στα τρία χρόνια που λειτουργεί το Κέντρο Αριστείας, σύμφωνα με τον κ. Δέλτα, έκαμε πολλά με ένα από τους πρώτους στόχους της Βιοτράπεζας αυτός της μελέτης σε μεγαλύτερο βάθος και εύρος του DNA των κυπρίων, να έχει ήδη επιτευχθεί. «Έχουμε αναγνώσει στην ολότητά του το DNA χιλίων κυπρίων και σύντομα θα είμαστε σε θέση να έχουμε κάνει όλη την επεξεργασία και την βιοπληροφορική ανάλυση για να την μοιραστούμε με την ερευνητική ιατρική κοινότητα. Το έργο θα δώσει χρήσιμες πληροφορίες για τις ιδιαιτερότητες και τα χαρακτηριστικά των κυπρίων τόσο σ’ εμάς στο Πανεπιστήμιο Κύπρο όσο και σε άλλους ερευνητές στην Κύπρο και το εξωτερικό. Μέσα από αυτό το έργο δημιουργούμε τις προϋποθέσεις για την βιοϊατρική έρευνα της επόμενης γενιάς στην Κύπρο».
Καταγραφή με ασφάλεια και εμπιστευτικότητα
Στο ερώτημα της δημοσιογράφου, τι ακριβώς είναι η Βιοτράπεζα και πόσο μπορεί να την εμπιστευθεί ο πολίτης, ο κ. Δέλτας είπε πως είναι μια ορθή βιοϊατρική υποδομή που προάγει την έρευνα. Είναι μια τράπεζα, πρόσθεσε, που αντί να φυλάει χρήματα, φυλάει ιατρικά δεδομένα και αρχεία, καθώς και βιολογικό υλικό. «Εθελοντές έρχονται στην Βιοτράπεζα για να μοιραστούν με τους ερευνητές του Κέντρου μερικά προσωπικά και δημογραφικά στοιχεία και στοιχεία που αφορούν στην υγεία τους, υπογράφοντας το σχετικό έντυπο συγκατάθεσης που έχει εγκριθεί από την Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής Κύπρου. Στη διαδικασία αυτή συμπεριλαμβάνεται κι ένα εκτενές ερωτηματολόγιο που αφορά την υγεία τους (συμπτώματα, χρόνια νοσήματα, κτλ.) και καταγράφονται τα στοιχεία αυτά σε συσχετισμό με το βιολογικό υλικό που φυλάγεται στους καταψύκτες στους μείον 80 βαθμών κελσίου, επιτρέπει να επεξεργαστούμε και να διεξέλθουμε στις πληροφορίες που ενδιαφέρουν με ασφάλεια και εμπιστευτικότητα».
Αλτρουιστικός χαρακτήρας
Κατά τη διάρκεια της εκπομπής, τονίσθηκε ότι η συμμετοχή σε μια βιοτράπεζα έχει αλτρουιστικό χαρακτήρα και δεν υποχρεώνεται κανένας να συμμετάσχει. Όσοι λαμβάνουν μέρος, απλώς ξοδεύουν λίγο από το χρόνο τους για να δώσουν πληροφορίες για την υγεία τους. «Προσπαθούμε να φυλάμε αίμα, ούρα, DNA, σάλιο κι άλλο υλικό με σκοπό αυτό να τύχει επεξεργασίας, ανάλυσης και αξιοποίησης από τους επιστημονες/ερευνητές. Είμαστε ιδιαίτερα ευαίσθητοι αναφορικά με τα θέματα της προστασίας προσωπικών δεδομένων και ασφάλειας, έχουμε επενδύσει χρόνο και χρήμα και με εξειδικευμένο προσωπικό φροντίζουμε να πετύχουμε την εμπιστοσύνη του κόσμου για τον τρόπο με τον οποίο φυλάγονται αυτά τα δεδομένα».
Στο ερώτημα κατά πόσο έχει καλυφθεί όλη η γεωγραφική επικράτεια της Κύπρου για καταγραφή της φυσιογνωμίας του πολίτη, ο κ. Δέλτας ανέφερε ότι κάλυψε πολλές απομακρυσμένες περιοχές του νησιού, την παραλιακή και την ορεινή Κύπρο, ακόμα και περιοχές των κατεχομένων, καθώς όπως υπογράμμισε, όσο πιο μεγάλο είναι το δείγμα, τόσο μεγαλύτερη θα είναι η αντιπροσώπευσή του. Ο κ. Δέλτας επεσήμανε και το γεγονός ότι η Εκκλησία βρίσκεται αρωγός σε δράσεις που αφορούν την υγεία και την επιστήμη. «Είναι ευτύχημα που ο νέος Αρχιεπίσκοπος προέρχεται από τις θετικές επιστήμες διδάσκοντας μάλιστα για πολλά χρόνια το μάθημα της χημείας. Αυτό βοηθά στην επικοινωνία μας να κατανοηθούν καλύτερα οι δυο αυτοί κόσμοι».
Έρευνα για γενετικές ασθένειες από τη δεκαετία του 1990
Η ιατρική έρευνα στην Κύπρο ξεκίνησε ουσιαστικά και δυναμικά από το Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου και στα πρώτα στελέχη του συμπεριλαμβανόταν και ο Καθηγητής Δέλτας. Στα τρία και πλέον τελευταία χρόνια ζωής του Κέντρου Αριστείας “Cy-Biobank”, ο κ. Δέλτας νιώθει μεγάλη υπερηφάνεια, αφού συμμετέχει από τη δημιουργία αυτής της προσπάθειας. Ταυτόχρονα νιώθει μεγάλη ευθύνη διότι έχει υποσχεθεί στην νέα γενιά να δοθεί κάτι καλύτερο από όσα οι ίδιοι παρέλαβαν από τους προκατόχους τους. Η Κύπρος έχει κάνει εξαιρετικά άλματα τις τελευταίες δεκαετίες με μεγάλη παραγωγή γνώσεων και δεξιοτήτων, είπε, προσθέτοντας ότι «φτάσαμε πια στο σημείο να μιλούμε για πράγματα που εμείς δημιουργούμε. Έχουμε όμως ακόμα πολλά να κάνουμε». Στην Κύπρο σήμερα λειτουργούν επτά Κέντρα Αριστείας, τρία από τα οποία, επεσήμανε, είναι κάτω από την ομπρέλα του Πανεπιστημίου Κύπρου.
Η Βιοτράπεζα υπόσχεται την ποιότητα του έργου στους αυριανούς επιστήμονες
Ο κάθε τόπος έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες. Στην Κύπρο βρέθηκαν ασθένειες που δεν υπάρχουν αλλού στον κόσμο, ασθένειες που μόνο στην Κύπρο υπάρχουν κι άλλες που έχουμε δεχθεί από το εξωτερικό ή που έχουμε μεταδώσει.
Ως εκ τούτου, ανέφερε, δεν είναι μόνο πόσα δείγματα θα συλλέξεις, αλλά η ποιότητα των δειγμάτων και των δεδομένων που φυλάγονται να μπορούν ν’ αξιοποιηθούν από τους επόμενους ερευνητές. Ο ερευνητής της επόμενης γενιάς θα δει κατά πόσο έγινε καλή κι εμπεριστατωμένη εργασία από τους νυν ερευνητές/επιστήμονες. «Προτρέπω τους κύπριους πολίτες να εμπιστευτούν τη Βιοτράπεζα και να προσέλθουν στο Κέντρο ως εθελοντές. Είναι σημαντικό ότι ανεξαρτήτως ηλικίας και προέλευσης υπάρχει ένα εξελιγμένο λογισμικό σύστημα που επιτρέπει να αναρτώνται τα δεδομένα και να ανακαλούνται ανάλογα με το τι έρευνα επιδιώκει ο ερευνητής».
Ακριβή συμπεράσματα
Ο κ. Δέλτας έφερε παράδειγμα τη θαλασσαιμία στην Κύπρο. Από τα δεδομένα, είπε, έχουμε ακριβή συμπεράσματα ότι ένας στους δέκα πολίτες έχει το στίγμα της μεσογειακής αναιμίας. Ανέφερε παράλληλα ότι πολλά άλλα νοσήματα έχουν μεγαλύτερη ή μικρότερη συχνότητα ανά περιοχές κι ότι «αυτή η γνώση είναι ιδιαίτερα χρήσιμη, γιατί μας βοηθά να τη μοιραστούμε με γιατρούς ή επιστήμονες, αλλά και την ιατρική κοινότητα».
Τέλος, ο Καθηγητής Κωνσταντίνος Δέλτας ανέφερε ότι αυτή τη στιγμή έχουν αρχειοθετηθεί πέραν των έξι χιλιάδων εθελοντών με στόχο τα επόμενα χρόνια ο αριθμός να ξεπεράσει τις 16 χιλιάδες, κάτι βεβαίως, όπως υπογράμμισε, θα εξαρτηθεί και από τις μελλοντικές επιχορηγήσεις από την Ευρώπη και την Κύπρο.
