Νέα έρευνα στο ΙΝΓΚ για την Πλάγια Μυατροφική Σκλήρυνση (ALS)


ΤΗΣ ΕΛΛΗΣ ΜΙΤΣΗ*

Η Πλάγια Μυατροφική Σκλήρυνση/Amyotrophic Lateral Sclerosis (ALS), γνωστή και ως η Νόσος του Κινητικού Νευρώνα, είναι μια ταχέως προοδευτική νευρομυϊκή νόσος, η οποία χαρακτηρίζεται από εκφυλιστικές αλλαγές στους ανώτερους όσο και κατώτερους κινητικούς νευρώνες.  Οι αλλαγές αυτές, προκαλούν την επιλεκτική καταστροφή των κινητικών νευρώνων με αποτέλεσμα να χάνεται εξ ολοκλήρου η δυνατότητα μετάδοσης νευρικών σημάτων από τον εγκέφαλο αλλά και από τον νωτιαίο μυελό, προς όλους τους μύες. Η ασθένεια εκδηλώνεται συνήθως μεταξύ των 55-70 ετών, με πρώιμα συμπτώματα τη μυϊκή ατροφία, μυϊκές συσπάσεις, μυϊκές κράμπες και μυϊκή αδυναμία, με αποτέλεσμα να μειώνει τελικά  την επιβίωση των ασθενών σε 2-4 χρόνια μετά την έναρξη της νόσου, λόγω αναπνευστικής ανεπάρκειας. Στο παρόν στάδιο, δεν υπάρχει θεραπεία, αλλά αντιμετώπιση των επιμέρους συμπτωμάτων με κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή, φυσικοθεραπεία, εργοθεραπεία, λογοθεραπεία, διατροφική και αναπνευστική υποστήριξη, και χρήση βοηθητικών συσκευών ομιλίας. Ωστόσο, δέκα έξι κλινικές μελέτες ανά το παγκόσμιο βρίσκονται σε εξέλιξη με σκοπό την αποτελεσματική θεραπεία της ασθένειας.

Τα τελευταία πέντε χρόνια, στο Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου (ΙΝΚΓ) έχουν διεξαχθεί δύο έρευνες για την Πλάγια Μυατροφική Σκλήρυνση στον Κυπριακό πληθυσμό. Συγκεκριμένα, το 2017 διεξήχθη μια αναδρομική μελέτη 25 ετών σχετικά με την επιδημιολογική εικόνα της Νόσου. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα εκτιμάται πως η μέση ηλικία έναρξης της νόσου είναι 58,6 ετών, και εμφανίζεται σε ψηλότερη αναλογία στους άνδρες απ’ ότι στις γυναίκες (1.45:1). Επιπρόσθετα, ο επιπολασμός (αριθμός περιστατικών που ήδη υπάρχουν στον πληθυσμό μια δεδομένη χρονική στιγμή) στην Κύπρο το 2017 ήταν 1.26/100.000 άτομα, και σύμφωνα με τα επιδημιολογικά στοιχεία της έρευνας, ο επιπολασμός από το 1990 μέχρι το 2017 εμφανίζει μια σαφή αυξανόμενη τάση με την παρέλευση των χρόνων. Η επόμενη μελέτη διεξήχθη στο ΙΝΚΓ το 2019 με θέμα την Πλάγια Μυατροφική Σκλήρυνση. Με βάση τα αποτελέσματα της έρευνας και συγκριτικά με άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, παρατηρήθηκε πως στην Κύπρο η επιβίωση στις γυναίκες δεν είναι σημαντικά αυξημένη σε σύγκριση με τους άνδρες. Επίσης, ορισμένα κλινικά χαρακτηριστικά ήταν διαφοροποιημένα στον Κυπριακό πληθυσμό, με αποτέλεσμα την αυξημένη ανάγκη επεμβατικών διαδικασιών όπως η γαστροστομία και η τραχειοστομία. 

Ο αυξημένος αριθμός των κυτταρικών διεργασιών που εμπλέκονται στην παθογένεση της Νόσου, η περίπλοκη της φύση αλλά και η μεγάλη γενετική και φαινοτυπική ετερογένεια μεταξύ των ασθενών αποτελούν τους κύριους λόγους που καθιστά την ακριβή αιτία της Νόσου άγνωστη μέχρι σήμερα. Παρόλα αυτά, εκτιμάται πως η παθογένεση της ασθένειας προέρχεται τόσο από γενετικούς όσο και από περιβαλλοντικούς παράγοντες. Το 90% των περιπτώσεων είναι σποραδικές, δηλαδή δεν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό, ούτε έκθεση σε παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο εκδήλωσης της ασθένειας. Το υπόλοιπο 10% κληρονομούνται κυρίως με επικρατή αλλά και με υπολειπόμενο τρόπο. Αν κληρονομείται με επικρατή τρόπο, τα συμπτώματα παρουσιάζονται στην ενήλικη ζωή, ενώ αν ο τρόπος είναι υπολειπόμενος τα συμπτώματα παρουσιάζονται σε μικρότερη ηλικία. Με την εξέλιξη της τεχνολογίας, μοριακές γενετικές τεχνικές έχουν εφαρμοστεί όλο και περισσότερο στην έρευνα και τη διάγνωση της Νόσου, συμβάλλοντας στην κατανόηση των γενετικών αιτιών που οφείλονται κυρίως για τις κληρονομικές περιπτώσεις.  Αν και έχουν εντοπιστεί περισσότερα από 50 γονίδια, τα οποία ενδέχεται να προκαλούν ή να τροποποιούν τη νόσο, οι παθογόνες μεταλλάξεις στα γονίδια SOD1, C9ORF72, FUS και TARDBP (εικόνα 2) εμφανίζονται αρκετά συχνότερα σε περιπτώσεις κληρονομικότητας.

Αυτή τη στιγμή στο ΙΝΓΚ διεξάγεται μια νέα έρευνα, με κύριο στόχο την γενετική μελέτη όλων των ασθενών με Πλάγια Μυατροφική Σκλήρυνση στον Κυπριακό πληθυσμό. Σε αρχικό στάδιο, οι ασθενείς θα εξεταστούν για τα τέσσερα επικρατέστερα γονίδια με σκοπό την ανίχνευση γονιδιακών μεταλλαγών που πιθανά να εμπλέκονται στην παθογένεση της Νόσου. Στο τμήμα Νευρογενετικής του ΙΝΓΚ γίνεται γενετική διερεύνηση των επικρατέστερων γονιδίων σε διαγνωστικό επίπεδο. Η μελέτη αυτή, διάρκειας τριών ετών, με χρηματοδότηση από το Telethon, στοχεύει στην γενετική χαρτογράφηση των ασθενών με Πλάγια Μυατροφική Σκλήρυνση στον Κυπριακό πληθυσμό. Μέχρι στιγμής, περισσότεροι από 65 ασθενείς συμμετέχουν στην έρευνα και ο αριθμός ενδέχεται να αυξηθεί. Η στρατολόγηση των ασθενών γίνεται με την βοήθεια νευρολόγων ιατρών του ΙΝΚΓ, Δρ Ελένη Ζαμπά-Παπανικολάου και Δρ Κλεόπας Κλεόπα, μετά από ενυπόγραφη συγκατάθεση των ασθενών, καθώς η συλλογή και η γενετική διερεύνηση των DNA (γενετικό υλικό) γίνεται στο Τμήμα Νευρογενετικής του ΙΝΓΚ, υπό την επίβλεψη των Δρ Κυπρούλα Χριστοδούλου και Δρ Πασχάλης Νικολάου. 

*Διδακτορική φοιτήτρια της Σχολής Μοριακής Ιατρικής Κύπρου, Τμήμα Νευρογενετικής




Comments (0)


This thread has been closed from taking new comments.



Newsletter











2273