Μικρή αλλά σημαντική αύξηση στις γυναίκες ασθενείς με ALS στην Κύπρο


Προκαταρκτικά αποτελέσματα έρευνας που διεξάγεται στο ΙΝΓΚ για την Πλάγια Μυατροφική Σκλήρυνση

ΤΗΣ ΕΛΛΗΣ ΜΙΤΣΗ*

Η Πλάγια Μυατροφική Σκλήρυνση/ Amyotrophic Lateral Sclerosis (ALS), γνωστή και ως η Νόσος του Κινητικού Νευρώνα, αναφέρθηκε για πρώτη φορά το 1873 ως μια προοδευτική κινητική Νόσος που επηρεάζει κυρίως ενήλικες, και χαρακτηρίζεται από εκφυλιστικές αλλαγές στους άνω και κάτω κινητικούς νευρώνες. Οι αλλαγές αυτές προκαλούν την επιλεκτική απώλεια των κινητικών νευρώνων, με αποτέλεσμα τη βλάβη στη μεταφορά εντολής από τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό προς όλους τους μύες. Η έναρξη της Νόσου αρχίζει συνήθως στα τέλη της μέσης ζωής, 55-70 ετών, και εμφανίζεται ως μια αδυσώπητα προοδευτική μυϊκή ατροφία και αδυναμία, με τις επιπτώσεις στους αναπνευστικούς μύες να περιορίζουν την επιβίωση σε 2-4 χρόνια μετά την έναρξη της νόσου, στις περισσότερες περιπτώσεις.

Η ALS έχει επίπτωση 2 ανά 100.000 άτομα και επιπολασμό 5,4 ανά 100.000 άτομα. Σύμφωνα με προηγούμενη επιδημιολογική μελέτη του Ινστιτούτου Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου (ΙΝΚΓ) η επίπτωση της Νόσου υπολογίστηκε σε 1,26 ανά 100.000 άτομα, ενώ ο επιπολασμός υπολογίστηκε σε 7,9 ανά 100.000 άτομα, στον Κυπριακό πληθυσμό. Τα επιδημιολογικά ευρήματα της έρευνας έδειξαν πως ο επιπολασμός από το 1990 μέχρι το 2017 εμφάνιζε μια σαφή αυξανόμενη τάση με την παρέλευση των χρόνων, ωστόσο, η ακριβή αιτία της Νόσου παραμένει άγνωστη μέχρι σήμερα. Στοιχεία από πληθώρα κλινικών και μοριακών ερευνών  υποδηλώνουν πολλαπλές αιτίες για την ALS, με σημαντικές αλλά ποικίλες γενετικές συνεισφορές. Συγκεκριμένα, έως και 10%  των περιπτώσεων ALS είναι οικογενείς (fALS), έχουν προσβληθεί πέραν του ενός ατόμου ανα οικογένεια, ενώ το υπόλοιπο 90-95% των περιπτώσεων ALS είναι σποραδικοί ασθενείς (sALS). Η ALS θεωρείται πολυπαραγοντική νόσος με πολλαπλούς γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες που ενέχονται στην εκφύλιση του κινητικού νευρώνα. Αν και έχουν εντοπιστεί περισσότερα από 50 γονίδια, τα οποία ενδέχεται να προκαλούν ή να επιδεινώνουν τη νόσο, παθογόνες μεταλλάξεις στα γονίδια C9ORF72SOD1TARDBP και FUS εμφανίζονται συχνότερα σε κληρονομικές περιπτώσεις. Παρά τις πολλές μελέτες, ο εντοπισμός γονιδιακών παραγόντων  που συσχετίζονται με την ανάπτυξη της ALS παραμένει αδιευκρίνιστος.

Από το 2020, διεξάγεται νέα έρευνα στο ΙΝΚΓ, με χρηματοδότηση από το Telethon, που έχει ως πρωταρχικό στόχο την γενετική μελέτη όλων των ασθενών με Πλάγια Μυατροφική Σκλήρυνση στον Κυπριακό πληθυσμό. Μέχρι στιγμής στην έρευνα συμμετέχουν 80 ασθενείς τους οποίους στρατολογούν οι νευρολόγοι του ΙΝΚΓ, Δρ Ελένη Ζαμπά-Παπανικολάου και Δρ Κλεόπα Κλεόπα, μετά από ενυπόγραφη συγκατάθεση. Η συλλογή και η γενετική διερεύνηση γίνεται στο Τμήμα Νευρογενετικής του ΙΝΓΚ, υπό την επίβλεψη των Δρ Κυπρούλας Χριστοδούλου και Δρ Πασχάλη Νικολάου. 

Προκαταρκτικά αποτελέσματα από την παρούσα μελέτη δείχνουν να παρουσιάζεται μια μικρή αλλά σημαντική αύξηση στις γυναίκες ασθενείς με ALS (52,5%) σε σύγκριση με προηγούμενες μελέτες. Επίσης, το 26,3% όλων των ασθενών πάσχουν από οικογενή ALS,  ενώ το 73,7% των ασθενών είναι σποραδικοί. Σημαντικά ευρήματα ανέδειξε και η διερεύνηση των επικρατέστερων γονιδίων, καθώς εντοπίστηκε ένας ασθενής να φέρει την παθογόνα μετάλλαξη c.800A>G; p.(Asn267Ser) στο γονίδιο TARDBP με αποτέλεσμα την αντικατάσταση του αμινοξέος Ασπαραγίνη σε Σερίνη (Εικόνα 1). Δεκαέξι επιπρόσθετοι ασθενείς εντοπίστηκαν να φέρουν παθογόνα μετάλλαξη στο γονίδιο C9orf72. Η μετάλλαξη του γονιδίου C9orf72 είναι μια εξανουκλεοτίδια (GGGGCC) επαναλαμβανόμενη επέκταση. Τα φυσιολογικά όρια αυτού του εξανουκλεοτιδίου, είναι μεταξύ 20-30 επαναλήψεις, ενώ στην περίπτωση μετάλλαξης του γονιδίου, η επανάληψη μπορεί να επεκταθεί σε εκατοντάδες μέχρι και χιλιάδες (Εικόνα 2). Στα υπόλοιπα γονίδια που εξετάστηκαν, SOD1, FUSκαι ATXN2, δεν εντοπίστηκαν παθογόνες μεταλλάξεις. Ωστόσο, η μελέτη βρίσκεται σε τρέχουσα φάση και απώτερος σκοπός είναι η γενετική διάγνωση των υπολοίπων ασθενών, κυρίως με κληρονομική διασύνδεση. 

Σε μεταγενέστερο στάδιο της έρευνας, θα εξεταστούν περισσότερα γονίδια με την τεχνική Next-Generation Sequencing (NGS). Η τεχνική NGS είναι μια νέα τεχνολογία αλληλούχισης που προσφέρει εξαιρετικά υψηλή ακρίβεια και ταχύτητα και επιτρέπει την ανάλυση ολόκληρου του ανθρώπινου γονιδιώματος ή στοχευμένων περιοχών, ανιχνεύοντας παθογόνες μεταλλάξεις. Παρ' όλα αυτά,  ένας μεγάλος αριθμός ασθενών παραμένει αδιάγνωστος, που μπορεί να οφείλεται είτε στον μη εντοπισμό της γενετικής μεταλλαγής με τις υφιστάμενες τεχνολογίες, είτε στην εμπλοκή περιβαλλοντικών παραγόντων που συμβάλουν στην εξέλιξη της Νόσου. Συνεπώς, περιβαλλοντικοί παράγοντες, οι οποίοι συμφώνα με την βιβλιογραφία θεωρούνται παράγοντες κινδύνου, θα εξεταστούν στην παρούσα μελέτη, με την χρήση ερωτηματολογίου που θα συμπληρώνεται από τους ασθενείς.

*Υποψήφια Διδάκτωρ της Μεταπτυχιακής Σχολής του ΙΝΓΚ




Comments (0)


This thread has been closed from taking new comments.



Newsletter











2014