Ανοσοποιητικό σύστημα και άσκηση

ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΚΑΡΑΪΣΚΟΥ*

Έρευνες έχουν δείξει ότι η άσκηση συμβάλλει θετικά στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος. Το ανοσοποιητικό σύστημα, αναγνωρίζει και αναχαιτίζει εισβάλλοντα μολυσματικά παθογόνα όπως ιούς και βακτήρια αλλά και καρκινικά κύτταρα. Η φλεγμονή, είναι μια βασική ανοσολογική απάντηση του οργανισμού στη μόλυνση ή τον τραυματισμό στην προσπάθειά του να επαναφέρει την «φυσιολογική» ομοιόσταση. Παρόλα αυτά, χρόνια φλεγμονή χαμηλού βαθμού εμφανίζεται σε μη μεταδιδόμενα νοσήματα όπως  παχυσαρκία, σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, αθηροσκλήρωση, καρδιαγγειακές παθήσεις, υπέρταση, καρκίνος και νευροεκφυλιστικές ασθένειες όπως Alzheimer’s disease. Η άσκηση μειώνει τα επίπεδα της χρόνιας φλεγμονής επάγοντας μια πιο αντιφλεγμονώδη κατάσταση  και δρα ευεργετικά μετριάζοντας τις αρνητικές συνέπειες αυτών των παθοφυσιολογικών καταστάσεων αλλά και προληπτικά προλαβαίνοντας την εμφάνιση τους. 

     Το ανοσοποιητικό είναι πολύ αποκριτικό στην φυσική δραστηριότητα, και η άσκηση ενισχύει τους ανοσολογικούς αμυντικούς μηχανισμούς καθώς αυξάνει την ανοσολογική επιτήρηση και καθυστερεί την ανοσολογική γήρανση. Άσκηση θεωρείται η προγραμματισμένη, δομημένη, σχεδιασμένη και επαναλαμβανόμενη δραστηριότητα για να διατηρηθούν ή βελτιωθούν οι δείκτες υγείας και η φυσική κατάσταση. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προτείνει σε υγιείς ενήλικες 18-64 χρονών και ενήλικες με χρόνια νοσήματα που δεν αφορούν προβλήματα κινητικότητας τουλάχιστον 150 λεπτά μέτριας έντασης αερόβιας καρδιοαναπνευστικής άσκησης εβδομαδιαίως και τουλάχιστον 2 φορές πολυαρθρικές ασκήσεις αντιστάσεων και ενδυνάμωσης. 

     Η άσκηση κινητοποιεί κυτταροτοξικά CD8+ T λεμφοκύτταρα και φυσικά φονικά ΝΚ κύτταρα. Συγκεκριμένα, πρόσφατη έρευνα του Karolinska Institute έδειξε ότι το γαλακτικό οξύ που προέκυψε από άσκηση εργαστηριακών ποντικιών, τροφοδότησε κυτταροτοξικά Τ λεμφοκύτταρα τα οποία έγιναν πιο αποτελεσματικά στην καταπολέμηση καρκινικών όγκων. Επιπρόσθετα, ερευνητές του πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης έδειξαν ότι τα περισσότερα λευκοκύτταρα που ενεργοποιούνται σε ανθρώπους μετά από προγραμματισμένη άσκηση ήταν κατά 1ο  λόγο τα ΝΚ κύτταρα και κατά 2ο τα Τ λεμφοκύτταρα. Κατεχολαμίνες (πχ αδρεναλίνη) και μυοκίνες (πεπτίδια που απελευθερώνονται από τους μύες κατά την άσκηση) είναι παράγοντες που οδηγούν στην ενεργοποίηση των ΝΚ κυττάρων τα οποία πρωτοστατούν στην καταπολέμηση ιώσεων και καρκινικών κυττάρων.

     Σε άλλες έρευνες μελετήθηκε η αντίδραση του ανοσοποιητικού σε περιοδική άσκηση μέτριας έντασης σε σχέση με την πρόληψη μεταδιδόμενων νόσων όπως λοιμώξεις του αναπνευστικού. Παθογόνα που μολύνουν το αναπνευστικό είναι οι ιοί της γρίπης, οι κορωνοϊοί, άλλοι ιοί κοινού κρυολογήματος, και βακτήρια και ιοί που προκαλούν πνευμονία. Τα αποτελέσματα ήταν μείωση της πιθανότητας λοίμωξης του ανώτερου αναπνευστικού κατά 40-50% σύμφωνα με το review των Nieman και Wentz.  Συγκεκριμένα, μελέτη του Appalachian State University σε γυναίκες προχωρημένης ηλικίας, μετά από 12 βδομάδες περπάτημα για 5 φορές την βδομάδα επί 30-40 λεπτά κάθε φορά, έδειξε αύξηση της αντιϊκής δραστηριότητας των ΝΚ κυττάρων. Σύμφωνα με την American Geriatrics Society, μέτρια ένταση καρδιοαναπνευστικής άσκησης 3 φορές εβδομαδιαίως για 4 μήνες, έχει ως αποτέλεσμα μεγαλύτερη ανταπόκριση στον εμβολιασμό κατά του ιού της γρίπης με μεγαλύτερη διάρκεια παραμονής αντισωμάτων στο πλάσμα αίματος.    

     Ανάλογα με την ένταση και την διάρκεια παίρνουμε και τα ανάλογα οφέλη. Η παρατεταμένη όμως συνεχιζόμενη άσκηση υψηλής έντασης μπορεί να επιφέρει αντίθετα αποτελέσματα και πρέπει οι υπερβολές να αποφεύγονται. Η άσκηση προκαλεί αυξημένη ενεργοποίηση Τ και ΝΚ κυττάρων, αυξημένη φαγοκυτταρική και κυτταροτοξική ικανότητα, και αυξημένη απελευθέρωση αντιφλεγμονωδών κυτταροκινών. Η φλεγμονή που παρατηρείται κατά το τέλος της άσκησης είναι παροδική και μπορεί να μετριαστεί πχ με την λήψη υδατανθράκων κατά την διάρκεια και στο τέλος της άσκησης. Η άσκηση επίσης εντείνει την ψυχική υγεία μέσω απελευθέρωσης ενδορφινών, οπότε ο έλεγχος του άγχους, ο επαρκής ύπνος συν μια σωστή ισορροπημένη διατροφή πλούσια σε αντιοξειδωτικά (πχ βιτ. C & D, Zn) συμβάλλουν και αυτά με την σειρά τους στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού. 

*MSc Aνοσολογία
Εργαστηριακός Επιστημονικός Λειτουργός
Τμήμα Νευροεπιστημών 
Ινστιτούτο Νευρολογίας & Γενετικής Κύπρου