ΤΟΥ ΔΡΟΣ ΓΙΩΡΓΟΥ ΜΙΚΕΛΛΙΔΗ*
Η κύρια θεραπεία των ψυχικών διαταραχών περιλαμβάνει την χρήση αντικαταθλιπτικών, αντιψυχωσικών και σταθεροποιητών της διάθεσης.
Τα υφιστάμενα ψυχοτρόπα φάρμακα για τη θεραπεία ψυχικών διαταραχών είναι αποτελεσματικά μόνο σε ένα υποσύνολο των ασθενών ή βοηθούν μερικώς και συχνά συνδέονται με εξουθενωτικές παρενέργειες που αποθαρρύνουν τη λήψη τους.
Υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον που εστιάζεται στη Φαρμακογενετική, με σκοπό να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα αυτών των θεραπειών, καθώς και η ανεκτικότητα προς τις παρενέργειες που προκαλούν.
Παρά την αξιοσημείωτη πρόοδο στην επιστημονική έρευνα κατά την τελευταία δεκαετία, το τοπίο στη Φαρμακογενετική στην Ψυχιατρική δεν έχει ακόμη διερευνηθεί πλήρως. Το μεγαλύτερο εμπόδιο είναι η έλλειψη σαφούς κατανόησης για το πώς οι γενετικοί παράγοντες επηρεάζουν την ανταπόκριση στη θεραπεία. Οι μελέτες που πραγματοποιήθηκαν μέχρι σήμερα προτείνουν μια σειρά από ενδιαφέρουσες υποθέσεις που χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης, αλλά δεν δείχνουν ουσιαστική συσχέτιση που μπορεί να χρησιμοποιηθεί με ασφάλεια για να προβλέψει το πώς ένας ασθενής θα ανταποκριθεί σε μια συγκεκριμένη θεραπεία. Η δυσκολία με τις Φαρμακογενετικές συσχετίσεις που έγιναν μέχρι σήμερα είναι η έλλειψη σταθερών ευρημάτων. Για κάθε θετική συσχέτιση, υπάρχουν συνήθως αρκετές αρνητικές μελέτες που δημιουργούν αμφιβολίες σχετικά με το εύρημα. Ως αποτέλεσμα, είναι δύσκολο να εξαχθούν σταθερά συμπεράσματα σχετικά με την κλινική συνάφεια των γονιδίων που μπορεί να εμπλέκονται.
Η ανταπόκριση στη θεραπεία σε διάφορα ψυχοτρόπα φάρμακα δεν μπορεί να συσχετιστεί με συγκεκριμένους φαινότυπους. Στην πραγματικότητα η ανταπόκριση στη θεραπεία είναι τόσο πολύπλοκη όσο και η ίδια η ασθένεια για την οποία χρησιμοποιείται. Τα ψυχοτρόπα φάρμακα μπορούν να δράσουν σε διάφορες μοριακές οδούς για να ασκήσουν το θεραπευτικό τους αποτέλεσμα ενώ στη συνέχεια να επηρεάζονται από έναν αριθμό διαφορετικών μοριακών οδών κατά τη διαδικασία απορρόφησης, κατανομής και αποβολής τους.
Κατά συνέπεια παραλλαγές σε διάφορες μοριακές οδούς μπορούν ανεξάρτητα να συνεισφέρουν στην ανταπόκριση στη θεραπεία. Επιπλέον, περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως δημογραφικοί παράγοντες, η διατροφή, η κατάχρηση ουσιών, το κάπνισμα, η ταυτόχρονη χρήση άλλων φαρμάκων και η συννοσηρότητα μπορούν επίσης να επηρεάσουν τη δράση των ψυχοτρόπων φαρμάκων.
Για παράδειγμα, έχει αποδειχθεί ότι το κάπνισμα αυξάνει την CYP450 δραστηριότητα και επάγει το μεταβολισμό στα υποστρώματα ενώ αντίθετα, τα SSRIs είναι γνωστό ότι αναστέλλουν την CYP450 δραστηριότητα και μπορούν να επηρεάσουν τον μεταβολισμό άλλων συγχορηγούμενων φαρμάκων. Συνεπώς, η ανταπόκριση στη θεραπεία είναι το αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης πολλών γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Το γεγονός αυτό καθιστά δύσκολο τον προσδιορισμό και την απομόνωση ενός παράγοντα με σκοπό να κατασκευαστούν ολοκληρωμένα μοντέλα που να καθορίζουν την ανταπόκριση στη θεραπεία.
Επιπρόσθετα είναι ιδιαίτερα δύσκολο να γίνουν Φαρμακογενετικές μελέτες που να δώσουν απαντήσεις στο θέμα της ανταπόκρισης στη θεραπεία. Οι μελέτες που πραγματοποιήθηκαν μέχρι σήμερα είχαν μικρό αριθμό ασθενών και σύντομες περιόδους παρακολούθησης λόγω αυξημένων δαπανών και υλικοτεχνικών δυσκολιών.
Για να αντιμετωπιστεί αυτό το ζήτημα, έχουν γίνει προσπάθειες για συνδυασμό δεδομένων σε μελέτες. Αν και αυτό μπορεί να είναι μια χρήσιμη στρατηγική, οι υπάρχουσες μελέτες συχνά διαφέρουν τόσο πολύ στο σχεδιασμό, στον πληθυσμό των ασθενών και τα αποτελέσματα, που εγείρουν σοβαρά ερωτηματικά σχετικά με τη συγκρισιμότητα των αποτελεσμάτων.
Τέλος, τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο σύνθετα αφού μέσα σε κάθε μελέτη, οι ασθενείς συχνά λαμβάνουν πολλαπλά φάρμακα και έχουν ακανόνιστα μοτίβα τήρησης της φαρμακευτικής τους αγωγής. Ως αποτέλεσμα, η ανταπόκριση σε οποιοδήποτε φάρμακο κατά τη διάρκεια της παρακολούθησης μπορεί να μην διαφαίνεται. Είναι σαφές ότι απαιτούνται νέες προσεγγίσεις για την υπέρβαση αυτών των περιορισμών, προκειμένου να προωθήσουμε περαιτέρω τους στόχους της Φαρμακογενετικής.
Με την εξατομίκευση των θεραπειών που αφορούν ψυχοτρόπα φάρμακα, η Φαρμακογενετική μπορεί να συνδράμει στο να βελτιώσει δραματικά τη φροντίδα στη Ψυχιατρική. Η γονιδιακή επανάσταση μας έδωσε ένα πρωτοφανές σύνολο εργαλείων για την επίτευξη του στόχου της Φαρμακογενετικής. Αν και έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος φαίνεται ότι είμαστε μόνο στο τέλος της αρχής ενός μακροχρόνιου εγχειρήματος.
MD,MRCPsych,CCT(UK)*
Ψυχίατρος
ING.jpg
)
