Η γενετική κληρονομιά των Κυπρίων


Φυλογεωγραφικές μελέτες στον κυπριακό πληθυσμό

ΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ ΜΟΥΤΣΟΥΡΗ*

Οι φυλογεωγραφικές μελέτες αποτελούν πλέον το εργαλείο συσχέτισης διαφόρων ιστορικών γεγονότων και γενετικών χαρακτηριστικών ενός πληθυσμού. Με την απομόνωση και εξέταση του γενετικού υλικού κάθε ατόμου, υπάρχει η δυνατότητα παρακολούθησης της ροής της γενετικής πληροφορίας σε έναν πληθυσμό, χρησιμοποιώντας και αναλύοντας τις μικρές διαδοχικές επαναλήψεις (Short Tandem Repeats - STR). Ο απλότυπος (haplotype) είναι ένα σύνολο αλληλόμορφων γονιδίων σε έναν οργανισμό που κληρονομούνται συνδεδεμένα ως τμήμα από ένα γονέα. Μελετώντας την μοριακή εξέλιξη του πληθυσμού, είναι δυνατόν να τεκμηριωθεί ότι μία ομάδα ατόμων μπορεί να μοιράζεται ένα κοινό πρόγονο. Τα άτομα αυτά θα έχουν μια ομάδα παρόμοιων απλοτύπων, την λεγόμενη απλοομάδα (haplogroup), η οποία εντοπίζεται μέσω πολυμορφισμών στο επίπεδο ενός νουκλεοτιδίου (Single Nucleotide Polymorphism - SNP).

Το 2017, το Τμήμα Καρδιαγγειακής Γενετικής/Εργαστήριο Δικανικής Γενετικής του Ινστιτούτου Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου (ΙΝΓΚ), σε συνεργασία με επιστήμονες από άλλα επιστημονικά και ακαδημαϊκά ιδρύματα, δημοσίευσε μελέτη στο έγκριτο διεθνές επιστημονικό περιοδικό PLOS ONE με τίτλο: “Υ-chromosomal analysis of Greek Cypriots reveals a primarily common pre-Ottoman paternal ancestry with Turkish Cypriots" (https://doi.org/10.1371/journal.pone.0179474). Τα αποτελέσματα της μελέτης έδειξαν ότι οι Ελληνοκύπριοι και οι Τουρκοκύπριοι παρουσιάζουν μεγάλο ποσοστό όμοιων απλοομάδων (όπως απεικονίζεται στην πιο κάτω εικόνα), γεγονός που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι υπάρχει κοινός πρόγονος που χρονολογείται πριν την Οθωμανική περίοδο.

Απεικόνιση των επικρατέστερων απλοομάδων ανά ποσοστά σε κάθε χώρα. Οι Ελληνοκύπριοι και οι Τουρκοκύπριοι παρουσιάζουν αρκετές ομοιότητες στις απλοομάδες. Όπου GCy είναι οι απλοομάδες για τους Ελληνοκύπριους και όπου TCy είναι οι απλοομάδες για τους Τουρκοκύπριους (Heraclides et al, ‘Y-Chromosomal Analysis of Greek Cypriots Reveals a Primarily Common Pre-Ottoman Paternal Ancestry with Turkish Cypriots’, PLoS ONE, 12.6 (2017)).

Με βάση τα προηγούμενα ευρήματα του, το Τμήμα/Εργαστήριο άρχισε να επεκτείνει τη μελέτη του συμπεριλαμβάνοντας, στο πρώτο στάδιο, Αρμένιους και Μαρωνίτες της Κύπρου. Σε μεταγενέστερο στάδιο, η μελέτη θα επεκταθεί και στους Λατίνους που ζουν στο νησί μας. Αναμένεται ότι η μελέτη θα δώσει τόσο ιστορικά, όσο και επιστημονικά δεδομένα για το γενετικό υπόβαθρο όλων των Κυπρίων που διαμένουν στην Κύπρο.

Είναι γνωστό ότι Αρμένιοι ήρθαν και κατοίκησαν στην Κύπρο κατά την Βυζαντινή περίοδο, 578μ.Χ,. δημιουργώντας ακόμη και χωριά όπως είναι το Αρμενοχώρι και η Αρμίνου. Το μεγαλύτερο κύμα Αρμενίων κατέφθασε στο νησί μετά την Αρμενική Γενοκτονία στην Τουρκία, το 1915. Οι Αρμένιοι της Κύπρου έχουν δικά τους σχολεία, εκκλησίες όπου χρησιμοποιείται, κυρίως, η Αρμενική γλώσσα. Οι Κύπριοι ήταν πάντα κοντά στους Αρμένιους και αυτό αποδεικνύεται από την αναγνώριση της Αρμενικής Γενοκτονίας από την Κύπρο. Σήμερα, ο πληθυσμός τους υπολογίζεται να φθάνει στις 3500, συμπεριλαμβανομένων και των Αρμενίων που ήρθαν από την Γεωργία, το Λίβανο, τη Ρωσία και τη Συρία. Παρόλο που η Αρμενική Μητρόπολη Κύπρου βρίσκεται στην Λευκωσία, αρκετοί διαμένουν και στις άλλες πόλεις της Κύπρου.

Οι Μαρωνίτες κατοικούν στην Κύπρο από τον 7ο αιώνα προερχόμενοι κυρίως από την Συρία και τον Λίβανο. Ζούσαν αρχικά σε μαρωνίτικα χωριά, που σήμερα βρίσκονται υπό την κατοχή του Τουρκικού στρατού, όπως τον Κορμακίτη, τα Καρπάσια, τον Ασώματο και την Αγία Μαρίνα. Οι Μαρωνίτες ανήκουν στην Καθολική Εκκλησία και πήραν το όνομα τους από τον Άγιο Μάρωνα. Σήμερα, ο πληθυσμός τους έχει μειωθεί στις 6000 και βρίσκονται διασκορπισμένοι στο νησί. Διαθέτουν δικούς τους συλλόγους, εκκλησίες, μοναστήρια, Μαρωνίτικη Αρχιεπισκοπή, καθώς και δική τους γλώσσα, την Κυπριακή Μαρωνίτικη Αραβική γλώσσα. Διατηρούν την πολιτιστική τους ταυτότητα και την γλώσσα τους, η οποία ομιλείται μέχρι και σήμερα στο χωριό Κορμακίτης.

Σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο ομάδων είναι ότι, οι Μαρωνίτες πηγαίνουν σε Ελληνικά σχολεία ενώ οι Αρμένιοι έχουν το μοναδικό σε λειτουργία σήμερα σχολείο, το Ναρέκ, το οποίο λειτουργεί ως δημοτικό και γυμνάσιο.

Αναφορικά με τους Λατίνους της Κύπρου, ήταν Ρωμαιοκαθολικοί με ευρωπαϊκή ή λεβαντίνικη καταγωγή που εγκαταστάθηκαν στο νησί το 1126. Οι σημερινοί Λατίνοι προέρχονται από Ρωμαιοκαθολικούς που ήρθαν στο νησί κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας και της Αγγλοκρατίας, από χώρες της δυτικής Ευρώπης, νοτιοανατολικής Ασίας και της Λατινικής Αμερικής. Η ίδρυση της Λατινικής Αρχιεπισκοπής χρονολογείται το 1196 στην Λευκωσία. Οι Λατίνοι διαφέρουν από τους Αρμένιους και τους Μαρωνίτες, δεδομένου ότι δεν έχουν δική τους γλώσσα, ωστόσο, έχουν δικά τους σχολεία και εκκλησίες. Ο πληθυσμός τους σήμερα υπολογίζεται γύρω στα 800-1000 άτομα.

Με την ανεξαρτησία του νησιού, το 1960, οι Αρμένιοι, οι Μαρωνίτες και οι Λατίνοι, αναγνωρίζονται ως Θρησκευτικές ομάδες, όπου κλήθηκαν να επιλέξουν εάν θα ανήκουν στην Ελληνοκυπριακή ή Τουρκοκυπριακή κοινότητα. Η Ελληνοκυπριακή κοινότητα ήταν η επιλογή και των τριών ομάδων και έχουν τον δικό τους Εκπρόσωπο στη Βουλή των Αντιπροσώπων.

Στην γενετική μας μελέτη μπορούν να συμμετάσχουν άτομα που έχουν Αρμένικη, Μαρωνίτικη και Λατινική πατρική ή/και μητρική καταγωγή. Από τους συμμετέχοντες απαιτείται η ενυπόγραφη συγκατάθεση τους έτσι ώστε η επιστημονική ομάδα να προχωρήσει στην συλλογή τεσσάρων παρειακών επιχρισμάτων. Τα παρειακά επιχρίσματα (σάλιο), λαμβάνονται από το εσωτερικό της στοματικής κοιλότητας, αποτελώντας ένα ανώδυνο τρόπο λήψης βιολογικού υλικού. Από κάθε οικογένεια, μπορεί να συμμετάσχει ένας άντρας ή/και μια γυναίκα.

Στην αρχή, θα μελετηθεί το ανδρικό χρωμόσωμα ή όπως λέγεται στην επιστημονική ορολογία το “χρωμόσωμα-Υ” που κληροδοτείται μόνο στους άνδρες. Η επιστημονική μας ομάδα θα έχει τη δυνατότητα να συγκρίνει διάφορα γενετικά χαρακτηριστικά του χρωμοσώματος-Υ μεταξύ των ανδρών που θα συμμετάσχουν στη μελέτη. Αφού ολοκληρωθεί η μελέτη αυτή, στόχος είναι να εξετασθεί και το λεγόμενο μιτοχονδριακό γενετικό υλικό το οποίο είναι γενετικό υλικό που κληροδοτείται μόνο από τη μητέρα στα παιδιά της ανεξαρτήτως φύλου.

Με την συμμετοχή τους στην έρευνα, οι εθελοντές μπορούν να δηλώσουν εάν επιθυμούν, με την ολοκλήρωση της μελέτης, να τους δοθούν τα γενετικά τους δεδομένα, όπως επίσης και σχετικές πληροφορίες που αφορούν την καταγωγή τους. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η μελέτη θα έχει επιτυχία εάν συμμετάσχουν όσο το δυνατό περισσότεροι Αρμένιοι, Μαρωνίτες και Λατίνοι που ζουν σήμερα στην Κύπρο. Ως εκ τούτου, απευθύνουμε θερμή παράκληση για συμμετοχή σε αυτή την ερευνητική προσπάθεια που θα δώσει σημαντικά γενετικά και ιστορικά στοιχεία για τον πληθυσμό της Κύπρου.

Η έρευνα βρίσκεται υπό την επίβλεψη του διευθυντή του Τμήματος Καρδιαγγειακής Γενετικής και του Εργαστηρίου Δικανικής Γενετικής του ΙΝΓΚ και συμμετέχουν μέλη της επιστημονικής του ομάδας καθώς και φοιτητές της Σχολής Μοριακής Ιατρικής Κύπρου (ΣΜΙΚ).

Όσοι επιθυμούν να συμμετάσχουν στην έρευνα μπορούν να δηλώσουν το ενδιαφέρον τους στο Τμήμα Καρδιαγγειακής Γενετικής και το Εργαστήριο Δικανικής Γενετικής του ΙΝΓΚ στο ειδικά διαμορφωμένο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο ancestrycy@gmail.com, έτσι ώστε να τους δοθούν οι απαραίτητες πληροφορίες.

*Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια Σχολής Μοριακής Ιατρικής Κύπρου
Τμήμα Καρδιαγγειακής Γενετικής και Εργαστήριο Δικανικής Γενετικής

ancestrycy@gmail.com




Comments (0)


This thread has been closed from taking new comments.



Newsletter











2626