ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΧΡΙΣΤΟΦΗ*
Η Προηγμένη Νοσηλευτική Πρακτική (ΠΝΠ) αποτελεί μια ενισχυμένη και διευρυμένη νοσηλευτική λειτουργία, που εμπεριέχει Εξειδίκευση στο ήδη ευρύ φάσμα των νοσηλευτικών λειτουργιών και Επέκταση με ενισχυμένες γνώσεις και δεξιότητες, που ενίοτε δύναται να επικαλύπτουν τα παραδοσιακά όρια έτερων επιστημών υγείας. Τόσο η εξειδίκευση, όσο και η επέκταση προσιδιάζουν την Προηγμένη Πρακτική, η οποία αφορά σε απόκτηση προηγμένων κλινικών χαρακτηριστικών και ερευνητική δεινότητα.
Η Προηγμένη Πρακτική εφαρμόζεται μετά από εντατική, υψηλού επιπέδου θεωρητική και κλινική κατάρτιση από συγκεκριμένο μεταπτυχιακό πρόγραμμα, που προετοιμάζει με διεύρυνση του μαθησιακού και του πνευματικού ορίζοντα. Επί του πρακτέου, περιγράφει ένα επίπεδο πρακτικής που παρέχει τη δυνατότητα αυτόνομης δράσης και όχι μόνο ένα συγκεκριμένο ρόλο. Περιλαμβάνει αφενός, την άμεση κλινική πρακτική, όπου ενέχεται αυτονομία στη λήψη αποφάσεων, στη διαγνωστική προσπέλαση, στον καθορισμό διάγνωσης και στη λήψη θεραπευτικών μέτρων. Αφετέρου, εμπερικλείει την έρευνα, την εκπαίδευση, τη διοίκηση και την ηγεσία, καθώς και την ενεργό συμμετοχή στη διαμόρφωση πολιτικών για την υγεία.
Γιατί είναι σημαντική η Προηγμένη Νοσηλευτική Πρακτική
Πληθώρα διεθνών μελετών έχει εκπονηθεί αναφορικά με την ποιότητα, την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα της φροντίδας από τους Νοσηλευτές Προηγμένης Πρακτικής (ΝΠΠ). Σε σχέση με άλλους επαγγελματίες υγείας καταδεικνύεται η υπεροχή τους στους τομείς της πρόληψης, της διαχείρισης και της προσαρμογής στην ασθένεια, της διαχείριση του άγχους και της συμμόρφωσης στη θεραπεία, καθώς της μείωσης των επισκέψεων στα Τμήματα Επειγόντων, των επανεισαγωγών και της διάρκειας της νοσηλείας.
Σήμερα, η εφαρμογή του συστήματος υγείας στην Κύπρο αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις που αφορούν, κυρίως, τη στοιχειώδη δυνατότητα ανταπόκρισης στα θέματα υγείας του πληθυσμού, οι οποίες συζητούνται σε πλαίσιο αυστηρών δημοσιονομικών περικοπών. Πρωτίστως, η ένδεια ανθρώπινων και υλικών πόρων ελλοχεύει κινδύνους που απειλούν την υγεία των πολιτών. Η πλήρης ένταξη του θεσμού της ΠΝΠ διαφαίνεται ως η απάντηση για τη βέλτιστη γεφύρωση του χάσματος ανάμεσα στους προσδοκώμενους πλην αντιφατικούς στόχους, που αφορούν στην παροχή ποιοτικής φροντίδας και της προσβασιμότητας, σε συνδυασμό με τη μείωση του κόστους.
Προσπάθειες για ανάπτυξη & εφαρμογή του θεσμού ΠΝΠ στην Κύπρο
Οι διαδικασίες για την ανάπτυξη και εφαρμογή θεσμού της ΠΝΠ στην Κύπρο άρχισαν το 2012 με την εκπόνηση του 1ου Μεταπτυχιακού Προγράμματος του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου (ΤΠΚ) στην Προηγμένη Φροντίδα. Αρχικά, το πρόγραμμα απευθυνόταν σε 4 κατευθύνσεις: Προηγμένη Επείγουσα και Εντατική Φροντίδα, Προηγμένη Καρδιολογική Επείγουσα και Εντατική Φροντίδα, Προηγμένη Φροντίδα στην Κοινότητα, Προηγμένη Φροντίδα Ψυχικής Υγείας. Στο 2ο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα, που άρχισε το 2015 έχει προστεθεί η κατεύθυνση της Προηγμένης Ογκολογικής Φροντίδας.
Τον Φεβρουάριο του 2016 έχει συσταθεί σε σώμα ο Τομέας Προηγμένης Νοσηλευτικής υπό την ομπρέλα του Παγκυπρίου Συνδέσμου Νοσηλευτών και Μαιών (ΠΑΣΥΝΜ). Ο Τομέας αποσκοπεί στην ανάδειξη, στην προώθηση, στην εδραίωση και στη θεσμική/ νομική κατοχύρωση του θεσμού της ΠΝΠ, αναγνωρίζοντας τα πολλαπλά οφέλη που θα επιφέρει στον Κύπριο πολίτη.
Προκειμένου να επιτευχθεί ο προκαθορισμένος σκοπός, ο Τομέας στοχευμένα ενθαρρύνει, συντονίζει, υποστηρίζει και ενισχύει τη δράση των ΝΠΠ, σε συνεργασία με το ΔΣ ΠΑΣΥΝΜ, ακαδημαϊκούς και κλινικούς φορείς, με βάση το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο /σύστημα. Οι τομείς της συλλογικής δραστηριοποίησής τους αφορούν τόσο την εφαρμοσμένη πρακτική προηγμένων γνώσεων και δεξιοτήτων δε εξω / ενδονοσοκομειακά περιβάλλοντα φροντίδας, συμπεριλαμβανομένου της αποτελεσματικής κλινικής ηγεσίας, όσο και την εκπαίδευση στο σύνολο των επαγγελματιών της υγείας, την έρευνα και την ανάπτυξη εθνικών πολιτικών, διεπιστημονικών διαδικασιών και πρωτοκόλλων φροντίδας υγείας.
Επιπρόσθετα, οι συνεργατικές οργανωμένες προσπάθειες των ειρημένων φορέων και σωμάτων συμπεριλαμβάνουν συνεχή ενημέρωση και ευαισθητοποίηση για το όφελος από την ένταξη του θεσμού της ΠΝΠ. Απευθύνονται στους πολίτες, στους επαγγελματίες υγείας και στις επιστημονικές κοινότητες της υγείας, καθώς και στους αρμόδιους κρατικούς και άλλους φορείς και σώματα της υγείας. Στις συζητήσεις ή συναντήσεις παρουσιάζονται τεκμηριωμένες εισηγήσεις - μελέτες που αφορούν την εφαρμογή της ΠΝΠ στα εξω / ενδονοσοκομειακά περιβάλλοντα φροντίδας της Κύπρου.
Πέραν τούτων, αποδίδεται ιδιαίτερη έμφαση στη δικτύωση και εκπροσώπηση των Κυπρίων ΝΠΠ στα ευρωπαϊκά και διεθνή οργανωμένα σώματα και φορείς της Προηγμένης Νοσηλευτικής Πρακτικής. Η εμπειρία των χωρών με τα αποδοτικά συστήματα υγείας που αξιοποιεί ευρέως τους ΝΠΠ, συνίσταται σε υψίστης σημασίας υποστηρικτική και καθοδηγητική παράμετρο, για την επίτευξη των προσδοκώμενων στόχων.
Δεδομένου του περιορισμού που εξακολουθεί να ασκεί η ισχύουσα νομοθεσία στο ευρύ πεδίο εφαρμογής της ΠΝΠ, μελετώνται σε συνεργασία με νομικούς συμβούλους, εκ του παραλλήλου, ενδεχόμενες τροποποιήσεις στη νομοθεσία. Οι ενδεχόμενες τροποποιήσεις εστιάζουν αφενός στην πλήρη κατοχύρωση της εφαρμογής και αφετέρου στην αναγνώριση, την παροχή, την προστασία ή αναγνώριση του τίτλου "Νοσηλευτής Προηγμένης Πρακτικής", καθώς και τη διαμόρφωση κανονισμών, που θα διευκολύνουν.
Συμπεράσματα
Οι προαναφερόμενες οργανωμένες προσπάθειες της επταετίας 2012 – 2019 έχουν οδηγήσει στην προσδοκώμενη προσοχή και στην υποστήριξη των νοσηλευτών, αναφορικά με τον θεσμό και τη δυνατότητα επέκτασης των νέων διευρυμένων νοσηλευτικών ρόλων που περιλαμβάνει η ΠΝΠ. Η στάση έτερων επιστημονικών κοινοτήτων συνάδει με την αντίστοιχη των σχεδιαστών των πολιτικών για την υγεία και των φορέων λήψης αποφάσεων, που επιδεικνύουν αμυδρό ενδιαφέρον αναφορικά με τις βελτιωτικές προεκτάσεις που δύναται να επιφέρει η ΠΝΠ στο πλαίσιο των μεταρρυθμιστικών αλλαγών. Εντούτοις, δεν έχει παρατηρηθεί πρόθεση για λήψη αποφάσεων ή πολιτικών για περαιτέρω αξιοποίηση της, παρά τις συζητήσεις που συμπεριλαμβάνουν τη δέουσα διεθνή και εθνική τεκμηρίωση για την αναγκαιότητα και το όφελος πλήρους ένταξης.
Παρότι η τεράστια μάζα των διεθνών ερευνητικών δεδομένων, καθώς και των πρόσφατων αντίστοιχων εθνικών τεκμηριώνει ότι οι ΝΠΠ αποτελούν επιτακτικό και αναπόσπαστο μέρος ενός υγιούς και αποδοτικού συστήματος υγείας, εντούτοις, παρατηρείται αντίσταση στην εδραίωση, που άπτεται κυρίως στην υπάρχουσα πατερναλιστική ιατροκεντρική κουλτούρα. Επιπρόσθετα, τα νομοθετικά και ρυθμιστικά θέματα αποτελούν τροχοπέδη, παρεμποδίζοντας τόσο την ευρεία αποδοχή, όσο και την πλήρη ένταξη της ΠΝΠ στην Κύπρο. Ως εκ τούτων, αναμένεται από την Πολιτεία και το σύνολο των εμπλεκομένων φορέων, ότι θα δράσουν με βάση το συλλογικό και όχι αποσπασματικό συμφέρον, ενισχύοντας τις οργανωμένες προσπάθειες ένταξης του θεσμού της ΠΝΠ, εφόσον θα επιφέρει όφελος τόσο στην υγεία των πολιτών, όσο και στην οικονομία της Κύπρου.
*RN, APN/ACNP, CCN, CCCN, (c) PhD, MSc/MN, SD, BSc
Πρόεδρος Τομέα Προηγμένης Νοσηλευτικής ΠΑΣΥΝΜ
Πρόεδρος Νοσηλευτικής Ομάδας Καρδιολογικής Εταιρείας Κύπρου
