TOY ΘΕΟΔΟΥΛΟΥ Γ. ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗ*
Οι επιπτώσεις από την εκδήλωση της πανδημίας του κορωνοϊού είναι σαρωτικές στον τομέα της δημόσιας υγείας, στην παγκόσμια οικονομία και στην καθημερινότητα των ανθρώπων σ’ ολόκληρο τον πλανήτη. Η Κύπρος δεν μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση. Ευτυχώς η κυβέρνηση αντέδρασε έγκαιρα και σε στενή συνεργασία με ειδικούς επιστήμονες καταφέραμε ως κράτος να αναχαιτίσουμε τη ραγδαία εξάπλωση του κορωνοϊού και να διασφαλίσουμε τη δημόσια υγεία κάτω από εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες.
Θέσαμε την υγεία και την αξία της ζωής πάνω από την οικονομία και το κέρδος. Προστατεύσαμε με επιτυχία τις ευπαθείς και ευάλωτες ομάδες, σώσαμε ζωές. Το ιατρικό, νοσηλευτικό και παραϊατρικό προσωπικό με βαρύ αίσθημα ευθύνης και με κίνδυνο τη ζωή τους πρόσφεραν με αυταπάρνηση τις υπηρεσίες τους θέτοντας πάνω απ’ όλα τη ζωή και τον άνθρωπο. Γι’ αυτό αξίζουν το σεβασμό και την εκτίμηση ολόκληρης της κοινωνίας.
H αλήθεια είναι ότι η κρίση μας βρήκε εντελώς απροετοίμαστους, χωρίς ολοκληρωμένο και συγκροτημένο εθνικό σύστημα υγείας. Αντιμετωπίσαμε τη δύσκολη αυτή δοκιμασία με το ήμισυ του υγειονομικού δυναμικού της χώρας που αντιπροσωπεύει ο δημόσιος τομέας της υγείας, με το άλλο ήμισυ του δυναμικού που αντιπροσωπεύει ο ιδιωτικός τομέας πλήρως αδρανοποιημένο, αφήνοντας ακάλυπτους τους χρόνιους ασθενείς και τα επείγοντα περιστατικά. Επιδείξαμε ωστόσο ως λαός υπεύθυνη συμπεριφορά και πειθαρχία και χάρις στα περιοριστικά μέτρα και την ορθή στρατηγική αποτρέψαμε τη μαζική εισαγωγή ασθενών στα νοσηλευτήρια και τις ΜΕΘ, με αποτέλεσμα να αποφύγουμε το βαρύ κόστος της μαζικής απώλειας ζωών που βίωσαν άλλες χώρες.
Είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι η κρίση ανέδειξε κάτι πολύ σημαντικό. Ανέδειξε τον καταλυτικό ρόλο του κράτους, αλλά και τη σημασία του υπουργείου Υγείας ως κεντρικού επιτελείου στη αντιμετώπιση μιας δύσκολης κατάστασης, όπως η πανδημία. Ανέδειξε επίσης τη σημασία των κρατικών νοσηλευτηρίων και του δημόσιου τομέα της υγείας ως βασικής και αναντικατάστατης συνιστώσας ενός ολοκληρωμένου και συγκροτημένου Γενικού Συστήματος Υγείας.
Μολονότι δεν είναι τώρα η ώρα της άσκησης κριτικής, είναι σημαντικό να σημειώσουμε τις τρανταχτές ελλείψεις σε προσωπικό, εξοπλισμό και αναλώσιμα, την απουσία συντονισμού, τα κενά και τις αδυναμίες του μοντέλου οργάνωσης και διοίκησης ΟΚΥπΥ και νοσηλευτηρίων, με όλα τα γνωστά γεγονότα που επακολούθησαν.
Είναι σαφές ότι η επόμενη μέρα από το τέλος της πανδημίας θα είναι διαφορετική. Τα συστήματα υγείας σε όλο τον κόσμο, ακόμα και στις πιο προηγμένες υγειονομικά χώρες, τίθενται ήδη κάτω από το μικροσκόπιο των ειδικών. Για να προσαρμοστούν και να προετοιμαστούν, έτσι ώστε να αντιμετωπίσουν με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα τις προκλήσεις της επόμενης μέρας. Ειδικοί επιστήμονες και επιδημιολόγοι προβλέπουν ένα δεύτερο και ίσως ένα τρίτο κύμα της πανδημίας μετά το φθινόπωρο. Μερικοί μάλιστα προβλέπουν ότι το νέο κύμα ενδεχομένως να είναι πιο ορμητικό. Κανένας δεν ξέρει.
Υπό τις παρούσες περιστάσεις, οφείλουμε ως πολιτεία να υπερβούμε τους εαυτούς μας και να αξιολογήσουμε χωρίς καθυστέρηση την παρούσα κατάσταση. Να δούμε ποιες αποφάσεις ήταν ορθές και ποιες λανθασμένες. Να δούμε ποιες αποφάσεις έκαναν περισσότερο κακό παρά καλό. Να κάνουμε την αυτοκριτική μας πέρα από ιδεολογήματα και κοσμοθεωρίες και να βγάλουμε τα σωστά συμπεράσματα για το τι δέον γενέσθαι.
Να στελεχώσουμε και να εξοπλίσουμε τα κρατικά νοσηλευτήρια, προωθώντας επιτέλους τη δημιουργία πανεπιστημιακών κλινικών στις κύριες τουλάχιστον ειδικότητες. Nα ξανασκεφτούμε το πρότυπο οργάνωσης, διοίκησης και λειτουργίας των κρατικών νοσηλευτηρίων, έτσι ώστε με πραγματική αυτονομία και ευελιξία, διοικητική και επιστημονική, να αποτελέσουν στην πράξη τη ραχοκοκαλιά του ΓεΣΥ.
Να ολοκληρώσουμε κατεπειγόντως τη δεύτερη φάση του ΓεΣΥ. Να εξετάσουμε τι πήγε στραβά και να διορθώσουμε τις αδυναμίες, τις στρεβλώσεις και τις ανισορροπίες του συστήματος. Να επανεξετάσουμε για παράδειγμα τη λειτουργία του θεσμού του προσωπικού ιατρού συσχετίζοντας την αμοιβή του με την απόδοσή του στη βάση κριτηρίων. Να επανεκτιμήσουμε τη σημασία της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας και να την αξιοποιήσουμε, τόσο σε περιβάλλον ΓεΣΥ όσο και στο πλαίσιο μιας νέας υγειονομικής κρίσης. Σε συνδυασμό μάλιστα με την αναβάθμιση και την εφαρμογή της κοινοτικής ιατρικής και της κοινοτικής νοσηλευτικής, να είμαστε έτοιμοι να προστατεύσουμε τις ευπαθείς και ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού, ενόψει ενός δεύτερου κύματος της πανδημίας.
Θα πρέπει τέλος να εξετάσουμε με ειλικρίνεια γιατί επιλέγηκε το συγκεκριμένο πρότυπο αυτονόμησης των κρατικών νοσηλευτηρίων. Να δούμε γιατί δεν εισακούστηκαν οι ειδικοί επιστήμονες της Παγκόσμιας Τράπεζας όταν σε μελέτη που υπέβαλαν στο υπουργείο Υγείας το 2015 επισήμαναν ότι το μοντέλο της αυτονόμησης με τη δημιουργία οργανισμού δημοσίου δικαίου δεν ήταν το πιο κατάλληλο, δεδομένης της εμπειρίας του διεθνούς αυτού οργανισμού σε πλείστες όσες χώρες, αναφορικά με την πρακτική των πολιτικών παρεμβάσεων στην εν γένει λειτουργία ανάλογων οργανισμών.
Μόνο έτσι, με βαθιές τομές στη βάση ενός οδικού χάρτη, θα μπορέσουμε να προετοιμάσουμε κατάλληλα το Γενικό Σύστημα Υγείας για να ανταποκριθεί στον σκοπό για τον οποίο συστάθηκε και να λειτουργήσει με επάρκεια σε μια νέα υγειονομική κρίση.
Εν κατακλείδι, είναι σημαντικό να δούμε πως βγαίνουμε από αυτή την κατάσταση και παρά τις όποιες ενστάσεις να προχωρήσουμε βάσει σχεδίου και με γνώμονα την επιδημιολογική επιτήρηση να επιστρέψουμε στην κανονικότητα της κοινωνικής και οικονομικής δραστηριότητας, γιατί σύντομα οι οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις θα είναι πολύ πιο σοβαρές από τις επιπτώσεις της πανδημίας.
*Τέως Αν. Γενικού Διευθυντή Οργανισμού Ασφάλισης Υγείας
ING.jpg
)
