ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΑΝΔΡΟΥΛΛΑΣ ΕΛΕΥΘΕΡΊΟΥ*
Η υγεία συνιστά αδιαφιλονίκητα ένα από τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα και τα σύγχρονα συστήματα υγείας οφείλουν να εξασφαλίζουν το δικαίωμα κάθε πολίτη να απολαμβάνει το υψηλότερο εφικτό επίπεδο σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής υγείας και ευεξίας.
Το παγκοσμιοποιημένο και ταχέως μεταβαλλόμενο διεθνές περιβάλλον δημιουργεί νέες προκλήσεις στο χώρο της Δημόσιας Υγείας. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), οι κυριότερες προκλήσεις στις οποίες καλούμαστε να ανταποκριθούμε είναι οι κοινωνικές ανισότητες, η γήρανση του πληθυσμού και η υψηλή επίπτωση χρόνιων εκφυλιστικών νοσημάτων, οι μεταναστευτικές και προσφυγικές ροές καθώς και οι σύγχρονες περιβαλλοντικές απειλές, συμπεριλαμβανομένης της κλιματικής αλλαγής.
Ο πιο πρόσφατος ορισμός που δόθηκε από τους R. Beaglehole και R. Bonita το 2004, χαρακτηρίζει τη δημόσια υγεία ως «τη συλλογική δράση για αειφόρο ανάπτυξη της υγείας του πληθυσμού». Από τον ορισμό προκύπτει ότι η επίτευξη υψηλού επιπέδου δημόσιας υγείας του πληθυσμού απαιτεί πολιτική δέσμευση και καλά οργανωμένες και συντονισμένες προσπάθειες σε ανώτατο επίπεδο.
Παρά τις μεγάλες προκλήσεις, η Κύπρος παραμένει μια υγειονομικά ασφαλής χώρα. Ωστόσο οι σημαντικές δυσκολίες που εξακολουθούν να υφίστανται σε συνδυασμό με περιστατικά, όπως για παράδειγμα τα πρόσφατα κρούσματα ιού του Δυτικού Νείλου που βρίσκονται σήμερα στην επικαιρότητα, έρχονται να μας υπενθυμίσουν ότι οι πολιτικές για τη Δημόσια Υγεία που περιορίζονται δυστυχώς διαχρονικά σε αποσπασματικές δράσεις προστασίας και περίθαλψης του πληθυσμού δεν επαρκούν.
Η κάλυψη των νέων και σύνθετων αναγκών της Δημόσιας Υγείας απαιτεί σύγχρονες πολιτικές και κατάλληλες υποδομές που να ενσωματώνουν οργανωμένες, συντονισμένες και επιστημονικά τεκμηριωμένες δράσεις, οι οποίες θα στοχεύουν στην πρόληψη νοσημάτων και ασθενειών, την προστασία και προαγωγή της υγείας του πληθυσμού, την αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής.
Οι παραπάνω στόχοι πρέπει να διαπνέουν και τους δύο πυλώνες που συγκροτούν τα θεμέλια της δημόσιας υγείας, δηλαδή τις υπηρεσίες πρόληψης, προώθησης και προστασίας της υγείας και τις υπηρεσίες πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας φροντίδας υγείας ή αλλιώς τα προγράμματα εξωνοσοκομειακής και νοσοκομειακής περίθαλψης. Η αλλαγή του «κέντρου βάρους» των Συστημάτων Υγείας προς την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, με έμφαση στην πρόληψη, είναι ζήτημα συνολικού σχεδιασμού δημόσιων πολιτικών στη βάση των αρχών της καθολικής κάλυψης, της ολιστικής και διεπιστημονικής προσέγγισης των προβλημάτων υγείας των ανθρώπων.
Οι Εθνικοί Οργανισμοί Υγείας αποτελούν, όπως έχει καταδείξει η διεθνής πρακτική, έναν από τους πλέον αποτελεσματικούς τρόπους υλοποίησης των προγραμμάτων δημόσιας πολιτικής και των πληθυσμιακών προγραμμάτων πρόληψης στον τομέα της Δημόσιας Υγείας. Συνιστούν, με άλλα λόγια, αποτελεσματικά «οχήματα» για την εφαρμογή προληπτικών και κοινοτικών υπηρεσιών για την προστασία της υγείας του κοινού. Μέσω της λειτουργίας τέτοιων Οργανισμών, κάθε χώρα είναι σε θέση να επιβλέπει όλους τους σημαντικούς τομείς της Δημόσιας Υγείας, συμπεριλαμβανομένων την προαγωγής της υγείας και την εκπαίδευση, την ασφάλειας και αδειοδότηση των φαρμάκων, τους εμβολιασμούς, την πρόληψη των λοιμώξεων, και πολλά άλλα.
Επιπρόσθετα κάθε χώρα θα πρέπει να είναι σε θέση να παρακολουθεί και να αξιολογεί τα προγράμματα επιτήρησης της υγείας, καθώς και τη συνεργασία των οργανισμών υγείας με τα δημόσια και ιδιωτικά ιδρύματα υγείας και να αξιολογεί την παροχή υπηρεσιών Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Φροντίδας Υγείας στους ασθενείς και τον γενικό πληθυσμό σε συνεχή βάση.
Για όλους τους προαναφερόμενους λόγους, η ανάπτυξη και η λειτουργία διάφορων υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας, όπως λ.χ. του Εθνικού Κέντρου Παρακολούθησης και Πρόληψης Νοσημάτων στο οποίο αναφέρθηκα εκτενώς σε προηγούμενη αρθρογραφία μου, έχουν κεφαλαιώδη σημασία για την προώθηση, στήριξη και ενίσχυση της υγείας του πληθυσμού.
Είναι η κατάλληλη χρονική στιγμή, με δεδομένη την τροχοδρόμηση του ΓεΣΥ, για να επικεντρωθούν οι καθ’ ύλην αρμόδιοι, με επικεφαλής το Υπουργείο Υγείας, στην προώθηση και υλοποίηση αναπτυξιακών στρατηγικών και σχεδίων για τον τομέα της Δημόσιας Υγείας που αποτελεί τεράστια και βαρυσήμαντης σημασίας επένδυση για τη διατήρηση και βελτίωση του ανθρώπινου κεφαλαίου της χώρας.
Beaglehole, R., Bonita, et al. Public health in the new era: improving health through collective action. The Lancet, 363. (2004)
*BSC, MSc, PhD
ING.jpg
)
