ΤΟΥ ΔΡΟΣ ΝΙΚΟΥ ΚΑΤΩΔΡΥΤΗ*
Βασική επιδίωξη του ανθρώπου είναι η εκμάθηση και άσκηση ενός επαγγέλματος. Μιας δουλειάς για την προσφορά της οποίας θα αμείβεται και θα κερδίζει τα προς το ζην. Σε ορισμένα μεταξύ των επαγγελμάτων δίνεται ο χαρακτηρισμός «λειτούργημα». Ποια όμως είναι αυτά;
Κατά το λεξικό νεοελληνικής γλώσσας του Τριανταφυλλίδη, λειτούργημα χαρακτηρίζεται ένα επάγγελμα που έχει ένα ευρύ και σοβαρό ρόλο. Η δουλειά του δάσκαλου, του γιατρού του δικαστή αποτελεί λειτούργημα 1.
Κατά το λεξικό νεοελληνικής γλώσσας του Μπαμπινιώτη λειτούργημα είναι 1) η δημόσια υπηρεσία που ασκείται υπέρ του κοινού συμφέροντος και της πολιτείας και 2) το σύνολο των καθηκόντων, επαγγελματικών κ.α. που συνεπάγονται στην εκτέλεση τους κοινωνική προσφορά: το επάγγελμα του γιατρού είναι2.
Είναι λοιπόν κοινά αποδεκτό ότι ορισμένα επαγγέλματα αποτελούν λειτουργήματα και ως τέτοια έχουν κανόνες δεοντολογίας, οι οποίοι διέπουν τη λειτουργία τους. Γνωστοί κανόνες δεοντολογίας είναι οι κανόνες ιατρικής, δικηγορικής και δημοσιογραφικής δεοντολογίας.
Η ύπαρξη Κώδικα Δεοντολογίας ενός επαγγέλματος μπορεί να αποτελέσει ένα ηθικό εργαλείο που βασίζεται στην ηθική νοημοσύνη. Όπως αναφέρει η εκπαιδευτική ψυχολόγος Dr Michele Borba, «η ηθική νοημοσύνη αποτελεί την αρετή που μας μαθαίνει να κάνουμε αυτά που οφείλουμε και όχι αυτά που μας αρέσει να κάνουμε». Η δεοντολογία δεν αντικαθιστά ένα νόμο αλλά τον συμπληρώνει μέσα από καθορισμό κανόνων συμπεριφοράς 3. Ο Κώδικας Δεοντολογίας λοιπόν καθιερώνει αρχές, κανόνες και βέλτιστες πρακτικές 4.
Η ιατρική και η δημοσιογραφία αποτελούν με βάση τους πιο πάνω ορισμούς λειτουργήματα αφού έχουν ευρύ και σοβαρό ρόλο και ασκούνται υπέρ του κοινού συμφέροντος.
Ο χαρακτηρισμός της δημοσιογραφίας ως λειτούργημα ενισχύεται και από την αναφορά του καθηγητή Μίλτου Γήτα (2018), ότι το βασικό κριτήριο με το οποίο εργάζεται ο δημοσιογράφος είναι ο σεβασμός στον πολίτη και η υπηρέτηση της κοινωνίας, της οποίας αποτελεί τη φωνή, τα μάτια και τα αυτιά. Επομένως είναι κατανοητό ότι η δημοσιογραφία, όπως και η ιατρική, αποτελεί μεν ένα επάγγελμα ωστόσο είναι ταυτόχρονα και λειτούργημα 5.
Κοινός παρανομαστής των Κανόνων Δεοντολογίας των δύο επαγγελμάτων είναι η αξιόπιστη και αντικειμενική ενημέρωση των πολιτών. Οι μεν Κανονισμοί Ιατρικής Δεοντολογίας κατοχυρώνουν με το Άρθρο 41 του Έκτου Κεφαλαίου το καθήκον του ιατρού να μεταδίδει τις τελευταίες εξελίξεις και προόδους της ιατρικής με αντικειμενικό τρόπο, οι δε Κανόνες Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας μέσω του ορισμού που προσδίδει στη Δεοντολογική Δημοσιογραφία ο Πρόεδρος της Επιτροπής Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας Γεώργιος Παυλίδης (2018), ο οποίος αναφέρει ότι «Δεοντολογική δημοσιογραφία είναι αυτή που προσφέρει αντικειμενική, αναγκαία, αληθινή, αξιόπιστη και πλουραλιστική πληροφόρηση στο κοινό». Αυτόν τον ορισμό έρχεται να ενισχύσει η αναφορά του Μίλτου Γήτα (2018) ότι ο δημοσιογράφος είναι «υποχρεωμένος να
ενημερώνει αξιόπιστα και αντικειμενικά με κριτήριο μόνο το γενικό συμφέρον των πολιτών» 5’6’7.
Είναι όμως αντικειμενική η ενημέρωση από πλευράς ιατρού με την προβολή μόνο δικών του θέσεων όταν υπάρχουν και αντικρουόμενες απόψεις; Ή είναι μήπως αντικειμενική όταν σκοπεύει στην αυτοπροβολή και διαφήμιση; Κάθε άλλο. Αντίθετα παραπληροφορεί παραβιάζοντας συγκεκριμένο Άρθρο των Κανονισμών Ιατρικής Δεοντολογίας 6.
Από την άλλη, μπορεί μήπως να χαρακτηριστεί αντικειμενική η ενημέρωση από πλευράς δημοσιογράφου όταν με τίτλους εντυπωσιασμού και χωρίς διασταύρωση των πληροφοριών δημιουργεί σενάρια με σκοπό τον εντυπωσιασμό του κοινού, ώστε να αυξήσει τον αριθμό των αναγνωστών και των τηλεθεατών; Κάθε άλλο. Αντίθετα παραπληροφορεί αφού αν θέλει να ασκεί έγκυρη δημοσιογραφία πρέπει να είναι ακριβής και όχι να επιδιώκει τον εντυπωσιασμό με λεκτικά πυροτεχνήματα για να αυξήσει πρόσκαιρα το κοινό του 5’7’8’.
Το ιατρικό ρεπορτάζ ασχολείται με ένα πολύ ευαίσθητο θέμα. Την υγεία. Το μεγαλύτερο αγαθό του ανθρώπου. Η μη αντικειμενική πληροφόρηση, οι τίτλοι εντυπωσιασμού και οι χαλκευμένες ειδήσεις μπορεί να προκαλέσουν αχρείαστη αναστάτωση στους επηρεαζόμενους, ασθενείς και συγγενείς, καθώς και προβλήματα στους θεράποντες ιατρούς. Ένας τίτλος εντυπωσιασμού μπορεί να σκορπίσει ανυπόστατες ελπίδες, για παράδειγμα σε καρκινοπαθείς που ίσως να αποτελούν λόγω της φύσης της νόσου την πλέον ευάλωτη ομάδα ασθενών.
Το ανθρώπινο συναίσθημα και η ψυχολογία του ασθενούς δεν είναι και δεν μπορεί να είναι πεδίο ιατρικού ή δημοσιογραφικού επαγγελματικού κέρδους. Η διασταύρωση των πληροφοριών αποτελεί αναγκαιότητα και διασφαλίζει την ποιότητα της είδησης 5. Προστατεύει τους πολίτες από εκμετάλλευση αλλά και σε κάποιες περιπτώσεις από τον τσαρλατανισμό.
Παρόλο που το ιατρικό ρεπορτάζ θεωρείται εξειδικευμένο εν τούτοις υπάρχει τρόπος διασταύρωσης των πληροφοριών μέσω των καθ’ ύλην αρμόδιων Ιατρικών Επιστημονικών Εταιρειών. Ο Παγκύπριος Ιατρικός Σύλλογος αναγνωρίζοντας την ανάγκη διασταύρωσης των πληροφοριών είναι πρόθυμος να συμβάλει στην άμεση πρόσβαση του δημοσιογράφου στην ηγεσία της εμπλεκόμενης στο θέμα του ρεπορτάζ Επιστημονικής Εταιρείας και μέσω αυτής στην εξειδικευμένη επιστημονική άποψη.
Προσπάθεια όλων πρέπει να είναι η αντικειμενική ενημέρωση των πολιτών και προς αυτή την κατεύθυνση θα πρέπει από κοινού να εργασθούν οι ηγεσίες ιατρών και δημοσιογράφων.
*Πρόεδρος Ογκολογικής Εταιρείας Κύπρου
