ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΑΝΔΡΟΥΛΛΑΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ*
Τα τελευταία χρόνια βιώνουμε όλοι πλέον τη μεγαλύτερη κοινωνική μεταρρύθμιση από την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, χάρη στην αποφασιστικότητα του ίδιου του Προέδρου της Δημοκρατίας και την αφοσίωση δύο απερχόμενων Υπουργών Υγείας, του κ. Παμπορίδη και του κ. Ιωάννου. Αυτό δεν αποτελεί υπερβολή αλλά γεγονός, καθότι υπήρχε για δεκαετίες το όραμα για ένα εθνικό σύστημα υγείας, με καμία προηγούμενη κυβέρνηση να τολμά να «πειράξει» την τσέπη του Κύπριου πολίτη για να το υλοποιήσει. Χάρη στην ιστορική σύμπλευση σύσσωμου του πολιτικού κόσμου και τη σύμπραξη των κοινωνικών εταίρων, χαίρουμε πλέον όλοι ισότιμης πρόσβασης σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, στη βάση των αρχών της καθολικότητας, της ισότιμης πρόσβασης, της ελεύθερης επιλογής και της αλληλεγγύης.
Παρά τα προβλήματα, αναμενόμενα ως επί το πλείστον, υπάρχει τουλάχιστον η θέληση για βελτίωση του συστήματος. Το θέμα είναι να εντοπιστούν όλα τα προβλήματα και να προωθηθεί άμεσα και κατεπειγόντως η επίλυσή τους, με τρόπο καλά συντονισμένο και θεσμοθετημένο, ώστε να αποφύγουμε μελλοντικά πισωγυρίσματα. Θα ήθελα, εν προκειμένω, να εστιάσω σε τρία καίρια προβλήματα που επηρεάζουν σε πολλά επίπεδα και τον τρόπο και το κόστος λειτουργίας του Γενικού Συστήματος Υγείας. Αναφέρομαι στη διαχείριση των παραπόνων των ασθενών και των επαγγελματιών υγείας, στην απουσία διαπίστευσης της ποιότητας των υπηρεσιών και στην αδυναμία των εποπτικών οργάνων να επιτελέσουν τον ρόλο που τούς έχει ανατεθεί.
Κατά πρώτον, δεν υπάρχει θεσμός για την καταγραφή και επίλυση των παραπόνων ασθενών και επαγγελματιών υγείας. Δεν θα μακρηγορήσω γιατί έχουν γραφτεί ατέλειωτες σελίδες επί του θέματος. Τα παράπονα των ασθενών αφορούν, μεταξύ άλλων, τις καθυστερήσεις που ακόμη παρατηρούνται στην εξυπηρέτησή τους λόγω των λιστών αναμονής, τη μεγάλη ταλαιπωρία στα τμήματα Πρώτων Βοηθειών των δημόσιων νοσηλευτηρίων, την αδυναμία του συστήματος υγείας να δώσει πρόσβαση στους ασθενείς σε καινοτόμα φάρμακα. Οι δε επαγγελματίες υγείας, ιδίως στα κρατικά νοσηλευτήρια, υπογραμμίζουν την υποστελέχωση των τμημάτων, τις ελλείψεις κατάλληλου εξοπλισμού και κλινών και κυρίως τα δομικά και θεσμικά προβλήματα των νοσηλευτηρίων που συντείνουν στις καθυστερήσεις και στη γενικότερη δυσλειτουργία τους. Απουσιάζει ένας Επίτροπος Υγείας, ένας Συνήγορος των Δικαιωμάτων των Ασθενών που θα ασχολείται αποκλειστικά με τον εντοπισμό των προβλημάτων, την επίλυσή τους σε ατομικό επίπεδο και την προώθηση συστάσεων για βελτιώσεις σε θεσμικό επίπεδο. Παρόλο που έχω προσωπικά εγκύψει στο συγκεκριμένο θέμα, κατόπιν πρόσκλησης του Υπουργικού Συμβουλίου, έχοντας ετοιμάσει συγκεκριμένη στρατηγική και πλαίσιο δράσης, δεν έχει σημειωθεί ακόμη καμία πρόοδος. Ως εκ τούτου, τα προβλήματα παραμένουν και αυξάνονται.
Το δεύτερο πρόβλημα που πρέπει να τύχει άμεσης επίλυσης είναι η μη διασφάλιση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών. Ναι, εγκρίθηκε από τον Υπουργό Υγείας τον Νοέμβριο του 2020 η δημιουργία ενός Εθνικού Ινστιτούτου Κλινικής Αριστείας που θα μεριμνά για την αναβάθμιση των κλινικών πρωτοκόλλων και την πιστοποίηση των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας με διεθνή πρότυπα, όμως σε ποιο σημείο βρισκόμαστε; Από τη στιγμή που είναι ξέφραγο αμπέλι τα νοσηλευτήρια, και τα ιδιωτικά και τα δημόσια, και που πράττει κατά το δοκούν η εκάστοτε διοίκηση, πώς γίνεται να υπάρχει σωστή στελέχωση, λειτουργία και εξυπηρέτηση; Εάν έπρεπε να επιλέξω δύο λύσεις που θα μπορούσαν να βελτιώσουν αισθητά το επίπεδο των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας, αυτές θα ήταν βεβαίως το Εθνικό Ινστιτούτο Κλινικής Αριστείας, αλλά και μια Εθνική Αρχή Αξιολόγησης της Τεχνολογίας Υγείας. Το μεν Εθνικό Ινστιτούτο θα εγκύψει στην πιστοποίηση όλων των υπηρεσιών υγείας και στην αναβάθμιση των κλινικών πρωτοκόλλων, ενώ η δε Εθνική Αρχή Αξιολόγησης της Τεχνολογίας Υγείας θα καλύψει το υφιστάμενο κενό που υπάρχει σε ό,τι αφορά την πρόσβαση των ασθενών σε καινοτόμα φάρμακα και θεραπείες.
Σημειώνω, πολύ σημαντικά, ότι η Αξιολόγηση της Τεχνολογίας Υγείας (Health Technology Assessment, HTA) συνιστά μια διεπιστημονική διαδικασία, η οποία συνθέτει δεδομένα σχετικά με τα κλινικά, τα κοινωνικά, τα οικονομικά και τα ηθικά ζητήματα που συνδέονται με την εισαγωγή και τη χρήση μιας τεχνολογίας υγείας (π.χ. φάρμακα, βιοϊατρική τεχνολογία, ιατρικές συσκευές, τεχνικές και μέτρα πρόληψης, διάγνωσης και θεραπείας που χρησιμοποιούνται στον τομέα της υγείας και στην κλινική πρακτική). Βασικός στόχος είναι η τεκμηρίωση στη διαμόρφωση αποτελεσματικών αποφάσεων πολιτικής υγείας, οι οποίες οφείλουν να είναι προσανατολισμένες στο όφελος των ασθενών και να αναζητούν τη βέλτιστη δυνατή αξία από τις δαπάνες υγείας. Οι ΗΠΑ αναδεικνύουν την αξία της από το 1970, ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενθαρρύνει τα κράτη μέλη της να δημιουργήσουν εθνικές αρχές για την αποφυγή αχρείαστων δαπανών και την περαιτέρω θωράκιση των συστημάτων υγείας τους.
Τρίτον, δεν υπάρχει σωστή γενική εποπτεία. Ούτε των κρατικών νοσηλευτηρίων από τον ΟΚΥπΥ, ούτε των ιδιωτικών νοσηλευτηρίων από τον αρμόδιο Έφορο Ιδιωτικών Νοσηλευτηρίων, ούτε του Γενικού Συστήματος Υγείας από τον πλέον αρμόδιο Επίτροπο του ΓεΣΥ. Είναι αδιανόητο να πληρώνει ο Κύπριος φορολογούμενος άτομα που δεν διαθέτουν τη γνώση και την εμπειρία που απαιτεί ένας εποπτικός ρόλος τόσο καίριος για την ομαλή λειτουργία του Γενικού Συστήματος Υγείας. Η μεγάλη πρόκληση και πιθανή λύση του προβλήματος είναι η άμεση αντικατάσταση των ατόμων αυτών και η απόλυτη διαφάνεια στις εργασίες τους, ώστε ο Κύπριος πολίτης να γνωρίζει κάθε λεπτομέρεια για το έργο τους, όπως με μεγάλη επιτυχία πράττει το Γραφείο της Επιτρόπου Διοικήσεως και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Ο καθείς εφ' ω ετάχθη. Η Ομοσπονδία Συνδέσμων Ασθενών Κύπρου που επιτελεί εξαιρετικό έργο, εκπροσωπώντας με τον καλύτερο τρόπο τα οργανωμένα σύνολα ασθενών, δεν δημιουργήθηκε για να βελτιώσει το σύστημα υγείας και ο Οργανισμός Ασφάλισης Υγείας δεν λειτουργεί για την αξιολόγηση της τεχνολογίας υγείας. Χρειαζόμαστε επικουρικούς θεσμούς, όπως είναι ο Επίτροπος Υγείας, το Εθνικό Ινστιτούτο Κλινικής Αριστείας, η Εθνική Αρχή Αξιολόγησης της Τεχνολογίας Υγείας και γιατί όχι ένα Υφυπουργείο Υγείας που να αναλάβει τον γενικότερο συντονισμό!
Επειδή η θέληση από πλευράς κυβέρνησης υπάρχει, ευελπιστώ ότι θα προωθηθούν σύντομα οι κατάλληλες ενέργειες για τη βελτίωση του συστήματος και για την καλύτερη εξυπηρέτηση των ασθενών. Είναι καιρός και καθήκον μας να συμπράξουμε, πολιτεία και κοινωνία των πολιτών, για να πράξουμε ό,τι είναι ανθρωπίνως δυνατό για ένα πιο σταθερό και ασφαλές εθνικό οικοδόμημα υγείας.
* BSC, MSc, PhD
Εκτελεστική Δ/ντρια Διεθνούς Ομοσπονδίας Θαλασσαιμίας
