*Συνέντευξη στο Ygeia-News
*Η πρόωρη εμμηνόπαυση εμφανίζεται περίπου στο 1% των γυναικών κάτω των 40 ετών. Προσοχή όμως, γιατι δεν είναι απλά μια εμμηνόπαυση που έρχεται νωρίτερα. Πρόκειται για νόσο που σχετίζεται με την οστεοπόρωση και τα καρδιαγγειακά νοσήματα
*Η κύρια θεραπεία είναι ορμονική. Η ορμονοθεραπεία καταπραϋνει τα συμπτώματα και υποστηρίζει την οστική, καρδιαγγειακή και σεξουαλική υγεία της ασθενούς
*Η σωστή διατροφή πλούσια σε ισοφλαβοειδή μπορεί να βοηθήσει στην αποφυγή εμφάνισης της πρόωρης εμμηνόπαυσης
Ο Δρ. Κώστας Χριστοφόρου Γυναικολόγος-Μαιευτήρας-Χειρούργος, σε συνέντευξη του στο Ygeia-News μιλά για την πρόωρη εμμηνόπαυση και για όσα πρέπει να γνωρίζουμε γύρω από αυτή τη διαδικασία του αναπαραγωγικού συστήματος, την τόσο σημαντική στη ζωή μιας γυναίκας.
Ορισμός
ΕΡ: Τι είναι η πρόωρη εμμηνόπαυση και η πρώϊμη ωοθηκική ανεπάρκεια;
ΑΠ: Μια γυναίκα στις 250 σε ηλικία κάτω των 30 ετών, και 1 στις 100 σε ηλικία κάτω των 40 ετών εμφανίζουν πρόωρη εμμηνόπαυση.
Η εμμηνόπαυση είναι μια φυσιολογική αλλαγή στη ζωή κάθε γυναίκας. Πρόκειται για μια αργή και μακροχρόνια διαδικασία του αναπαραγωγικού μας συστήματος που για τις περισσότερες γυναίκες ξεκινάει σιωπηλά γύρω στην ηλικία των 45 ετών, όταν αρχίζουν να διαταράσσονται οι εμμηνορροϊκοί κύκλοι. Αν και δεν είναι εύκολο να προβλέψει κανείς πότε θα σταματήσει οριστικά η περίοδος μιας γυναίκας, κατά μέσο όρο υπολογίζεται γύρω στα 50. Ωστόσο, εκατομμύρια γυναίκες σε όλον τον κόσμο μπαίνουν στη φάση αυτή πολύ νωρίτερα. Η πρόωρη εμμηνόπαυση μπορεί να προκληθεί από γενετικούς, ανοσολογικούς ή ιατρικούς παράγοντες. Ένα είδος πρόωρης εμμηνόπαυσης είναι η πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια η οποία ορίζεται από το συνδυασμό αμηνόρροιας (μείωση των οιστρογόνων ορμονών στο αίμα) και αύξησης των γοναδοτροπίνων (δηλαδή των ορμονών της υπόφυσης που ελέγχουν την αναπαραγωγική λειτουργία) σε γυναίκες ηλικίας μικρότερης των 40 χρόνων.
Ρόλος ωοθηκών
ΕΡ: Ποιος είναι φυσιολογικά ο ρόλος των ωοθηκών;
ΑΠ: Οι ωοθήκες εκκρίνουν οιστρογόνα και προγεστερόνη, δύο ορμόνες που είναι υπεύθυνες για την ανάπτυξη του γυναικείου σώματος κατά τη διάρκεια της εφηβείας (αύξηση στήθους, έμμηνος ρύση, άνοιγμα λεκάνης). Παράλληλα προετοιμάζουν τη μήτρα για τη σύλληψη, γι' αυτό και η χαμηλή παραγωγή τους μπορεί να προκαλέσει προβλήματα τεκνοποίησης. Τέλος, ρυθμίζουν τα επίπεδα της τεστοστερόνης, της ορμόνης του ανδρικού φύλου που κινητοποιεί την επιθυμία για σεξ. Σε αντίθεση με άλλα όργανα του ανθρώπινου σώματος, οι ωοθήκες δεν έχουν σταθερό μέγεθος, αλλά αυξομειώνονται κατά τη διάρκεια του κύκλου αλλά και της ζωής σας. Οι αλλαγές αυτές σταματούν όταν η γυναίκα μπαίνει στην εμμηνόπαυση, οπότε αρχίζει η συρρίκνωσή τους.
Αίτια
ΕΡ: Που οφείλεται η πρόωρη εμμηνόπαυση;
ΑΠ: Η εμμηνόπαυση χαρακτηρίζεται ως πρώιμη, όταν συμβαίνει πριν την ηλικία των 45 ετών, ενώ, αν εμφανιστεί πριν την ηλικία των 40 ετών, χαρακτηρίζεται ως πρόωρη. Ειδικότερη περίπτωση αποτελεί η λεγόμενη «πρώιμη ωοθηκική ανεπάρκεια» (ΠΩΑ), δηλαδή η δυνητικά αναστρέψιμη κατάσταση που εμφανίζεται σε γυναίκες με ηλικία κάτω των 40 ετών και χαρακτηρίζεται από απουσία έμμηνης ρύσης, μείωση των οιστρογόνων και αυξημένα επίπεδα γοναδοτροπινών. Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις, η εργαστηριακή εικόνα είναι ταυτόσημη με αυτήν της φυσιολογικής εμμηνόπαυσης, παρατηρείται δηλαδή υψηλή τιμή FSH και χαμηλή τιμή οιστραδιόλης. Συμπληρωματικά, πρέπει να πραγματοποιούνται εξετάσεις θυρεοειδικής και επινεφριδικής λειτουργίας, έλεγχος μεταβολισμού σακχάρου και έλεγχος της AMH hormone η οποία υποδεικνύει την δυνατότητα παραγωγής ωοθυλακίων από την ωοθήκη, προκειμένου να αποκλειστεί δυσλειτουργία και άλλων ενδοκρινών αδένων, και, ειδικά σενεότερες ασθενείς, έλεγχος καρυοτύπου, για να αποκλειστεί το σύνδρομο Turner.
Η πρόωρη εμμηνόπαυση εμφανίζεται περίπου στο 1% των γυναικών κάτω των 40 ετών. Προσοχή, όμως! Δεν είναι απλά μια εμμηνόπαυση που έρχεται νωρίτερα, αλλά πρόκειται για νόσο, η οποία μάλιστα σχετίζεται με μεγάλη αύξηση της συχνότητας της οστεοπόρωσης και των καρδιαγγειακών νοσημάτων. Η ασθενής που διαγιγνώσκεται με πρόωρη εμμηνόπαυση ή με ΠΩΑ πρέπει να λάβει θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης μέχρι την ηλικία που θα ξεκινούσε φυσιολογικά η εμμηνόπαυση.
Η αιτία της πρόωρης εμμηνόπαυσης συνήθως δεν διαγιγνώσκεται. Πιθανές αιτίες της πρόωρης έκπτωσης της ωοθηκικής λειτουργίας μπορεί να είναι η αυτοάνοση καταστροφή των ωοθηκών, χρωμοσωμικές ανωμαλίες (σύνδρομο Turner), ιατρικές θεραπείες όπως χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία ή χειρουργική αφαίρεση ωοθηκών ή μήτρας και άλλα.
Συμπτώματα
ΕΡ: Ποια είναι τα συμπτώματα της;
ΑΠ: Το πρώτο και πιο συνηθισμένο σύμπτωμα με το οποίο παρουσιάζεται η ασθένεια είναι η διαταραχή της περιόδου ή η αμηνόρροια. Ταυτόχρονα, η πρόωρη εμμηνόπαυση παρουσιάζει όλα τα συμπτώματα της «κλασικής» εμμηνόπαυσης, όπως εξάψεις, νυχτερινές εφιδρώσεις, αλλαγές στη διάθεση, αίσθημα κόπωσης, πόνους στη συνουσία. Όλα αυτά τα συμπτώματα είναι αποτέλεσμα της έλλειψης οιστρογόνων. Η αμηνόρροια μπορεί να εκδηλωθεί αιφνίδια ή μετά από κάποιο διάστημα κατά το οποίο προηγήθηκε ολιγομηνόρροια ή λειτουργικές αιμορραγίες της μήτρας.
Διάγνωση
ΕΡ: Πως γίνεται η διάγνωση ;
ΑΠ: Ο μόνος τρόπος για να μάθουμε αν έχουμε μπει σε πρόωρη εμμηνόπαυση είναι μια επίσκεψη στο γιατρό μας. Εκείνος θα μας συστήσει μια σειρά εξετάσεων προκειμένου να ελέγξει τα επίπεδα των ορμονών μας, καθώς και αν οι ωοθήκες μας λειτουργούν κανονικά.
Κλιμακτήριος
ΕΡ: Σε τι διαφέρει η πρώϊμη ωοθηκική ανεπάρκεια από την κλιμακτήριο;
ΑΠ: Η κλιμακτήριος είναι η χρονική περίοδος που προηγείται της εμμηνόπαυσης. Στη διάρκεια της, οι γυναίκες λόγω των αλλαγών στις συγκεντρώσεις των ορμονών παρουσιάζουν διάφορα συμπτώματα.
Τα συμπτώματα της κλιμακτηρίου περιλαμβάνουν εξάψεις και νυκτερινούς ιδρώτες. Επιπλέον χάνεται ο κανονικός ρυθμός της περιόδου τους.
Τα συμπτώματα της κλιμακτηρίου οφείλονται στη σταδιακή διακοπή της λειτουργίας των ωοθηκών που σταματούν πλέον να παράγουν τα οιστρογόνα και την προγεστερόνη. Τα συμπτώματα αρχίζουν συνήθως γύρω στην ηλικία των 50 ετών και η διάρκεια της κλιμακτηρίου κυμαίνεται περίπου στα 2 χρόνια.
Όταν όμως τα συμπτώματα της κλιμακτηρίου συμβαίνουν πριν από την ηλικία των 40 ετών χρειάζεται διερεύνηση. Είναι δυνατόν να υπάρχει η πρωτογενής ωοθηκική ανεπάρκεια που συχνά συνοδεύεται από στειρότητα.
Αιτιολογία
ΕΡ: Τι προκαλεί την πρώϊμη ωοθηκική ανεπάρκεια ;
ΑΠ: Η αιτιολογία της πρώιμης ωοθηκικής ανεπάρκειας συνοψίζεται σε δυο κατηγορίες:
Γυναίκες με ΠΩΑ έχουν 10 - 40 % πιθανότητα να εκδηλώσουν μια άλλη αυτοάνοσο νόσο, όπως και το αντίστροφο δηλαδή γυναίκες που πάσχουν από αυτοάνοση νόσο έχουν αυξημένη πιθανότητα (25 - 60 %) να εμφανίσουν ΠΩΑ.
Θεραπεία
ΕΡ: Τρόποι αντιμετώπισης και θεραπεία
ΑΠ: Η βασική θεραπεία είναι η κατανόηση ότι η πρωτοπαθής ωοθηκική ανεπάρκεια χρειάζεται συγκεκριμένο χειρισμό και αρκετές φορές είναι παροδική και αναστρέψιμη. Η φαρμακευτική θεραπεία συνίσταται στη χορήγηση συνδυασμού οιστρογόνων και προγεστερόνης. Οι περισσότεροι ειδικοί διεθνώς συμφωνούν ότι η φαρμακευτική διατήρηση της περιόδου μέχρι τη ηλικία της φυσιολογικής εμμηνόπαυσης, δηλαδή τα 50 χρόνια, είναι απαραίτητη. Συστηματικές μελέτες έχουν δείξει ότι γυναίκες με ωοθηκική ανεπάρκεια που παίρνουν οιστρογόνα έχουν μικρότερες πιθανότητες για καρκίνο του μαστού και καρδιαγγειακή νόσο από γυναίκες με φυσιολογική περίοδο μέχρι την ηλικία της φυσιολογικής εμμηνόπαυσης. Με την αγωγή αυτή οι γυναίκες έχουν περίπου 4% πιθανότητες ανά κύκλο να μείνουν έγκυες.
Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται σε θεραπείες που δεν έχει αποδειχθεί σε έγκυρες μελέτες ότι έχουν αποτελέσματα. Η χρήση δεϋδροεπιανδροστερόνης (DHEA) δεν έχει δείξει αποτελέσματα σε μεγάλες μελέτες. Η χορήγηση ορμονών που διεγείρουν τις ωοθήκες, όπως αυτές που χρησιμοποιούνται στην εξωσωματική, ή αντισυλληπτικά έχουν το κίνδυνο να επιδεινώσουν το πρόβλημα.
Ορμόνες
ΕΡ : Ποιος ο ρόλος της ορμονικής θεραπείας;
ΑΠ: Η κύρια θεραπεία είναι ορμονική,διότι πρέπει να γίνει υποκατάσταση των ορμονών που φυσιολογικά θα παρήγαγαν οι
ωοθήκες έως την εμμηνόπαυση. Η ορμονοθεραπεία καταπραϋνει τα συμπτώματα και υποστηρίζει την οστική, καρδιαγγειακή και σεξουαλική υγεία της ασθενούς.
Επιστημονικός έλεγχος
ΕΡ: Ποιες εξετάσεις πρέπει να γίνονται μετά τη χορήγηση ορμονικής θεραπείας;
ΑΠ: Μετά από τη χορήγηση ορμονικής θεραπείας πρέπει να γίνεται ορμονολογικός έλεγχος, βιοχημικός και αιματολογικός έλεγχος, έλεγχος ηπατικών ενζύμων, υπέρηχος μήτρας και ωοθηκών, μέτρηση ενδομήτριου και μαστογραφία με υπέρηχο στήθους.
Επιλογές
ΕΡ: Ποιες επιλογές έχει μια γυναίκα με πρώϊμη ωοθηκική ανεπάρκεια για να αποκτήσει παιδί;
ΑΠ: Σε ό,τι αφορά την αποκατάσταση της γονιμότητας, δεν φαίνεται να υπάρχει θεραπεία. Η δωρεά ωαρίων έχει δώσει τη λύση σε πολλά ζευγάρια που αντιμετωπίζουν το πρόβλημα και αποφασίζουν να προχωρήσουν σε εξωσωματική γονιμοποίηση.
Παρ’ όλα αυτά, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι η πρωτοπαθής ανεπάρκεια μπορεί να είναι αναστρέψιμη με το σωστό χειρισμό και, μάλιστα, η κατάλληλη θεραπεία είναι δυνατό να οδηγήσει σε εγκυμοσύνη.
Η έγκαιρη διάγνωση της πρόωρης ωοθηκικής ανεπάρκειας είναι σημαντική για την πρόληψη των επακόλουθων συμπτωμάτων.
Κίνδυνοι
ΕΡ: Ποιοι κίνδυνοι υπάρχουν για την υγεία;
ΑΠ: Η έγκαιρη διάγνωση της ΠΩΑ είναι πολύ σημαντική γιατί έτσι μπορεί να προληφθούν η οστεοπόρωση και οι καρδιαγγειακές νόσοι, οι οποίες είναι απόρροια της απουσίας των οιστρογόνων.
Διατροφή
ΕΡ: Η επιλογή της κατάλληλης διατροφής μπορεί να μειώσει την πιθανότητα πρόωρης εμμηνόπαυσης;
ΑΠ: Η σωστή διατροφή πλούσια σε ισοφλαβοειδή μπορεί να βοηθήσει στην αποφυγή εμφάνισης της πρόωρης εμμηνόπαυσης. Επίσης η συστηματική άσκηση και ένας υγιεινός τρόπος ζωής όπου αποφεύγεται το κάπνισμα και γίνεται περιορισμένη έως καθόλου κατανάλωση αλκοόλ έχει αποδειχθεί πως έχει ευεργετικά αποτελέσματα στην υγεία της γυναίκας.
Δρ.Κώστας Χριστοφόρου
Γυναικολόγος-Μαιευτήρας-Χειρούργος
Οδός Ναυπλίου 5, 7101 Αραδίππου,Λάρνακα
Τηλ. 24667626
Email: drcostaschristoforouclinic@yahoo.com
ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΣΥΖΙΝΟΥ