*Συνέντευξη στο Ygeia-News:
* Μελέτες που έχουν γίνει στην Κύπρο από συναδέλφους παιδιάτρους, στο Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού, δείχνουν ότι έχουμε υψηλό ποσοστό, τόσο υπέρβαρων, όσο και παχύσαρκων παιδιών.
*Σε ποσοστό περίπου 95% η παιδική παχυσαρκία είναι σιτιογενούς αιτιολογίας.
* Μας ενδιαφέρει η έγκαιρη ανίχνευση της πρώιμης ήβης
* Τα προβλήματα του θυρεοειδούς αδένα είναι πιο συχνά στα κορίτσια (γυναίκες) σε σύγκριση με τα αγόρια (άνδρες) με μια συχνότητα περίπου 7:1 .
«Το χαμηλό ανάστημα ενός παιδιού ένα πάρα πολύ συχνός λόγος προσέλευσης για διερεύνηση από τον Παιδοενδοκρινολόγο».
Αυτό αναφέρει σε συνέντευξή του στο Ygeia – News ο δρ. Χάρης Στυλιανού, Παιδίατρος – Παιδοενδοκρινολόγος, Υπεύθυνος Παιδοενδοκρινολογικής Κλινικής του Μακαρίου Νοσοκομείου Λευκωσίας και Υπεύθυνος Παιδιατρικής Κλινικής του Γενικού Νοσοκομείου Πάφου.
Στη συνέντευξη που ακολουθεί ο δρ. Στυλιανου μιλά για πολλά και ενδιαφέροντα θέματα της ειδικότητας του που απασχολούν αρκετούς γονείς και που έχουν σχέση με την υγιή ανάπτυξη των παιδιών.
Ποτε χρειάζεται να να εξεταστεί ένα παιδί από ενδοκρινολόγο
Ερ: Πότε χρειάζεται να εξεταστεί ένα παιδί από ενδοκρινολόγο; Το χαμηλό ανάστημα αποτελεί σημαντικό λόγο;
Απ: Ένα παιδί χρειάζεται να παραπεμθεί στον Παιδοενδοκρινολόγο εάν παρουσιάζει προβλήματα που αφορούν τους ενδοκρινείς αδένες όπως είναι ο θυρεοειδής αδένας, το πάγκρεας, η υπόφυση, τα επινεφρίδια κ.α. Συνηθέστερα παραπέμπεται για διαταραχές που αφορούν την ανάπτυξη του, δηλαδή αν το ανάστημα του παιδιού είναι ψηλό ή χαμηλό, αν είναι ελλιποβαρές ή εμφανίζει παχυσαρκία, αν υπάρχουν προβλήματα με Σακχαρώδη Διαβήτη, διαταραχές του θυρεοειδή αδένα, ή προβλήματα που αφορούν την πρώιμη ή την καθυστερημένη εμφάνιση της εφηβείας.
Το χαμηλό ανάστημα ενός παιδιού αποτελεί ένα πάρα πολύ συχνό λόγο προσέλευσης για διερεύνηση από τον Παιδοενδοκρινολόγο, αν και τις περισσότερες φορές, σε ένα ποσοστό μέχρι και 85%, δεν υπάρχει υποκείμενο ορμονικό πρόβλημα, αλλά διαγιγνώσκονται δύο καταστάσεις που είναι φυσιολογικές: το Ιδιοπαθές ή Οικογενές κοντό ανάστημα και η Ιδιοπαθής καθυστέρηση ανάπτυξης και εφηβείας, που πολλές φορές δεν χρίζουν θεραπείας.
Χαμηλό ανάστημα και θεραπεία
ΕΡ: Ποια η αιτία χαμηλού αναστήματος; Υπάρχει θεραπεία;
ΑΠ: Όπως προανέφερα, η πιο συχνή αιτία του χαμηλού αναστήματος στα παιδιά είναι το φυσιολογικό κοντό ανάστημα που οφείλεται είτε σε Ιδιοπαθές κοντό ανάστημα είτε στην Ιδιοπαθή καθυστέρηση ανάπτυξης και εφηβείας και μόνο σε ένα μικρό ποσοστό, περίπου 15% διαπιστώνουμε να υπάρχει οργανικό πρόβλημα που μπορεί να αφορά την ανεπάρκεια αυξητικής ορμόνης, τον υποθυρεοειδισμό, το σύνδρομο Cushing ή κάποιο άλλο ορμονικό πρόβλημα, για το οποίο πρέπει να δώσουμε την κατάλληλη θεραπεία.
Στην περίπτωση του Ιδιοπαθούς κοντού αναστήματος, το πρόβλημα έγκειται στο ότι το παιδί έχει χαμηλό ανάστημα λόγω του αναστήματος και των γονιδίων των γονιών του. Σε αυτή την περίπτωση τις περισσότερες φορές δεν χρειάζεται ειδική θεραπεία, όπως και στην περίπτωση της Ιδιοπαθούς καθυστέρησης ανάπτυξης και εφηβείας, όπου συνήθως το παιδί ακολουθεί τα βήματα ανάπτυξης των γονιών του. Θεραπεία χρειάζεται να πάρει το παιδί που τεκμηριωμένα έχει ανεπάρκεια της αυξητικής ορμόνης και αυτή συνίσταται στη χορήγηση ανασυνδιασμένης αυξητικής ορμόνης. Υπάρχουν σήμερα αρκετά παιδιά τα οποία παίρνουν αυτή τη θεραπεία με ασφάλεια, δεδομένου ότι πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια και παρακολουθούνται σύμφωνα με συγκεκριμένες κατευθυντήριες οδηγίες που ορίζονται από την Ευρωπαϊκή Παιδοενδοκρινολογική Εταιρεία. Άλλες κατηγορίες παιδιών με ένδειξη για θεραπείας με ανασυνδιασμένη αυξητική ορμόνη είναι τα παιδιά με σύνδρομα Turner, Noonan, Russell-Silver, Prader-Willi, τα παιδιά με χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, καθώς και τα παιδιά που γεννήθηκαν SGA (μικρά για την ηλικία κυήσεως) και δεν έχουν κάνει catch up growth.
Παιδική παχυσαρκία
ΕΡ: Ακούμε συχνά για στατιστικές που αναφέρουν ότι τα παιδιά στην Κύπρο σε σύγκριση με άλλες χώρες είναι παχύσαρκα. Πόση αλήθεια κρύβεται πίσω από αυτό και που οφείλεται;
ΑΠ: Η πραγματικότητα είναι ότι στο επιδημικό πρόβλημα της παιδικής παχυσαρκίας η Κύπρος δεν διαφέρει από άλλες ευρωπαϊκές χώρες και δη αυτές που φυσιολογικά θα έπρεπε να ακολουθούν τη μεσογειακή διατροφή. Δυστυχώς, δεν ακολουθούμε αυτό το μοντέλο υγιεινής διατροφής, ενώ ταυτόχρονα παρατηρείται σε μεγάλο βαθμό περιορισμός της σωματικής δραστηριότητας των παιδιών, με αποτέλεσμα να έχουμε αυξημένα περιστατικά παχυσαρκίας και στα δικά μας παιδιά, κυρίως της σχολικής ηλικίας. Μελέτες που έχουν γίνει εδώ στην Κύπρο από συναδέλφους παιδιάτρους, στο Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού, δείχνουν ότι έχουμε υψηλό ποσοστό, τόσο υπέρβαρων, όσο και παχύσαρκων παιδιών.
Συγκεκριμένα οι στατιστικές δείχνουν ότι στην Κύπρο, όπως και στην Ελλάδα, πλησιάζουμε να φθάσουμε στα επίπεδα που έχουν οι ΗΠΑ στο θέμα της παχυσαρκίας. Αυτό πρέπει να αποτελεί καμπανάκι κινδύνου καθώς η παχυσαρκία αποτελεί προστάδιο ανάπτυξης Σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και δυστυχώς στις μέρες μας βλέπουμε παιδιά τα οποία είναι, είτε σε προδιαβητικό στάδιο, ή φτάνουν ακόμη και να παρουσιάζουν Σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, ήδη από την παιδική και εφηβική ηλικία.
Σημαντικός και απαραίτητος ο ενδοκρινολογικός έλεγχος
ΕΡ: Πώς ελέγχουμε το βάρος των παιδιών; Είναι απαραίτητος ο ενδοκρινολογικός έλεγχος;
ΑΠ: Η διάκριση εάν ένα παιδί είναι λιποβαρές, υπέρβαρο ή παχύσαρκο γίνεται με βάση τον Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) του παιδιού. Υπέρβαρο χαρακτηρίζεται ένα παιδί αν ο ΔΜΣ του κυμαίνεται από την 85η μέχρι την 95η εκατοστιαία θέση, για την ηλικία και το φύλο του. Αν ο ΔΜΣ είναι πάνω από την 95η εκατοστιαία θέση τότε το παιδί χαρακτηρίζεται παχύσαρκο.
Άλλος εύκολος τρόπος που μας βοηθά στη διάκριση του βάρους των παιδιών και στην ανίχνευση της παχυσαρκίας είναι η περίμετρος μέσης (ΠΜ). Αποτελεί ένα χρήσιμο κλινικό εργαλείο το οποίο έχουμε προσθέσει πρόσφατα ως Παιδιατρική Εταιρεία Κύπρου και στα βιβλιάρια υγείας των παιδιών. Αν η περίμετρος μέσης ενός παιδιού διαπιστωθεί μεγαλύτερη από το μισό του ύψους του, αυτό θεωρείται παράγοντας κινδύνου, βοηθώντας έτσι στην πρώιμη ανίχνευση εκείνων των παιδιών που πρόκειται να γίνουν υπέρβαρα ή παχύσαρκα. Σε αυτές τις περιπτώσεις των παιδιών είναι απαραίτητο να γίνει περαιτέρω ενδοκρινολογικός έλεγχος και έγκαιρη θεραπευτική περέμβαση.
Θα πρέπει πάντως να τονιστεί ότι σε ποσοστό περίπου 95% η παιδική παχυσαρκία είναι σιτιογενούς αιτιολογίας, δηλαδή έχει να κάνει καθαρά με την πρόσληψη και κατανάλωση θερμίδων και μόνο σε ένα μικρό ποσοστό 5% μπορεί να υπάρχουν υποκείμενα ορμονικά προβλήματα με συνηθέστερα τον υποθυρεοειδισμό, το σύνδρομο Cushing, την ανεπάρκεια αυξητικής ορμόνης, τον ψευδουποπαραθυρεοειδισμό ή και άλλα σύνδρομα τα οποία συνδυάζονται με την παχυσαρκία.
Επιπλέον, είναι σημαντικός και απαραίτητος ο ενδοκρινολογικός έλεγχος για την έγκαιρη ανίχνευση των παιδιών με πρόβλημα βάρους, πριν αυτά εγκαταστήσουν περαιτέρω επιπλοκές λόγω της παχυσαρκίας, γιατί ξέρουμε ότι σε ένα μεγάλο ποσοστό τα παχύσαρκα παιδιά θα γίνουν παχύσαρκοι έφηβοι και οι παχύσαρκοι έφηβοι στην συνέχεια θα γίνουν παχύσαρκοι ενήλικες.
Άρα πρέπει έγκαιρα, από την παιδική ηλικία και κυρίως προεφηβικά, να γίνει μια σωστή παρέμβαση που να αφορά τόσο την άσκηση όσο και την διατροφή των παιδιών. Σε πολύ λίγες περιπτώσεις απαιτείται χρήση φαρμακευτικών σκευασμάτων. Τις περισσότερες φορές στηριζόμαστε σε βελτίωση της άσκησης και της διατροφής ώστε να επιτύχουμε το παιδί να εξασφαλίσει το σωστό βάρος.
Χαρακτηριστικά στην πρώιμη εφηβεία
Ερ: Τι είναι η πρώιμη εφηβεία και πού οφείλεται;
Απ: Η πρώιμη εφηβεία είναι η πρώιμη εμφάνιση δευτερογενών χαρακτηριστικών του φύλου. Πιο συγκεκριμένα πρώιμη εφηβεία χαρακτηρίζεται, στα κοριτσάκια, η ανάπτυξη του μαστού πριν από την ηλικία των 8 χρονών και στα αγοράκια, η ανάπτυξη του μεγέθους των όρχεων πάνω από 4 ml πριν από την ηλικία των 9 ετών.
Η πρώιμη εφηβεία ιδιαίτερα για τα κοριτσάκια τις περισσότερες φορές είναι ιδιοπαθής, δηλαδή δεν υπάρχει κάποια σαφής παθολογική αιτία, ενώ αντίθετα στα αγοράκια τις περισσότερες φορές η πρώιμη εφηβεία μπορεί να είναι αποτέλεσμα κάποιας χωροκατακτικής επεξεργασίας: υποθαλαμικού αμαρτώματος, αδενώματος στην υπόφυση ή κύστης στην επίφυση, με αποτέλεσμα την πρώιμη ενεργοποίηση του άξονα Υποθάλαμου–Υπόφυσης–Γονάδων και την παραγωγή αντίστοιχα οιστραδιόλης στα κοριτσάκια και τεστοστερόνης στα αγοράκια, που οδηγούν στην εμφάνιση των δευτερογενών χαρακτηριστικών του φύλου.
Συμπτώματα
ΕΡ: Ποια είναι τα αρχικά συμπτώματα στην πρώιμη παιδική ήβη; Επιδρά αρνητικά στην ανάπτυξη του παιδιού;
ΑΠ: Πριν από την εμφάνιση της θηλαρχής ή πριν από την ανάπτυξη του μεγέθους των όρχεων πάνω από τα 4ml στα αγοράκια, μπορεί να εμφανιστεί αδρεναρχή, δηλαδή εμφάνιση τρίχωσης στο εφήβαιο. Μας ενδιαφέρει η έγκαιρη ανίχνευση της πρώιμης ήβης, γιατί ενώ αρχικά αυτό το παιδάκι θα χαρακτηρίζεται από μια ταχεία σωματική αύξηση και θα είναι το πιο ψηλό ίσως μέσα στην τάξη του, στην πορεία εξαντλώντας πιο γρήγορα όλα τα αποθέματα της ανάπτυξής του, θα καταλήξει να μείνει πιο κοντό και μπορεί να μην καταφέρει να φτάσει το τελικό ανάστημα το οποίο καθορίζεται με βάση τα γονίδια των γονιών του.
Επομένως παρέμβαση γίνεται με στόχο να προλάβουμε να μην έρθει πολύ πρώιμα η εμμηναρχή, η εμφάνιση δηλαδή της περιόδου στα κοριτσάκια και η ολοκλήρωση της πλήρους ανάπτυξης στα αγοράκια, γιατί αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα το ψηλό παιδί να καταλήξει ένας κοντός ενήλικας.
Επίσης μια σημαντική παράμετρος που λαμβάνουμε υπόψη στην απόφαση να παρέμβουμε και να σταματήσουμε την πρώιμη εφηβεία με τη χορήγηση συγκεκριμένης φαρμακευτικής αγωγής, είναι να αποφευχθεί το ψυχολογικό στρεσάρισμα του παιδιού σε μια ηλικία που το ίδιο δεν είναι ψυχολογικά προετοιμασμένο για την έλευση της εμμηναρχής. Σε όλες πάντως τις περιπτώσεις συναποφασίζουμε με τους γονείς ως προς το σε ποια παιδιά θα δώσουμε αγωγή ώστε να σταματήσουμε την πρώιμη εφηβεία.
Προβλήματα με θυρεοειδή αδένα
ΕΡ: Συναντάμε και στην παιδική ηλικία προβλήματα με το θυρεοειδή αδένα; Πώς αυτά επηρεάζουν την ανάπτυξη των παιδιών;
ΑΠ: Στην παιδική ηλικία ειδικά στα νεογέννητα το πιο συχνό πρόβλημα με τον θυρεοειδή αδένα αφορά τον συγγενή υποθυρεοειδισμό δηλαδή τη μη σωστή λειτουργία του θυρεοειδή αδένα από την γέννηση του παιδιού. Οι αιτίες του συγγενούς υποθυρεοειδισμού, που αυτό σημαίνει χαμηλή παραγωγή θυρεοειδικών ορμονών, αφορούν κατά σειρά συχνότητας εμφάνισης: τον έκτοπο θυρεοειδή, την δυσπλασία του θυρεοειδή και την δυσορμονογένεση. Λόγω ακριβώς των χαμηλών τιμών των θυρεοειδών ορμονών δημιουργούνται προβλήματα από την γέννηση του παιδιού με αποτέλεσμα να έχουμε επίδραση όχι μόνο στη σωματική του ανάπτυξη, αλλά μπορεί να προκληθεί και νοητική υστέρηση. Γι αυτό το λόγο, για την πρώιμη ανίχνευση του συγγενούς υποθυρεοειδισμού υπάρχει πρόβλεψη να στέλλονται από όλα τα νεογέννητα, τόσο στον κρατικό όσο και στον ιδιωτικό τομέα, την 3η ημέρα ζωής με ειδικό διηθητικό χαρτί μερικές σταγόνες αίμα στο Κέντρο Προληπτικής Παιδιατρικής. Χορηγώντας έγκαιρα θεραπεία με θυροξίνη, ενωρίτερα από τις πρώτες δύο εβδομάδες ζωής του παιδιού, εξασφαλίζεται η σωστή σωματική αύξηση και η σωστή ανάπτυξη της νοητικής του λειτουργίας.
Σε μεγαλύτερες ηλικίες μπορεί να παρουσιαστεί επίκτητος υποθυρεοειδισμός με συνηθέστερη αιτία την θυρεοειδίτιδα Hashimoto. Αυτή αποτελεί μια αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα στην οποία αυτοαντισώματα επηρεάζουν την σωστή λειτουργία του θυρεοειδή με αποτέλεσμα να έχουμε πάλι χαμηλή παραγωγή των θυρεοειδικών ορμονών. Και σε αυτή την περίπτωση, όπως και στην περίπτωση του συγγενούς υποθυρεοειδισμού, χορηγώντας δια βίου θυροξίνη, εξασφαλίζεται και πάλι η σωστή σωματική ανάπτυξη του παιδιού.
Πιο σπάνια μπορεί να έχουμε στα παιδιά προβλήματα με υπέρ- θυρεοειδισμό με συνηθέστερη αιτία την νόσο του Graves, όπου στην περίπτωση αυτή χορηγείται θεραπεία με στόχο να μειωθεί η υπερβολική παραγωγή των θυρεοειδικών ορμονών. Ακόμη πιο σπάνια στα παιδιά βλέπουμε προβλήματα που αφορούν όζους του θυρεοειδή ή και καρκίνο του θυροειδή.
Δυστυχώς θα πρέπει να τονίσουμε ότι διάφορες μελέτες δείχνουν ότι υπάρχει μια πολύ σημαντική επίδραση από περιβαλλοντικούς παράγοντες, πυρηνικές δοκιμές (π.χ. ατύχημα στο Τσερνομπίλ), με αποτέλεσμα να παρατηρείται στις μέρες αύξηση των προβλημάτων που αφορούν τον θυρεοειδή αδένα. Γενικότερα πρέπει να γνωρίζει κάποιος ότι τα προβλήματα του θυρεοειδούς αδένα είναι πιο συχνά στα κορίτσια (γυναίκες) σε σύγκριση με τα αγόρια (άνδρες) με μια συχνότητα περίπου 7:1 .
ΜΗΛΙΤΣΑ ΠΟΛΕΜΙΤΟΥ
