«Η βασική εξέταση ελέγχου λειτουργίας του αναπνευστικού και η πιο συχνή και χρήσιμη εξέταση που γίνεται από τον πνευμονολόγο»
Παρόλο που δεν είναι σε όλους γνωστή, οι πληροφορίες που μας δίνει για τη λειτουργία των πνευμόνων είναι εξίσου σημαντικές με τις πληροφορίες που μας δίνει ένα ηλεκτροκαρδιογράφημα για την καρδιά μας. Μιλώντας στο «Ygeia-News» ο Πνευμολόγος Δρ Χάρης Αρμεύτης εξηγεί τη σημασία της σπιρομέτρησης για την υγεία των πνευμόνων μας και απαντά σε ερωτήσεις που αφορούν τα ζωτικά αυτά όργανά μας.
ΕΡ: Πολλοί ασθενείς ταλαιπωρούνται από διάφορα προβλήματα του αναπνευστικού. Πως μπορεί κάποιος να ελέγξει την κατάσταση των πνευμόνων του;
ΑΠ: Υπάρχουν μια σειρά εξετάσεων ελέγχου της αναπνευστικής λειτουργίας. Να τονίσουμε ότι ο έλεγχος της αναπνευστικής λειτουργίας είναι ιδιαίτερα σημαντικός στους ασθενείς που το ιστορικό τους, η κλινική τους συμπτωματολογία υποδηλώνει αναπνευστική νόσο, ιδιαίτερα όταν συνυπάρχουν και παράγοντες κινδύνου όπως ιστορικό καπνίσματος. Με αυτές τις εξετάσεις πιστοποιούμε την αναπνευστική λειτουργική ικανότητα. Ανάμεσα σ’ αυτές η σπιρομέτρηση.
ΕΡ: Δηλαδή;
ΑΠ: Η απλή σπιρομέτρηση είναι η βασική εξέταση ελέγχου λειτουργίας του αναπνευστικού και η πιο συχνή εξέταση που διενεργεί ο πνευμονολόγος. Γίνεται με το σπιρόμετρο, ένα ιατρικό μηχάνημα που μετράει την ποσότητα και την ταχύτητα με την οποία διέρχεται ο αναπνεόμενος αέρας μέσα από τους βρόγχους. Το σπιρόμετρο συνδέεται με έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή, που αναλύει τα δεδομένα της μέτρησης σε μορφή γραφήματος, που ονομάζεται καμπύλη ροής όγκου. Οι μετρήσεις συγκρίνονται με τις φυσιολογικές- προβλεπόμενες τιμές που υπάρχουν για όλους τους ανθρώπους και είναι ανάλογες με την φυλή, το ύψος, την ηλικία και το φύλο του ασθενή. Η σπιρομέτρηση είναι μια σύντομη ανώδυνη και σχετικά απλή εξέταση. Είναι η εξέταση που τεκμηριώνει την διάγνωση της Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας, συμβάλει τα μέγιστα στη διάγνωση του άσθματος και αποτελεί γενικά τον αρχικό τρόπο εκτίμησης της λειτουργίας του αναπνευστικού συστήματος.
ΕΡ: Πότε πρέπει κάποιος να κάνει σπιρομέτρηση;
ΑΠ: Η σπιρομέτρηση συνιστάται να γίνεται στους καπνιστές ειδικά σε όσους έχουν ηλικία μεγαλύτερη των 40 ετών αλλά και στα πλαίσια διερεύνησης ασθενών με συμπτώματα βήχα, δύσπνοιας (δυσκολία στην αναπνοή), ή συριγμού (σφύριγμα της αναπνοής).Επιπρόσθετα γίνεται στα πλαίσια εκτίμησης των αποτελεσμάτων επαγγελματικής έκθεσης σε ρύπους – χημικά και για προεγχειρητικό έλεγχο.
Άσθμα: να πως μπορεί να διαγνωστεί
ΕΡ: Με τη σπιρομέτρηση μπορεί να διαπιστωθεί το άσθμα;
ΑΠ: Σημαντική, ειδικά στη διάγνωση του άσθματος, είναι η σπιρομέτρηση προ και μετά βρογχοδιαστολής, η δοκιμασία πρόκλησης με άσκηση και η δοκιμασία πρόκλησης μεταχολίνης. Η σπιρομέτρηση προ και μετά βρογχοδιαστολής περιλαμβάνει τη χορήγηση εισπνεόμενου βρογχοδιασταλτικού φαρμάκου ταχείας δράσης μετά το πέρας της απλής σπιρομέτρησης και επανάληψη της σπιρομέτρησης μετά από 15-20 λεπτά. Σε εξεταζόμενους που η ανταπόκριση είναι θετική, δηλαδή αυξάνονται οι εκπνευστικές ροές βάση ειδικών κριτηρίων και συνυπάρχει ιστορικό συμβατό, τότε η διάγνωση του άσθματος τεκμηριώνεται.
ΕΡ: Ισχύει για όλα τα είδη άσθματος;
ΑΠ: Γίνονται εξειδικευμένες σπιρομετρήσεις αναλόγως, όπως για παράδειγμα η δοκιμασία πρόκλησης με άσκηση. Πρόκειται για μια χρήσιμη εξέταση για την διερεύνηση ενός τύπου άσθματος. Το Άσθμα Επαγόμενο κατά την Άσκηση (Exercise Induced Asthma) και που πιο σωστά πλέον ορίζεται ως Επαγόμενος από την Άσκηση Βρογχόσπασμος. Πρόκειται για μια οξεία στένωση των βρόγχων, ως αποτέλεσμα της άσκησης, και που συνήθως επηρεάζει άτομα με ή χωρίς υποκείμενο βρογχικό άσθμα, και ειδικά αθλητές υψηλών επιδόσεων. Το πρωτόκολλο που ακολουθείται στο εργαστήριο, σκοπό έχει να τεκμηριώσει την πιθανή μεταβολή της αναπνευστικής λειτουργίας μετά την άσκηση. Η δοκιμασία κοπώσεως (σε κυλιόμενο τάπητα ή ειδικό εργομετρικό ποδήλατο) ακολουθείται από σπιρομέτρηση για υπολογισμό των εκπνευστικων ροών και σύγκριση με τις αρχικές μετρήσεις προ της άσκησης. Υπάρχει επίσης η δοκιμασία πρόκλησης με Μεταχολίνη, η οποία γίνεται διότι πολλές φορές ασθενείς περιγράφουν συμπτώματα άσθματος, αλλά παρουσιάζουν φυσιολογική σπιρομέτρηση και αρνητική σπιρομέτρηση βρογχοδιαστολής, οπότε και χρίζουν περαιτέρω διερεύνησης για τεκμηρίωση της διάγνωσης.
Σ’ αυτές τις περιπτώσεις το άσθμα μπορεί να επιβεβαιωθεί με ανίχνευση και καταγραφή της υπεραντιδραστικότητας των αεραγωγών, μετά από πρόκληση με μια ουσία όπως είναι η μεταχολίνη. Η μεταχολίνη έχει την χαρακτηριστική ιδιότητα σε άτομα που πάσχουν από άσθμα να προκαλεί σχετική μείωση της ροής του αέρα στην σπιρομέτρηση. Μετά την αρχική σπιρομέτρηση ακολουθεί εισπνοή διαλύματος μεταχολίνης και επανάληψη σπιρομέτρησης βάση πρωτοκόλλου. Αν παρατηρηθεί μείωση στην σπιρομέτρηση περισσότερο από το 20% της βασικής (αρχικής σπιρομέτρησης), τότε η δοκιμασία διακόπτεται και χαρακτηρίζεται ως θετική. Αν και μετά τη χορήγηση του μέγιστου διαλύματος μεταχολίνης δεν μειωθεί η σπιρομέτρηση πέραν από το 20% του αρχικού, τότε η δοκιμασία χαρακτηρίζεται αρνητική.
Η αρνητική δοκιμασία πρόκλησης μεταχολίνης είναι ένα πολύ αξιολογήσιμο αποτέλεσμα, μια και μπορεί να αποκλείσει το βρογχικό άσθμα σε εξαιρετικά υψηλό ποσοστό που πλησιάζει το 97%.
Δυσκολία πρόσληψης οξυγόνου και αποβολής του διοξειδίου του άνθρακα
ΕΡ: Σας άκουσα προηγουμένως να κάνετε λόγο για την διαχυτική ικανότητα των πνευμόνων. Περί τίνος πρόκειται;
ΑΠ: Η διάχυση είναι η μέτρηση που υπολογίζουμε πόσο καλά διαπερνά το οξυγόνο από τον αέρα που υπάρχει στις κυψελίδες του πνεύμονα στην κυκλοφορία του αίματος. Υπολογίζεται, δηλαδή, εάν υπάρχει δυσκολία στην πρόσληψη του οξυγόνου και στην αποβολή του διοξειδίου του άνθρακα. Αυτό μπορεί να συμβεί σε νοσήματα τα οποία προκαλούν βλάβη της κυψελιδοτριχοειδικής μεμβράνης του πνεύμονα, όπως οι διάμεσες πνευμονοπάθειες (πχ πνευμονική ίνωση), σε καπνιστές που πάσχουν από εμφύσημα, σε άτομα που λαμβάνουν φάρμακα (π.χ μεθοτρεξάτη, αμιοδαρόνη) και σε αριθμό συστηματικών νοσημάτων που μπορεί να προσβάλουν τον πνεύμονα (π.χ Ρευματοειδής Αρθρίτιδα, Συστηματικός Ερυθυματώδης Λύκος).
Τεράστια η σημασία των λειτουργικών δοκιμασιών του πνεύμονα
ΕΡ: Υπάρχουν άλλες εξειδικευμένες εξετάσεις για την υγεία των πνευμόνων μας;
ΑΠ: Πολλές! Η πληθυσμογραφία για παράδειγμα, χρησιμοποιείται κυρίως για τη μέτρηση των όγκων αέρα που δεν μπορούν να μετρηθούν από την απλή σπιρομέτρηση. «Πνευμονικός Όγκος» είναι ο όγκος αέρα που περιέχεται σε κάποιο χώρο των πνευμόνων. Η χωρητικότητα είναι άθροισμα όγκων. Ονομάζονται στατικοί όγκοι, σε αντίθεση με τους δυναμικούς όγκους διότι η μέτρησή τους γίνεται σε στατικές συνθήκες, δηλαδή δεν υπάρχει ροή αέρα. Οι μετρήσεις των πνευμονικών όγκων γίνονται με τη βοήθεια του πληθυσμογράφου, ενός θαλάμου σε μέγεθος συγκρίσιμου με έναν τηλεφωνικό θάλαμο, στον οποίο κάθεται ο εξεταζόμενος και αναπνέει.
Η πληθυσμογραφία χρησιμεύει για την:
• Διάγνωση και παρακολούθηση περιοριστικών αναπνευστικών νοσημάτων π. χ Πνευμονική ίνωση
• Για τη διάκριση μεταξύ αποφρακτικού από περιοριστικού λειτουργικού συνδρόμου σε διάφορα νοσήματα του αναπνευστικού
• Για τη παρακολούθηση είτε της φυσικής πορείας της νόσου είτε της πορείας και της ανταπόκρισής της σε θεραπεία
Επίσης, υπάρχουν μετρήσεις που είναι χρήσιμες στον υπολογισμό της εισπνευστικής και εκπνευστικής ισχύς των αναπνευστικών μυών. Οι μετρήσεις αυτές βοηθούν στη διερεύνηση νευρομυικών διαταραχών ή κακώσεων των αναπνευστικών μυών η σε περιπτώσεις μειωμένης ισχύς των μυών που μπορεί να οφείλονται σε (α) πνευμονικό εμφύσημα (β) βαριές δυσμορφίες θώρακος (γ) επιδράσεις φαρμακευτικών παραγόντων.
ΕΡ: Από ότι αντιλαμβάνομαι πρόκειται για απλές εξετάσεις, οι οποίες όμως μπορούν να μας σώσουν τη ζωή;
ΑΠ: Σίγουρα! Η σημασία της απλής σπιρομέτρησης, αλλά και των υπολοίπων λειτουργικών δοκιμασιών του πνεύμονα είναι τεράστια καθώς είναι αδύνατο να έχουμε σωστή εκτίμηση του αναπνευστικού συστήματος χωρίς αυτές τις μετρήσεις.
Τα πλεονεκτήματα είναι:
• Να διαγνώσουμε πρώιμα αλλαγές στην πνευμονική λειτουργία που θα μας οδηγήσουν σε έγκαιρη διάγνωση κάποιας νόσου.
• Να αξιολογήσουμε συχνά συμπτώματα, όπως τη δύσπνοια και τον βήχα και να οδηγηθούμε στη διάγνωση της αιτίας τους.
• Να μετρήσουμε την επίδραση που έχει το κάπνισμα στους πνεύμονες.
• Να διαγνώσουμε και να παρακολουθήσουμε χρόνια νοσήματα, όπως η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ-χρόνια βρογχίτιδα – εμφύσημα), το άσθμα και άλλα σπανιότερα πνευμονικά νοσήματα.
• Να διαγνώσουμε αν κάποιο συστηματικό νόσημα (πχ. Ρευματοειδής αρθρίτιδα, Συστηματικός Ερυθυματώδης Λύκος) έχει προσβάλλει τον πνεύμονα, να μετρήσουμε τον βαθμό προσβολής και να αξιολογήσουμε την ανταπόκριση στη θεραπεία.
• Να αξιολογούμε τις παρενέργειες που μπορεί να έχουν στον πνεύμονα κάποια φάρμακα που είναι απαραίτητο να λαμβάνουν οι ασθενείς για άλλα νοσήματα
• Να αξιολογήσουμε εάν η έκθεση σε βλαβερές ουσίες στην εργασία έχουν επίδραση στον πνεύμονα.
• Να εκτιμήσουμε πιθανό κίνδυνο γενικής αναισθησίας και εάν είναι ανεκτή κάποια χειρουργική διαδικασία (προεγχειρητικός έλεγχος).
Οπότε αντιλαμβάνεστε τη σημασία των εξετάσεων αυτών. Άλλωστε είναι σημαντικό ένα πρόβλημα, μια νόσος να διαγνωστεί έγκαιρα, ώστε να είναι εφικτή η θεραπεία.
ΜΑΡΙΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
