Ο κερατοειδής χιτώνας είναι το διαφανές πρόσθιο τμήμα του ματιού. Αν φανταστείτε ότι το μάτι είναι μία φωτογραφική μηχανή, ο κερατοειδής αντιστοιχεί στον φακό που βρίσκεται στο μπροστινό μέρος της. Η δε ονομασία του προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη "κέρας" (κέρατο) και σημαίνει “αυτός που μοιάζει σε σκληρότητα με το κέρατο. Μιλώντας στο «Ygeia-News» ο οφθαλμολόγος Δρ Μιχάλης Πάλος, μας εξηγεί όσα πρέπει να γνωρίζουμε για αυτό τον πολύτιμο για την όραση μας «φακό».
Tι είναι ο κερατοειδής χιτώνας;
ΕΡ: Τι ακριβώς είναι ο κερατοειδής χιτώνας;
ΑΠ: Ο κερατοειδής είναι ο πρόσθιος και διάφανος χιτώνας του ματιού και βρίσκεται μπροστά από την ίριδα και την κόρη. Μαζί με τον φακό βοηθά στην εστίαση του φωτός στον αμφιβληστροειδή και με αυτή τη διαδικασία μπορούμε να βλέπουμε.
ΕΡ: Πως μπορεί να προκληθεί απώλεια της διαύγειας του;
ΑΠ: Τραυματισμός ή μολύνσεις (βακτηριακές, ερπητική κερατίτιδα) μπορούν να προκαλέσουν ουλές στον κερατοειδή. Κληρονομικές ασθένειες όπως η δυστροφία του Fuchs επηρεάζουν τη διαύγεια του κερατοειδούς. Ο κερατόκωνος προκαλεί αλλαγή στην καμπυλότητα του κερατοειδούς και σε προχωρημένα στάδια τη δημιουργία ουλών. Μετά από χειρουργικές επεμβάσεις μπορεί να προκληθεί λειτουργική βλάβη στον κερατοειδή η οποία οδηγεί στην δημιουργία οιδήματος.
Όλες αυτές οι καταστάσεις μπορούν να αλλοιώσουν τη διαύγεια του κερατοειδούς αναγκάζοντας μας να προχωρήσουμε με μεταμόσχευση για βελτίωση της όρασης.
ΕΡ: Μιλώντας για μεταμόσχευση κερατοειδούς χιτώνα, τι εννοούμε ακριβώς;
ΑΠ: Η μεταμόσχευση κερατοειδούς ή κερατοπλαστική είναι η αντικατάσταση του παθολογικού ιστού με υγιή ιστό (μόσχευμα) από δότη και μπορεί να είναι ολικού πάχους (διαμπερής) ή μερικού πάχους, ανάλογα με το τμήμα του ιστού που μεταμοσχεύεται.
ΕΡ: Ποιές είναι οι διαφορές στη μεταμόσχευση ολικού πάχους και μερικού πάχους;
ΑΠ: Στη διαμπερή κερατοπλαστική (penetrating keratoplasty, PKP) αφαιρείται το κεντρικό μέρος του κερατοειδούς σε ολόκληρο το πάχος του και αντικαθίσταται με ανάλογο μέρος του μοσχεύματος. Η συρραφή του μοσχεύματος γίνεται με πολύ λεπτά ράμματα, τα οποία αφαιρούνται μετά από ένα χρόνο. Η επέμβαση διαρκεί περίπου μία ώρα και γίνεται συνήθως με γενική αναισθησία.
Στην πρόσθια τμηματική κερατοπλαστική (deep anterior lamellar keratoplasty, DALK) γίνεται αντικατάσταση μόνο του πρόσθιου τμήματος του κερατοειδούς, διατηρώντας την εσωτερική στοιβάδα (ενδοθήλιο). Χρησιμοποιούμε αυτή την τεχνική σε περιπτώσεις όπου το ενδοθήλιο παραμένει υγιές, για παράδειγμα στον κερατόκωνο ή σε ουλές μετά από μολύνσεις. Η συρραφή του μοσχεύματος γίνεται όπως και στην διαμπερή κερατοπλαστική με πολύ λεπτά ράμματα.
Σε περιπτώσεις όπου είναι προβληματική μόνο η εσωτερική στοιβάδα (ενδοθήλιο) προτιμούμε να προχωρήσουμε με οπίσθια τμηματική κερατοπλαστική (descemet stripping automated keratoplasty, DSAEK) ή (descemet membrane endothelial keratoplasty, DMEK). Στις δύο αυτές επεμβάσεις που είναι παραλλαγές της ίδιας τεχνικής το μόσχευμα αντικαθιστά μόνο την εσωτερική στοιβάδα του κερατοειδούς (ενδοθήλιο). Η εγχείρηση γίνεται με τομές στην περιφέρεια του κερατοειδούς και το μόσχευμα δεν ράβεται, αλλά τοποθετείται στη θέση του με τη βοήθεια αέρα, ο οποίος παραμένει μέσα στο μάτι για μερικές μέρες. Σε αυτές τις περιπτώσεις προτιμούμε συνήθως την τοπική αναισθησία και ο ασθενής δεν χρειάζεται να παραμείνει στο νοσοκομείο τη νύχτα.
Πλεονεκτήματα
ΕΡ: Υπάρχουν πλεονεκτήματα στις μεταμοσχεύσεις μερικού πάχους;
ΑΠ: Στην πρόσθια, αλλά και στην οπίσθια τμηματική κερατοπλαστική αποφεύγεται η διάτρηση του κερατοειδούς και αυτό έχει ως πλεονέκτημα την μείωση του κινδύνου πιθανών μολύνσεων μετεγχειρητικά.
Στην πρόσθια τμηματική κερατοπλαστική, το γεγονός ότι παραμένει η οπίσθια στοιβάδα του κερατοειδούς (ενδοθήλιο) σημαίνει ότι δεν υφίσταται κίνδυνος ενδοθηλιακής απόρριψης. Υπάρχει όμως και ένα μειονέκτημα αυτής της εμέμβασης, και αυτό είναι η τεχνική της δυσκολία, η οποία μας αναγκάζει μερικές φορές να καταφύγουμε σε διαμπερή μεταμόσχευση κατά τη διάρκεια του χειρουργείου.
Στην οπίσθια τμηματική κερατοπλαστική απαιτείται μικρότερος χρόνος χειρουργείου, αποφεύγεται η χρήση ραμμάτων που προκαλούν αστιγματισμό, η αποκατάσταση της όρασης είναι γρηγορότερη και η πιθανότητα απόρριψης του μοσχεύματος είναι μικρότερη.
Η μετά την εγχείρηση περίοδος
ΕΡ: Απαιτείται η χρήση οποιονδήποτε φαρμάκων μετά από μία τέτοια μεταμόσχευση;
ΑΠ: Η μετεγχειρητική αγωγή περιλαμβάνει αντιβιοτικά και κορτιζονούχα κολλύρια. Ο κερατοειδής χιτώνας στερείται αγγείων και αυτό έχει ως πλεονέκτημα να μην απαιτείται η χορήγηση συστηματικών ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων. Σε περιπτώσεις όμως που υπάρχει σοβαρή νεοαγγείωση του κερατοειδούς, η χρήση τους είναι απαραίτητη.
Λόγω της απουσίας αγγείων στον κερατοειδή δεν είναι απαραίτητη η συμβατότητα των ιστών, ούτε έλεγχος της ομάδας αίματος δότη και λήπτη.
ΕΡ: Πώς βλέπει ο ασθενής μετά την επέμβαση;
ΑΠ: Μετά την μεταμόσχευση κερατοειδούς η οπτική οξύτητα του ασθενή βελτιώνεται σταδιακά. Στη διαμπερή μεταμόσχευση και την πρόσθια τμηματική, στις οποίες υπάρχουν ραφές, μπορέι να προκύψει σημαντικός αστιγματισμός, ο οποίος μπορεί να παραμείνει και μετά την αφαίρεση των ραφών. Ο ασθενής μπορεί να χρειαστεί γυαλιά, φακούς επαφής και σε μερικές περιπτώσεις κερατοτομές ή λέιζερ.
Στην οπίσθια τμηματική μεταμόσχευση η βελτίωση της οπτικής οξύτητας είναι πολύ πιο γρήγορη.
Ποσοστά επιτυχίας
ΕΡ:Ποιά είναι τα ποσοστά επιτυχίας στις μεταμοσχεύσεις κερατοειδούς;
ΑΠ: Οι μεταμοσχεύσεις κερατοειδούς είναι από τις πιο επιτυχείς μεταμοσχεύσεις του ανθρώπινου σώματος. Τα ποσοστά επιτυχίας ποικίλουν ανάλογα με την πάθηση και συγκεκριμένα για τον κερατόκωνο είναι γύρω στο 95%.
ΕΡ: Πόσο πιθανή είναι η απόρριψη του μοσχεύματος
ΑΠ: Τα περισσότερα επεισόδια απόρριψης συμβαίνουν τα πρώτα δύο χρόνια μετά από την μεταμόσχευση. Η πάθηση του κερατοειδούς που οδήγησε στην μεταμόσχευση, η ηλικία του ασθενή, η ύπαρξη φλεγμονής και το είδος της κερατοπλαστικής παίζουν σημαντικό ρόλο στα ποσοστά απόρριψης. Για παράδειγμα το ποσοστό απόρριψης μετά από πρόσθια τμηματική κερατοπλαστική για κερατόκωνο είναι κάτω από 5%, ενώ μετά από διαμπερή κερατοπλαστική για δυστροφία Fuchs είναι γύρω στο 20%.
‘Οταν η απόρριψη αντιμετωπιστεί γρήγορα και σωστά, είναι αναστρέψιμη.
ΕΡ: Υπάρχουν άλλες επιπλοκές που μπορούν να παρουσιαστούν μετά από μια μεταμόσχευση κερατοειδούς;
ΑΠ: Όπως σε όλες τις ενδοφθάλμιες επεμβάσεις μπορεί να παρουσιαστεί μόλυνση, αιμορραγία, αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης, αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς ή και εξωθητική αιμορραγία. Οι περισσότερες από αυτές είναι ευτυχώς πολύ σπάνιες.
Στην πρόσθια τμηματική κερατοπλαστική οι πιθανές επιπλοκές είναι πολύ λιγότερες.
ΕΡ: Υπάρχουν κάποιοι περιορισμοί για τον ασθενή μετά από μια μεταμόσχευση κερατοειδούς;
ΑΠ: Είναι πολύ σημαντικό ο ασθενής να ακολουθεί τις μετεγχειρητικές οδηγίες του θεράποντος ιατρού. Δεν πρέπει να τρίβει το μάτι του, ούτε να σηκώνει βαριά αντικείμενα. Πρέπει επίσης να αποφύγει δραστηριότητες όπως είναι τα αθλήματα επαφής, ή το κολύμπι για μερικούς μήνες.
Τα μοσχεύματα
ΕΡ: Πού βρίσκουμε τα μοσχεύματα και πόσο εύκολο είνα αυτό;
ΑΠ: Τα μοσχεύματα προέρχονται από μάτια ανθρώπων που έχουν αποβιώσει πρόσφατα και διατίθενται από μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς που ονομάζονται ‘Τράπεζες Οφθαλμού’. Οι αναγνωρισμένες τράπεζες οφθαλμού στη Ευρωπαϊκή Ένωση και τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής λειτουργούν κάτω από αυστηρές και συγκεκριμένες προϋποθέσεις ώστε να παρέχουν πλήρη ποιοτικό έλεγχο των διαθέσιμων μοσχευμάτων. Τα μοσχεύματα μπορούν να μεταφερθούν με αερομεταφορά από τις τράπεζες οφθαλμού σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου.
ΜΑΡΙΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
