«Εισπράττουμε, πρώτα από τον κόσμο την ικανοποίηση αλλά και από πολιτείας για το έργο μας. Σκοπός της Σχολής Μοριακής Ιατρικής Κύπρου, είναι να προσφέρει ποιοτική εκπαίδευση στους φοιτητές, παίρνοντας τους καλύτερους για να έχει αντίκτυπο πάνω στην έρευνα»
Τα ερευνητικά προγράμματα που βρίσκονται σε εξέλιξη, τις υπηρεσίες για υπογόνιμα ζευγάρια και τη διεθνή κλινική δοκιμή ενός γενετικού φαρμάκου στην οποία συμμετέχει το Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου (ΙΝΓΚ) σημειώνει μεταξύ άλλων σε συνέντευξή του στο Ygeia-News ο Γενικός Εκτελεστικός Ιατρικός Διευθυντής του Ινστιτούτου, Δρ Λεωνίδας Φυλακτού.
Aναφερόμενος στη Σχολή Μοριακής Ιατρικής, επισημαίνει ακόμη ότι οι φοιτητές έχουν την ευκαιρία εκτός από την ακαδημαϊκή κατάρτιση, να βλέπουν και την πρακτική πλευρά, ενώ πολλές είναι και οι ευκαιρίες εργοδότησης στο ΙΝΓΚ και στο εξωτερικό μέσω των συνεργασιών που αναπτύσσονται.
Ακολουθεί η συνέντευξη:
Οι τρεις πυλώνες
ΕΡ: Με την πάροδο των χρόνων, η πορεία και εξέλιξη του Ινστιτούτου Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου, ήταν η αναμενόμενη;
ΑΠ: Πιστεύω πως ναι, βλέποντας κάποιος ιστορικά πως δημιουργήθηκε, ο σκοπός του και ο τρόπος που ήταν οργανωμένο από την αρχή. Αυτό προδιάγραφε την επιτυχία και την εξέλιξη του ΙΝΓΚ όπως είναι σήμερα. Για να είμαι πιο συγκεκριμένος, ο λόγος ίδρυσής του ήταν η αυξανόμενη ανάγκη για αντιμετώπιση ασθενειών νευρολογικών και γενετικών, που υπήρχαν στην Κύπρο. Το δε μοντέλο του ΙΝΓΚ, ακολουθούσε από την αρχή τρεις πυλώνες για την αντιμετώπιση των ασθενειών, που είναι η παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών, η διεξαγωγή ερευνητικών προγραμμάτων και η παροχή εκπαίδευσης σε φοιτητές. Ο κάθε πυλώνας τροφοδοτεί τον άλλον. Μέσα από την παροχή των εξειδικευμένων υπηρεσιών στους ασθενείς, δημιουργείται η ανάγκη περισσότερου ερευνητικού έργου, το οποίο διεξάγεται, τα αποτελέσματα των οποίων αξιοποιούνται μέσα από την ανάπτυξη περισσότερων υπηρεσιών προς τους ασθενείς. Οι τρεις αυτοί πυλώνες λειτουργούν άψογα, με απώτερο σκοπό την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των ασθενών.
ΕΡ: Ποιες θεωρείτε τις μεγαλύτερες επιτυχίες-σταθμούς του ΙΝΓΚ τα τελευταία χρόνια;
ΑΠ: Είναι πολλά αυτά που έγιναν. Υπάρχουν προγράμματα σημαντικά που ενσωματώθηκαν, όπως η πρόληψη της Θαλασσαιμίας μέσω προγεννητικών ελέγχων, το πρόγραμμα της γενετικής για τον καρκίνο του μαστού, η δημιουργία της Σχολής Μοριακής Ιατρικής, η ανακάλυψη της μη επεμβατικής μεθόδου για το σύνδρομο Down, οι ιογενείς λοιμώξεις και η παρακολούθηση των επιδημιών. Υπάρχουν και πάρα πολλά άλλα.
Ικανοποίηση από τον κόσμο και την πολιτεία
ΕΡ: Πιστεύετε αναγνωρίζεται το έργο του ΙΝΓΚ και της ΣΜΙΚ στην Κύπρο και το εξωτερικό;
ΑΠ: Εισπράττουμε, πρώτα από τον κόσμο την ικανοποίηση αλλά και της πολιτείας για το έργο μας. Βλέπουμε ότι οι ασθενείς και οι οικογένειές τους είναι ευχαριστημένοι από τις υπηρεσίες που τους παρέχουμε. Επίσης βλέπουμε ότι αναγνωρίζεται και το ερευνητικό έργο του ΙΝΓΚ, με τη συμμετοχή του στο διεθνή ερευνητικό χάρτη-δίκτυα, σε πολλούς τομείς που προανέφερα. Κάθε χρόνο γίνονται πάρα πολλές δημοσιεύσεις σε έγκριτα διεθνή επιστημονικά περιοδικά, γίνονται πάρα πολλές παρουσιάσεις σε διεθνή συνέδρια, εξασφαλίζονται ερευνητικές χορηγίες ανταγωνιστικών από το εξωτερικό. Με πολλούς τρόπους φαίνεται η αναγνώριση του έργου του ΙΝΓΚ.
Τεχνολογία Νέας Γενιάς εντοπίζει λάθη στο DNA
ΕΡ: Πρόσφατα εγκαινιάσατε τριετές ερευνητικό πρόγραμμα με τη χρήση της νέας τεχνολογίας Αλληλούχισης DNA Νέας Γενιάς. Πως ακριβώς θα εξυπηρετήσει τον κύπριο ασθενή;
ΑΠ: Αυτή είναι μια νέα τεχνολογία την οποία τα τελευταία χρόνια εμπλουτίζουμε στο ΙΝΓΚ. Το μεγάλο πλεονέκτημα της τεχνολογίας αυτής, είναι ότι κάποιος παραδοσιακά για να εντοπίσει λάθη στο DNA έπρεπε να πάει στοχευμένα να το βρει, τώρα υπάρχει η ευχέρεια να διαβάσει όλο το DNA. Αυτό σημαίνει ότι σε σχέση με πριν, δίνεται τώρα η ευχέρεια είτε να βρούμε λάθη σε πολλές περιοχές αντί σε μία, είτε αν δε γνωρίζει καθόλου που να ψάξει, να κοιτάξει ολόκληρο το DNA. Είναι πολύπλοκη τεχνολογία, με την οποία δημιουργούνται πολλά δεδομένα που χρειάζονται ανάλυση από ειδικούς ανθρώπους της Βιοπληροφορικής. Και γι’ αυτό πρόσφατα δημιουργήσαμε μια τέτοια ομάδα, η οποία βοηθά τους γενετιστές να μεταφράσουν τα δεδομένα σε βιολογική σημασία, ώστε να γίνεται κατανοητή στους γενετιστές. Έτσι με αυτή τη νέα τεχνολογία, μπορούμε πλέον να διαγνώσουμε την αιτία της ασθένειας που μέχρι τώρα ήταν άγνωστη, αλλά και να τροχοδρομηθούν καινούρια πρωτόκολλά που θα ενσωματωθούν στην κλινική πρακτική. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα υλοποιείται με χορηγία από τη RCB Bank, την οποία θα ήθελα να ευχαριστήσω.
Ανάπτυξη και συνεργασίες
ΕΡ: Υπάρχουν σχεδιασμοί για ανάπτυξη του ΙΝΓΚ;
ΑΠ: Το ΙΝΓΚ ανέκαθεν αναπτυσσόταν συνεχώς και έτσι πρέπει να συνεχίσει. Υπάρχουν τομείς που χρήζουν ανάπτυξης και ο τομέας της έρευνας είναι ένας από τους πιο σημαντικούς. Υπάρχει σχέδιο δράσης προς την υλοποίηση αυτού του στόχου.
ΕΡ: Ξεχωρίζετε κάποιες συνεργασίες του ΙΝΓΚ με ακαδημαϊκά ή ιατρικά ιδρύματα σε Κύπρο και εξωτερικό;
ΑΠ: Όπως όλοι οι οργανισμοί έτσι και το ΙΝΓΚ πρέπει να έχει πολλές συνεργασίες και έχει. Περισσότερες από αυτές είναι επιστημονικές με πολλά πανεπιστήμια του εξωτερικού σε Ευρώπη και Αμερική. Πάντα ο στόχος μας είναι να αναπτύσσουμε συνεργασίες με όσους περισσότερους γίνεται, γιατί εξελισσόμαστε και εμείς με αυτόν τον τρόπο.
Προγράμματα εκπαίδευσης στη ΣΜΙΚ
ΕΡ: Στη Σχολή Μοριακής Ιατρικής υπάρχουν επτά προγράμματα, τέσσερα σε επίπεδο Μάστερ και τρία σε επίπεδο Διδακτορικού. Αναμένεται προσθήκη νέων προγραμμάτων ή ενίσχυση των υφιστάμενων;
ΑΠ: Ο στόχος του ΙΝΓΚ δεν είναι να βάζει όσο περισσότερα προγράμματα γίνεται, αλλά να μπορεί να προσφέρει προγράμματα μέσα από τις ειδικότητες που καταπιάνεται και να μπορεί να το υποστηρίξει και ερευνητικά. Δηλαδή, να μπορούμε να μορφώσουμε τους φοιτητές των βιολογικών-βιοιατρικών επιστημών του μέλλοντος και με την παρουσία των φοιτητών να αναβαθμίζουμε το ερευνητικό μας έργο. Ιδιαίτερα μέσα από τις διατριβές των διδακτορικών φοιτητών. Είναι πάρα πολύ σημαντική η συμμετοχή τους στην έρευνα. Ήδη αποφοίτησαν οι πρώτοι διδακτορικοί φοιτητές μας τον περασμένο Νοέμβριο (4ετές πρόγραμμα) και φαίνονται από τις πρώτες διατριβές τα σημαντικά ευρήματα που έχουν παρουσιάσει αλλά και οι σημαντικές δημοσιεύσεις που προέκυψαν. Είμαστε καλυμμένοι σε μεγάλο βαθμό από τα προγράμματα που έχουμε, όμως υπάρχουν οι σχεδιασμοί για αναβάθμισή τους στο μέλλον όσο χρειάζεται. Δεν είναι αυτοσκοπός ούτε οι πάρα πολλοί φοιτητές, ούτε τα πολλά προγράμματα. Σκοπός είναι να μπορούμε να προσφέρουμε ποιοτική εκπαίδευση στους φοιτητές μας και να παίρνουμε τους καλύτερους για να έχει θετικό αντίκτυπο πάνω στην έρευνα.
Άρτιες ερευνητικές υποδομές, εφαρμοσμένη έρευνα και εργοδότηση
ΕΡ: Για ποιους λόγους ένας φοιτητής να επιλέξει να φοιτήσει στη Σχολή Μοριακής Ιατρικής; Υπάρχει κάποιο πλεονέκτημα για τον απόφοιτο της Σχολής;
ΑΠ: Είναι πολλοί οι λόγοι. Πρώτα από όλα διδάσκουμε τους φοιτητές τις κατευθύνσεις που έχουμε ειδίκευση εμείς. Το ΙΝΓΚ έχει κτίσει υποδομές ερευνητικές εδώ και 26 χρόνια που έχουν να ζηλέψουν και τα καλύτερα ιδρύματα στο εξωτερικό. Άρα αυτό είναι ένα μεγάλο πλεονέκτημα, ότι μπαίνουν μέσα σε εδραιωμένα εργαστήρια-υποδομές, υψηλής τεχνολογίας. Επίσης, οι φοιτητές έχουν την ευκαιρία να φοιτήσουν σε ένα χώρο όπου είναι όλα συνδυασμένα για το καλό του ασθενή, μαζί με την εφαρμοσμένη έρευνα. Ακόμη το περιβάλλον που προσφέρεται στους φοιτητές είναι μοναδικό, γιατί μπορούν να δουν από πρώτο χέρι την εφαρμογή των αποτελεσμάτων τους, αφού υπάρχουν και οι υπηρεσίες εδώ. Άρα δεν είναι μόνο ακαδημαϊκό το περιβάλλον αλλά βλέπουν και την πρακτική πλευρά. Τέλος, το ΙΝΓΚ γίνεται πολλές φορές και εργοδότης. Υπάρχουν σε διάφορα επίπεδα επιστημονικές θέσεις στις οποίες μπορεί να εργοδοτήσει άτομα από τους φοιτητές του. Η επαγγελματική αποκατάστασή τους μπορεί να γίνει βέβαια και μέσα από τις ερευνητικές συνεργασίες του ΙΝΓΚ στο εξωτερικό.
Αποκλειστικές διαγνωστικές εξετάσεις
ΕΡ: Υπάρχουν διαγνωστικές εξετάσεις που διενεργούνται αποκλειστικά στο ΙΝΓΚ;
ΑΠ: Οι πλείστες διαγνωστικές εξετάσεις γίνονται αποκλειστικά στο ΙΝΓΚ. Μπορεί να αφορούν κληρονομικές ασθένειες, εξειδικευμένες κλινικές. Μην ξεχνούμε ότι το ΙΝΓΚ είναι τριτοβάθμιο κέντρο, δηλαδή παραπέμπονται ασθενείς από ειδικούς. Όσον αφορά τη γενετική, είναι ένας τομέας που εμφανίστηκε στην Κύπρο μέσω του ΙΝΓΚ. Το ίδιο και στη νευρολογία, όπου έχουμε τον μοναδικό θάλαμο που είναι εξειδικευμένος στον τομέα αυτό. Σε αυτόν τον θάλαμο, με τις 20 κλίνες, οι ασθενείς υποβάλλονται σε εξειδικευμένες εξετάσεις και θεραπείες. Να πούμε εδώ ότι ο θάλαμος ανακαινίζεται και θα δημιουργηθεί μια μονάδα ημερήσιας νοσηλείας για ασθενείς που έρχονται για λίγες ώρες για εξειδικευμένες εξετάσεις ή θεραπείες. Αυτό το μέρος της ανακαίνισης γίνεται με την ευγενή χορηγία του ΟΠΑΠ Κύπρου. Τώρα, είμαστε από τα λίγα κέντρα στο εξωτερικό που συμμετέχουμε σε μια διεθνή κλινική δοκιμή ενός καινούργιου γενετικού φαρμάκου η οποία οργανώνεται από μία Αμερικανική εταιρεία. Συγκεκριμένα, έπειτα από σχετική έγκριση, το ΙΝΓΚ συμμετέχει στην παγκόσμια πολυκεντρική μελέτη γονιδιακής θεραπείας για την Οικογενειακή Αμυλοειδική Νευροπάθεια. Η κλινική δοκιμασία με την ονομασία “APOLLO”, γίνεται με τη συμμετοχή Κυπρίων ασθενών. Αυτό αποδεικνύει, για άλλη μια φορά, την αναγνώριση και αξιοπιστία του Ινστιτούτου.
ΕΡ: Με ποια επίπεδα καταπιάνεται το ερευνητικό έργο του ΙΝΓΚ;
ΑΠ: Επίκεντρο είναι οι ασθενείς και οι παθήσεις. Όμως σε πολλά επίπεδα, όπως η γενετική επιδημιολογία των ασθενειών, η μελέτη των ασθενειών, o σχεδιασμός καινούργιων θεραπευτικών προσεγγίσεων ενάντια στις ασθένειες. Την ίδια ώρα οι φοιτητές έχουν την ευκαιρία να καταπιαστούν με πολλούς τομείς στη διατριβή τους, υπάρχει πολυθεματικότητα.
Υπηρεσίες για υπογόνιμα ζευγάρια
ΕΡ: Στο κομμάτι της γονιμότητας ποιες υπηρεσίες προσφέρετε; Υπάρχουν στοιχεία για αριθμό ζευγαριών που βοηθήθηκαν;
ΑΠ: Το Τμήμα Κυτταρογενετικής και Γονιδιωματικής προσφέρει πολλές υπηρεσίες που αφορούν σε υπογόνιμα ζευγάρια. Αρχικά, υπογόνιμα ζευγάρια εξετάζονται για πιθανές χρωμοσωμικές ανωμαλίες που μπορεί να συμβάλλουν στην αδυναμία σύλληψης. Επιπρόσθετα, και συγκεκριμένα για την ανδρική υπογονιμότητα, γίνονται αρκετές ειδικευμένες εξετάσεις για εντοπισμό πιθανών γενετικών αιτιών. Τέλος, τα τελευταία χρόνια παρέχεται η υπηρεσία του Προεμφυτευτικού Γενετικού Έλεγχου που ελέγχει τα έμβρυα για χρωμοσωμικές ανωμαλίες πριν την μεταφορά τους στη μήτρα, με τη χρήση της οποίας πάρα πολλά ζευγάρια που καταφεύγουν σε εξωσωματική γονιμοποίηση βοηθήθηκαν ώστε να καταφέρουν να κυοφορήσουν και τελικά να φέρουν στον κόσμο χρωμοσωμικά υγιή νεογνά.
Ερευνητικά προγράμματα σε εξέλιξη
ΕΡ: Θα θέλατε να αναφερθείτε σε κάποια από τα ερευνητικά προγράμματα που διεξάγονται από το επιστημονικό προσωπικό του ΙΝΓΚ;
ΑΠ: Υπάρχουν 11 ερευνητικά προγράμματα που διεξάγονται αυτό το διάστημα και επιχορηγούνται από το φιλανθρωπικό θεσμό του Τέλεθον, ο οποίος συνδιοργανώνεται από το ΙΝΓΚ και το Σύνδεσμο Μυοπαθών Κύπρου. Τα προγράμματα αυτά αφορούν ποικίλες θεματικές, όλα στους τομείς εξειδίκευσης των Τμημάτων και Κλινικών του Ινστιτούτου, όπως π.χ. μελέτη ασθενειών όπως η κληρονομική νόσος Pompe, νευροπάθειες, κατά πλάκας σκλήρυνση, η αμυλοειδική πολυνευροπάθεια τύπου Ι και η Νωτιαία Μυϊκή Ατροφία με Προοδευτική Μυοκλονική Επιληψία. Αφορούν επίσης, νέες προσεγγίσεις για τη θεραπεία ασθενειών όπως η μυϊκή δυστροφία, η αμυλοειδική πολυνευροπάθεια τύπου Ι και η β-θαλασσαιμία, και καινούριες διαγνωστικές μεθόδους για τη σωστή και έγκαιρη διάγνωση γενετικών ασθενειών όπως τη διερεύνηση ανωμαλιών των χρωμοσωμάτων και της θαλασσαιμίας.
ΕΛΕΝΗ ΜΑΥΡΟΥΔΗ
