*Ο ήλιος μας γερνά και μας κάνει να φαινόμαστε μεγαλύτεροι αν…
*Το μελάνωμα παραμένει θανατηφόρος καρκίνος για τον άνθρωπο
*Οι βλάβες που προκαλούνται ποικίλουν ανάλογα με τον τύπου δέρματος του κάθε ανθρώπου, με βάση το βαθμό της μελάγχρωσης
Δεν μπορεί να υπάρξει ζωή χωρίς τον ήλιο και ο ανθρώπινος οργανισμός δεν αποτελεί εξαίρεση. Σύμφωνα με τον Δερματολόγο, Δρ. Γιάννη Κουλουντή, ο ήλιος παύει όμως να είναι σύμμαχος μας εάν δεν είμαστε προσεκτικοί. Σε συνέντευξη του στο «Ygeia – News» o Δρ Κουλουντής επισημαίνει ότι υπάρχουν τρόποι να αποφύγουμε το γήρας, αλλά και την εμφάνιση καρκινωμάτων στο δέρμα μας, φτάνει να είμαστε προσεκτικοί.
Η σύνθεση της βιταμίνης D
ΕΡ: Πόσο σημαντικός είναι ο ήλιος στη ζωή μας;
ΑΠ: Εάν δεν υπήρχε ήλιος δεν θα υπήρχε ζωή. Η κύρια ευεργετική δράση της ηλιακής ακτινοβολίας είναι η σύνθεση της βιταμίνης D όπου το 90% αυτής παράγεται στο δέρμα με μετατροπή της 7-δευδροχοληστερόλης από τη Β σε προβιταμίνη D3, η οποία μετατρέπεται από τον οργανισμό σε ενεργό βιταμίνη.
Η έλλειψή της λόγω ανεπαρκούς παραγωγής έχει συνδεθεί μετά από πειραματικές και επιδημιολογικές μελέτες με μεγάλη ποικιλία νοσημάτων των οστών, αυτοάνοσες παθήσεις, διαφόρους τύπους καρκίνου, σκλήρυνση κατά πλάκας, διαβήτη τύπου 1, υπέρταση και καρδιαγγειακές παθήσεις. Γνωστή επίσης είναι η ευεργετική δράση της ηλιακής ακτινοβολίας και στον ψυχισμό του ανθρώπου.
Βλάβες στο δέρμα
ΕΡ: Πέραν των θετικών επιδράσεων ο ήλιος κατηγορείται για σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία του δέρματος του ανθρώπου.
ΑΠ: Η υπεριώδης ακτινοβολία, είναι υπεύθυνη για βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα δυσμενή αποτελέσματα, βλάβες αν θέλετε στο δέρμα. Βλάβες όπως το ηλιακό ερύθημα και έγκαυμα, οι φωτοδερματοπάθειες και η φωτοευαισθητοποίηση (βραχυπρόθεσμες συνέπειες). Τα μακροπρόθεμα βλαπτικά αποτελέσματα είναι η φωτοκαρκινογένεση, η φωτογήρανση και η φωτοανοσοκαταστολή. Βέβαια να τονίσουμε ότι οι βλάβες αυτές ποικίλουν ανάλογα με τον τύπου δέρματος του κάθε ανθρώπου, με βάση το βαθμό της μελάγχρωσης.
Οι έξι τύποι δέρματος
ΕΡ: Ποιοι είναι αυτοί οι τύποι;
ΑΠ: Τα άτομα με τύπο δέρματος 1 είναι πολύ ανοιχτόχρωμα, πάντα καίγονται στον ήλιο και ποτέ δεν μαυρίζουν. Αυτή η ομάδα ανθρώπων βρίσκεται σε πολύ υψηλό κίνδυνο μελανώματος, η οποία είναι και η πιο θανατηφόρα μορφή καρκίνου του δέρματος. Τα άτομα με τύπο δέρματος 1, περιγράφονται επίσης ως «εξαιρετικά ευαίσθητα» σε βλάβη του δέρματος, βασικοκυτταρικό καρκίνωμα και ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα. Εάν κάποιος έχει τον τύπο δέρματος 1, πρέπει να χρησιμοποιεί ένα αντηλιακό με δείκτη προστασίας τουλάχιστον 30 και είδη ένδυσης με δείκτη UPF 30 και άνω. Το UPF σημαίνει Υπεριώδης Δείκτης Προστασίας (Ultraviolet Protection Factor) και αποτελεί το σύστημα αξιολόγησης που χρησιμοποιείται για τα προστατευτικά ρούχα. Πρέπει επίσης να βρίσκονται στη σκιά όποτε είναι δυνατόν.
Τα άτομα με τύπο 2, συνήθως καίγονται, και σπάνια μαυρίζουν στον ήλιο. Είναι λοιπόν μια πολύ καλή ιδέα να αναζητούν σκιά. Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι ο κίνδυνος μελανώματος είναι υψηλός, καθώς υπάρχει επίσης ιδιαίτερη ευαισθησία σε δερματική βλάβη και στους καρκίνους του δέρματος βασικοκυτταρικό καρκίνωμα και ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα. Συνιστάτε ένα αντηλιακό με δείκτη προστασίας 30 και άνω και είδη ένδυσης με δείκτη UPF 30 και άνω.
Τα άτομα με τύπο δέρματος 3 έχουν λίγο πιο φυσικό χρώμα δέρματος και μπορεί να πάθουν έγκαυμα ή να μαυρίσουν στον ήλιο. Αυτά τα άτομα αντιμετωπίζουν υψηλό κίνδυνο για εμφάνιση μελανώματος και είναι ευαίσθητα σε άλλες μορφές καρκίνου του δέρματος. Πρέπει να χρησιμοποιούν αντηλιακό με δείκτη προστασίας τουλάχιστον 15 και να φορούν ρούχα που προσφέρουν αντηλιακή προστασία. Αν βρίσκονται σε εξωτερικό χώρο κατά τις ώρες που ο ήλιος είναι δυνατότερος, 10:00 π.μ. έως 4:00 μ.μ., καλό είναι να αναζητούν λίγη σκιά.
Τα άτομα με τύπο δέρματος 4, είναι αυτά που μαυρίζουν εύκολα και σπάνια καίγονται, αλλά εξακολουθούν να διατρέχουν κίνδυνο για δερματική βλάβη και ανάπτυξη καρκίνου του δέρματος. Συνιστάται να είναι προσεκτικά κατά την έκθεση τους στον ήλιο μεταξύ των ωρών 10:00 π.μ. έως 4:00 μ.μ. καλύπτοντας το δέρμα με αντηλιακό προστασίας τουλάχιστον 15.
Άτομα με πιο σκούρο δέρμα τύπου 5, μπορούν να πάρουν εύκολο μαύρισμα χωρίς να ανησυχούν ιδιαίτερα για έγκαυμα. Ωστόσο, ότι τα άτομα αυτής της ομάδας μπορεί να έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες για ανάπτυξη ενός καρκίνου του δέρματος γνωστού ως μελάνωμα acral lentiginous. Αυτά τα μελανώματα συνήθως δεν εντοπίζονται μέχρι ο καρκίνος να έχει εξαπλωθεί, και συχνά εμφανίζονται σε μέρη του σώματος που έχουν μειωμένη έκθεση στον ήλιο. Καλό είναι να αποφεύγουν τον ήλιο κατά τις ώρες δυνατής ακτινοβολίας (10:00 π.μ. έως 4:00 μ.μ.) και να χρησιμοποιούν πάντα αντηλιακό προστασίας 15 και άνω.
Όσοι έχουν τύπο δέρματος 6 δεν χρειάζεται να ανησυχούν για έγκαυμα, αλλά θα πρέπει να θυμούνται να χρησιμοποιούν κάποιο αντηλιακό με δείκτη προστασίας 15 και άνω. Το μελάνωμα acral lentiginous είναι μία πολύ ισχυρή μορφή μελανώματος και εμφανίζεται πιο συχνά σε άτομα με σκούρο δέρμα. Καλό είναι να αποφεύγουν και αυτά, τη διάρκεια της δυνατής ακτινοβολίας και χρησιμοποιούν αντηλιακό με ελάχιστο δείκτη προστασίας 15.
ΕΡ: Από ότι φαίνεται, καλό είναι όλοι οι τύποι δέρματος να αποφεύγουν την δυνατή ακτινοβολία
ΑΠ: Σίγουρα. Βέβαια για να παρουσιάσει βλάβες στο δέρμα ένα άτομο, συντρέχουν και κάποιοι άλλοι λόγοι. Όπως για παράδειγμα, πόση ακτινοβολία δέχεται το άτομο αυτό με την πάροδο του χρόνου. Έχει εκτεθεί στην υπεριώδη ακτινοβολία, ένα χρόνο, πολλά χρόνια, ένα μήνα;
Παράλληλα, η ηλικία του ατόμου. Διαφορετικό έγκαυμα και βλάβη παθαίνει ένα μωράκι που θα εκτεθεί στον ήλιο, άλλη ένας νεαρός, διαφορετική ένας μεσήλικας και σίγουρα πολύ διαφορετική ένας ηλικιωμένος.
Επίσης επηρεάζει η έκταση του σώματος που έχει εκτεθεί στον ήλιο. Όλο το σώμα, το πρόσωπο, τα χέρια, οι ώμοι;
Τα είδη καρκινωμάτων του δέρματος
ΕΡ: Αναλύοντας τους τύπους δέρματος αναφερθήκατε στις βλάβες που μπορεί να υποστεί το δέρμα από την υπερβολική έκθεση στον ήλιο. Μπορούν αυτές οι βλάβες θα θεραπευτούν;
ΑΠ: Δεν έχω αναφέρει όμως την πιο συχνή βλάβη που προκαλείται και ενδιαφέρει ιδιαίτερα τις γυναίκες: Ο ήλιος μας γερνά. Η υπεριώδης ακτινοβολία, όταν εκτιθέμεθα στον ήλιο χωρίς προστασία μας γερνά και κάνει το δέρμα να φαίνεται πιο γερασμένο από την ηλικία του ατόμου. Αυτό εύκολα μπορεί να το διαπιστώσει κάποιος όταν παρακολουθήσει άτομα τα οποία εργάζονται στον ήλιο. Ένας οικοδόμος π.χ. λόγω του ήλιου, συνήθως φαίνεται μεγαλύτερος από την ηλικία του.
Όσον αφορά τις άλλες βλάβες που προαναφέραμε και μπορεί να προκληθούν είναι οι ακτινικές υπερκερατώσεις, όπως αποκαλούνται, οι οποίες εμφανίζονται κυρίως στο πρόσωπο ή στα χέρια. Συνήθως εμφανίζονται σε μεγαλύτερη ηλικία, στη σύγχρονη εποχή όμως έχουν εμφανιστεί περιπτώσεις στα σαράντα. Πρόκειται ουσιαστικά για προκαρκινοματώδεις βλάβες οι οποίες θεραπεύονται εύκολα με τοπική θεραπεία ή με χειρουργική αφαίρεση, σπάνια όμως.
Τα δύο είδη καρκινωμάτων του δέρματος που είναι, το ακανθοκυτταρικό και το βασικοκυτταρικό θεραπεύονται και αυτά.
Τώρα το κακοήθες μελάνωμα, acral lentiginous, το οποίο είναι ο χειρότερος καρκίνος του δέρματος, δεν θεραπεύεται και παρά το γεγονός ότι έχει γίνει σημαντική πρόοδος και βελτίωση της θεραπείας παραμένει από τους θανατηφόρους καρκίνους του ανθρώπου.
Ύποπτα σημάδια
ΕΡ: Πως μπορεί κάποιος να υποψιαστεί ότι κάτι στο δέρμα του πρέπει να τον ανησυχήσει;
ΑΠ: Πρέπει οι άνθρωποι να μάθουν να αυτοελέγχονται. Όπως οι γυναίκες αυτοελέγχονται για τον καρκίνο του μαστού. Σε τακτά χρονικά διαστήματα, πρέπει να δίνουμε στον εαυτό μας πέντε λεπτά να ελέγξουμε το σώμα μας και αν δούμε κάτι το διαφορετικό, τότε να επισκεφτούμε ένα δερματολόγο. Μπορεί αυτό το κάτι να είναι μια ελιά, την οποία δεν είχαμε δει πριν στον εαυτό μας και ξαφνικά την προσέχουμε: έχει ένα χρώμα σκούρο το οποίο μοιάζει με το χρώμα του μελανιού και ξεκινά σε μέγεθος φακής περίπου και σε σύντομο χρονικό διάστημα μεγαλώνει. Αυτό πρέπει να μας ανησυχήσει. Βέβαια δεν σημαίνει ότι οποιαδήποτε ελιά είναι καρκίνος, αλλά όταν βλέπουμε μια ελιά να μεγαλώνει γρήγορα, δεν την είχαμε πριν, ή μπορεί να μας προκαλεί πόνο ή κνησμό, πρέπει να υποψιαστούμε. Ή μπορεί να είναι μια ελιά που την είχαμε από πριν αλλά βλέπουμε ότι άλλαξε η ανάπτυξη της. Άλλαξε το χρώμα της, το σχήμα της και επίσης μπορεί να συνοδεύεται από φαγούρα ή αιμορραγία. Βασικά πρέπει να ελέγχουμε αν δούμε κάτι το διαφορετικό από ότι είχαμε συνήθως.
Συμβουλές για προστασία
ΕΡ: Πως μπορούμε να αποφύγουμε τέτοιες δυσάρεστες καταστάσεις.
ΑΠ: Το σημαντικότερο από όλα είναι η αποφυγή της έκθεσης στον ήλιο καθημερινά ιδιαίτερα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, μεταξύ 10 και 4 το απόγευμα. Επίσης πρέπει να προσέχουν τον ήλιο διπλά, άτομα που λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή, διότι υπάρχουν φάρμακα που όταν καταναλώνονται δεν επιτρέπεται η έκθεση στον ήλιο. Προστατευόμαστε με το να φορούμε ανοιχτόχρωμα ρούχα, κυρίως άσπρα, καπέλα, γυαλιά του ήλιου και να χρησιμοποιούμε σωστά αντηλιακά σκευάσματα.
Επειδή στην Κύπρο έχουμε ηλιοφάνεια όλο το χρόνο, το αντηλιακό πρέπει να χρησιμοποιείται ολόχρονα στο πρόσωπο και τα χέρια. Και είναι σημαντικό να το χρησιμοποιούμε σωστά. Πρέπει να τοποθετείται 20 λεπτά πριν την έκθεση μας στον ήλιο, και μας προστατεύει ανάλογα με τον τύπο του δέρματος μας και τον δείκτη προστασίας που έχει περίπου για 3 ώρες. Άρα αν θα εκτεθούμε περισσότερο από τρεις ώρες, πρέπει να ξαναβάλουμε αντηλιακό. Μας προστατεύει από τη γήρανση και ο καρκίνος του δέρματος.
ΜΑΡΙΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
