DR SUSAN MAHDI* KAI FARAH KADHEM**
Η τερηδόνα είναι η πιο συχνή χρόνια ασθένεια παγκοσμίως. Η τερηδόνα των δοντιών δημιουργείται μέσω μιας πολύπλοκης αντίδρασης με την πάροδο του χρόνου μεταξύ των βακτηρίων που παράγουν οξέα και των ζυμώσιμων υδατανθράκων, και πολλών παραγόντων ξενιστή, όπως τα δόντια και το σάλιο. Η φθορά των δοντιών συμβαίνει όταν οξέα από τρόφιμα και ποτά σχηματίζουν πλάκα (αποτελούνται από πάνω από 300 είδη βακτηρίων), η οποία εξαφανίζει το σμάλτο.
Αυτό το οδοντικό πρόβλημα εξελίσσεται τόσο στις κορώνες όσο και στις ρίζες των δοντιών και μπορεί να εμφανιστεί στην πρώιμη παιδική ηλικία ως επιθετική φθορά των δοντιών που επηρεάζει τα πρωτογενή δόντια των βρεφών και των μικρών παιδιών. Οι κύριοι παράγοντες για την τερηδόνα είναι φυσικοί, βιολογικοί, περιβαλλοντικοί, συμπεριφοριστικοί τρόποι ζωής, και πολλοί άλλοι. Η έννοια της πρωτογενούς πρόληψης πρέπει να βασίζεται κυρίως σε κοινούς παράγοντες κινδύνου. Η επικουρική πρόληψη και θεραπεία πρέπει να εστιάζονται στον έλεγχο της τερηδόνας με την πάροδο του χρόνου, για κάθε ασθενή.
Η τερηδόνα είναι δημοφιλής σε όλες τις ηλικίες και αυξάνεται σταδιακά ο επιπολασμός της περιοδοντίτιδας (Frencken JE et al, 2017) Το NHS εκτιμά ότι, 1 στους 3 ενήλικες έχουν τερηδόνα. Θεωρείται, ως η πρώτη χρόνια ασθένεια για παιδιά, καθώς περισσότερα από 530 εκατομμύρια σε όλο τον κόσμο παλεύουν από την τερηδόνα των πρωτογενών δοντιών. Επιπλέον, μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα κακής διατροφής, ομιλίας και μάθησης, ακόμη και θανάτου.
Οι πιο σημαντικοί παράγοντες που οδηγούν σε κακή στοματική υγιεινή είναι το κάπνισμα και η ανθυγιεινή διατροφή, με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη / αλκοόλ. (Tooth decay, 2019) (Oral health, 2020)
Πώς να αντιμετωπίσετε τη φθορά των δοντιών από την οπτική του οδοντιάτρου;
Τα δόντια είναι η πιο περίπλοκη ουσία ολόκληρου του σώματός μας. Το σμάλτο είναι ένα άκαμπτο ορυκτό που μόλις υποστεί ζημιά δεν μπορεί να θεραπευτεί. Οι άνθρωποι πρέπει να ενισχύσουν το σμάλτο με οδοντόκρεμες και στοματικά διαλύματα που αποτελούνται από φθόριο.
Το νήμα είναι επίσης σημαντικό. Βοηθά στην αφαίρεση της πλάκας από κάτω από τη γραμμή των ούλων, όπου δεν μπορεί να φτάσει μια οδοντόβουρτσα. Η διατήρηση καθαρών ούλων βοηθά στην πρόληψη της περιοδοντικής νόσου, η οποία δημιουργεί τσέπες γύρω από τα δόντια σας.
Το βούρτσισμα των δοντιών σας τρεις φορές καθημερινά με οδοντόκρεμα φθορίου μετά από τα κύρια γεύματα είναι το κλειδί για την πρόληψη της τερηδόνας. Ο σωστός τρόπος για το βούρτσισμα (1-2 λεπτά) είναι από τα ούλη στα δόντια (προς μια κατεύθυνση) για να απαλλαγούμε από τα προβλήματα των ούλων και τη διάβρωση / τριβή των δοντιών. Είναι καλύτερα να περιμένετε περίπου μία ώρα μετά το φαγητό για να βουρτσίσετε τα δόντια σας, αφού το βούρτσισμα μέσα σε μισή ώρα από το φαγητό ή την κατανάλωση ορισμένων τροφίμων, μπορεί να καταστρέψει το σμάλτο αφού το σμάλτο μαλακώνει. Το στοματικό πλύσιμο με ειδικό διάλυμα χρησιμοποιείται καλύτερα μετά το βούρτσισμα μόνο πρωί και βράδυ πριν πάτε για ύπνο για περίπου ένα λεπτό, το νήμα μία φορά την ημέρα πριν από τον ύπνο για να απαλλαγείτε από το υπόλοιπο φαγητό ανάμεσα στα δόντια. Επιπλέον, η επίσκεψη στον οδοντίατρο είναι απαραίτητη, κάθε 3-6 μήνες για υγιή ισορροπημένη στοματική, τακτική εξέταση και παρακολούθηση.
Πώς να αντιμετωπίσετε τη φθορά των δοντιών από μια διαιτολογική άποψη;
Η σχέση μεταξύ τερηδόνας και υδατανθράκων είναι κατανοητή. Οδοντικός σκληρός ιστός απομεταλλώνεται από όξινα υποπροϊόντα που παράγονται από βακτήρια στην οδοντική πλάκα μέσω της ζύμωσης διαιτητικών υδατανθράκων. Για να είμαστε πιο συγκεκριμένοι, υπάρχει μια γρήγορη πτώση του pH (στο 5,5 ή χαμηλότερο) στο βιοφίλμ των δοντιών μετά την πέψη των υδατανθράκων. Αυτό το χαμηλότερο pΗ μπορεί να επηρεάσει την ισορροπία των μικροβίων στο βιοφίλμ, έτσι ώστε να υπάρχει υψηλότερη αναλογία όξινων ειδών βιοφίλμ, συνθέτοντας την απιονισμό των δοντιών. Η πρόσληψη υδατανθράκων είναι επομένως ένας σημαντικός θρεπτικός παράγοντας στην ανάπτυξη της τερηδόνας.
Η διατροφή παίζει σημαντικό ρόλο στην στοματική υγεία και μπορει να επηρεάσει την ανάπτυξη και την εξέλιξη των στοματικών ασθενειών και καταστάσεων, όπως τερηδόνα, περιοδοντική νόσο, διάβρωση και πολλά άλλα. Αν και η διατροφή μπορεί να εξηγηθεί ως θρεπτικά συστατικά μικρο- (βιταμίνες και μέταλλα) και μακρο- (υδατάνθρακες, πρωτεΐνες και λίπη) καθώς συνδέονται με τις διατροφικές ανάγκες του σώματος, η διατροφή μπορεί να υποδηλώνει συγκεκριμένες τροφές που καταναλώνονται. Η σχέση που έχει η διατροφή με την στοματική υγεία είναι αμφίδρομη, καθώς η μειωμένη ακεραιότητα της στοματικής κοιλότητας μπορεί επίσης να επηρεάσει τη λειτουργική ικανότητα του ανθρώπου στην κατανάλωση τροφής. (Department of Scientific Information, 2019)
Τρόφιμα που οδηγούν σε τερηδόνα:
1. Το κόκκινο κρασί μπορεί να λεκιάσει τα δόντια, όπως και η σάλτσα κάρυ, το βαλσάμικο και η κέτσαπ.
2. Τα αποξηραμένα φρούτα μπορούν να καταστρέψουν τα δόντια λόγω της διαδικασίας ξήρανσης, απελευθερώνοντας ελεύθερα σάκχαρα που μπορούν να συμβάλουν στη συσσώρευση πλάκας.
3. Ο καφές και τα καφεϊνούχα ποτά μπορούν να λεκιάσουν τα δόντια.
4. Τρόφιμα που περιέχουν ζάχαρη.
Τα ελεύθερα σάκχαρα περιλαμβάνουν όλα τα πρόσθετα σάκχαρων σε τρόφιμα και ποτά σε όλες τις μορφές και σχήματα, όπως ζάχαρη, μέλι, σιρόπια και νέκταρ, καθώς και τα σάκχαρα που υπάρχουν φυσικά σε φρούτα, λαχανικά και κονσερβοποιημένα όσπρια (π.χ. σόγια, ρεβίθια) που έχουν παρασκευαστεί σε πάστες. Τα συστατικά που προστίθενται για παράδειγμα, η λακτόζη και η γαλακτόζη θεωρούνται επίσης ελεύθερα σάκχαρα. Μερικά από τα τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη είναι αναψυκτικά, σοκολάτα, κέικ, μπισκότα, σάλτσα μπάρμπεκιου, κέτσαπ, χυμός φρούτων, κονσέρβες, αθλητικά ποτά, αρωματισμένοι καφέδες, δημητριακά, φρούτα σε κονσέρβα.
|
Είδη ζάχαρης στις ετικέτες τροφίμων (Κορυφαίες πηγές πρόσθετης ζάχαρης στη διατροφή μας, 2019) |
ζάχαρη καλαμποκιού, δεξτρόζη, φρουκτόζη, γλυκόζη, σιρόπι γλυκόζης υψηλής φρουκτόζης, μέλι, σιρόπι σφενδάμου, σιρόπι αγαύης, ιμβερτοσάκχαρο, ισογλυκόζη, λεβουλόζη, μαλτόζη, μελάσα, σακχαρόζη.
|
Το 2015, ο ΠΟΥ συνέστησε ότι η ιδανική πρόσληψη ζάχαρης δεν πρέπει να υπερβαίνει το 5% της συνολικής πρόσληψης ενέργειας. Παρόλα αυτά, η προσοχή επικεντρώθηκε λιγότερο στη δυνητική επίδραση στη τερηδόνα, την πιο διαδεδομένη ασθένεια παγκοσμίως.
Μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Journal of Public Health σχετικά με τους δεσμούς μεταξύ της διατροφής, της στοματικής υγιεινής και της οδοντικής τερηδόνας (n = 3721) έδειξε ότι τα παιδιά που κατανάλωναν σνακ όλη την ημέρα αλλά δεν είχαν πραγματικά γεύματα είχαν αυξημένη πιθανότητα οδοντικής φθοράς. Περίπου το 48,7% των συμμετεχόντων παιδιών καταναλώναν ένα η περισσότερα γλυκά και σοκολάτες την ημέρα. Μεταξύ των παιδιών που καταναλώναν πιο συχνά γλυκά (μία φορά την ημέρα ή περισσότερο), το βούρτσισμα των δοντιών πιο συχνά (μία φορά / ημέρα · δύο φορές / ημέρα ή περισσότερο) περιόρισε την πιθανότητα οδοντικής μεταφοράς. Αυτή η μελέτη έχει αποδείξει ότι το βούρτσισμα των δοντιών μπορεί μόνο με έναν τρόπο να αποδυναμώσει τη σχέση μεταξύ σνακ και μακροχρόνιας κατανάλωσης ζάχαρης στα αποτελέσματα οδοντικής τερηδόνας σε άτομα ηλικίας κάτω των 5 ετών. (Skafida, V., & Chambers, S 2018) Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η κατανάλωση αναψυκτικών, γλυκών και σοκολατών πρέπει να μειωθούν για να προστατευθούν από την τερηδόνα, παρόλα αυτά, υπάρχουν επίσης αλλαγές που απαιτούνται σε σχέση με τις διατροφικές πρακτικές γενικότερα.
Επισήμανση τροφίμων
Η ανάγνωση και κατανόηση των συστατικών στις ετικέτες τροφίμων μπορεί πραγματικά να βοηθήσει στην επιλογή διαφορετικών τύπων τροφίμων και ποτών που περιέχουν λιγότερη ποσότητα ζάχαρης. Ελέγχοντας το ποσοστό ζάχαρης από κάθε μερίδα ή την χρωματική κωδικοποίηση (όπως το κόκκινο σημαίνει υψηλή), το άτομο θα μπορεί να επιλέξει ένα υγιεινό προϊόν.
Επίσης, ο έλεγχος των συστατικών είναι σημαντικός, καθώς παρατίθενται σε φθίνουσα σειρά, οπότε εάν ένα συστατικό όπως «ζάχαρη» παρατίθεται στην αρχή της λίστας, το προϊόν είναι πιθανό να περιέχει περισσότερη (προστιθέμενη) ζάχαρη, σε σύγκριση με ένα προϊόν που έχει «ζάχαρη» που αναφέρεται στο τέλος της λίστας συστατικών.
Τρόφιμα που διατηρούν την στοματική υγεία
• Ασβέστιο: για παράδειγμα, γάλα χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά ή χωρίς λιπαρά, γιαούρτι και τυρί, ποτά σόγιας, tofu, κονσέρβες σολομού, αμύγδαλα και πράσινα φυλλώδη λαχανικά.
• Φώσφορος, μπορούμε να το βρούμε σε αυγά, ψάρι, άπαχο κρέας, γαλακτοκομικά, ξηρούς καρπούς και φασόλια είναι καλό για ισχυρά δόντια.
• Η βιταμίνη C είναι εξαιρετική για την υγεία των ούλων, που βρίσκεται σε φρούτα, ντομάτες, πιπεριές, μπρόκολο, πατάτες και φυλλώδη χόρτα.
• Πίνετε νερό τακτικά. Το σάλιο είναι μια φυσική άμυνα και προστασία από τη τερηδόνα.
Τα προβλήματα της στοματικής υγείας μπορούν να αποφευχθούν κάνοντας καλή στοματική υγιεινή συστηματικά, όπως το βούρτσισμα των δοντιών με φθοριωμένη οδοντόκρεμα δύο φορές την ημέρα, το καθάρισμα με νήμα μία φορά την ημέρα, η κατανάλωση φθοριωμένου νερού αλλά και η τακτική στοματική περίθαλψη.
Βιβλιογραφία
*Για Σύνδεσμο Διαιτολόγων και Διατροφολόγων Κύπρου
*Χειρούργος Οδοντίατρος
** Διαιτολόγος
