Σε διαβούλευση στις 26 του μήνα(Οκτωβρίου), για σκοπούς συνδιαμόρφωσης θεσμικού πλαισίου πρόσβασης των ευάλωτων ομάδων μεταναστών στις υπηρεσίες υγείας, έχει καλέσει το Υπουργείο Υγείας η Επίτροπος Διοικήσεως, Ελίζα Σαββίδου.
Σε Τοποθέτηση της Εθνικής Ανεξάρτητης Αρχής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αναφορικά με την πρόσβαση στην υγεία ευάλωτων ομάδων μεταναστών, που συντάχθηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο και υποβλήθηκε στο Υπουργείο Υγείας, η Επίτροπος Διοικήσεως αναφέρει πως «ο ασαφής και μη συστηματικός χαρακτήρας του νομοθετικού και θεσμικού πλαισίου που αφορά στην πρόσβαση των Υπηκόων Τρίτων Χωρών( ΥΤΧ) στις υπηρεσίες υγείας, η παντελής απουσία μέτρων πρόληψης και ενημέρωσης τους για τα δικαιώματά τους, και η απουσία στοχασμού και σοβαρού προβληματισμού για τις πολιτικές που εφαρμόζονται στη βάση των πραγματικών αναγκών των προσώπων που χρησιμοποιούν ή χρειάζονται τις υπηρεσίες, καταδεικνύουν τη γενικότερη απροθυμία και αμηχανία για λήψη μέτρων ουσιαστικής και αποτελεσματικής ένταξης των μεταναστών. Η στάση αυτή εμπερικλείει συγκεκριμένες αντιλήψεις για το φαινόμενο της μετανάστευσης και παραγνωρίζει ότι πλέον αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας. Η ένταξη των μεταναστών στον τομέα της υγείας, όπως σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής του τόπου, προϋποθέτει πολιτική μέριμνα και δράση. Είναι μια διεργασία δυναμική και διαρκής, κατά την οποία επιβάλλεται η αλλαγή δομών και η ενίσχυση υπηρεσιών. Στην προκειμένη περίπτωση, διακυβεύεται ένα από τα πιο θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, αυτό της υγείας, για μεγάλο μέρος του πληθυσμού, και για πρόσωπα που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες, και ως εκ τούτου, η ανάληψη δράσης επιβάλλεται και είναι υψίστης σημασίας. Σε κάθε περίπτωση, το πλαίσιο της ελλιπούς και έντονα περιοριστικής προστασίας των μεταναστών στον τομέα των παροχών βασικών υπηρεσιών υγείας θα πρέπει να προβληματίσει, επειδή θεωρώ ότι η εξασφάλιση στοιχειώδους κοινωνικής προστασίας στην κατηγορία αυτή του πληθυσμού δεν λειτουργεί μόνο προς όφελος τους αλλά και υπέρ ολόκληρου του πληθυσμού».
Εισηγήσεις
Για σκοπούς άμβλυνσης των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι ΥΤΧ που ζουν στην Κύπρο κατά την πρόσβαση τους στις υπηρεσίες υγείας, και βελτίωσης, κατ’ επέκταση, της ποιότητας της δημόσιας υγείας γενικά στην Κύπρο, η Ελίζα Σαββίδου εισηγείται τα ακόλουθα:
i.Τη θέσπιση ενός ολοκληρωμένου πλαισίου που θα καθορίζει το ζήτημα της πρόσβασης των μεταναστών που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες πληθυσμού στις δημόσιες υπηρεσίες υγείας, με γνώμονα το σεβασμό των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που να διασφαλίζει ρητά την παροχή των απαραίτητων υπηρεσιών υγείας για επείγοντα και σοβαρά περιστατικά και μέχρι τη σταθεροποίηση της κατάστασης της υγείας των ασθενών.
ii.Τον καθορισμό των κατηγοριών των μεταναστών και για ποιες ασθένειες, διαγνωστικές εξετάσεις και θεραπείες η πρόσβαση είναι δωρεάν και χωρίς διατυπώσεις, ούτως ώστε να αποφεύγονται οι αυθαιρεσίες και οι υποκειμενικές κρίσεις εκ μέρους της διοίκησης των δημοσίων ιατρικών ιδρυμάτων.
iii.Τη συμπερίληψη στην εν λόγω ρύθμιση έμπρακτων προστατευτικών μέτρων για την εγκυμοσύνη και τη μητρότητα, επιτρέποντας την παρακολούθηση της κύησης, τη διενέργεια τοκετού και τη νοσηλεία του βρέφους, εάν απαιτείται, σε όλες τις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού.
iv.Τη διαμόρφωση πολιτικής για την σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία των μεταναστών, με έμφαση στην πληροφόρηση των οικιακών εργατριών, οι οποίες αποτελούν την πολυπληθέστερη ομάδα των ΥΤΧ που εργάζονται στην Κύπρο και ζουν σε συνθήκες αυξημένης ευαλωτότητας ως προς τα σεξουαλικά και αναπαραγωγικά τους δικαιώματα.
v.Την απρόσκοπτη νοσηλεία παιδιών κάτω των 18 ετών, ανεξαρτήτως του επείγοντος ή όχι χαρακτήρα των περιστατικών, ανεξαρτήτως καθεστώτος διαμονής των γονέων τους, εφόσον διαπιστώνεται ανεπάρκεια πόρων.
vi.Ειδικότερα όσον αφορά στους εργαζόμενους μετανάστες, να ασκηθούν πιέσεις / να γίνει επαναδιαπραγμάτευση του περιεχομένου του ασφαλιστήριου εγγράφου που προσφέρεται από τις ασφαλιστικές εταιρείες, ούτως ώστε να καλύπτει με επάρκεια, και με βάση τα πραγματικά σημερινά κόστη νοσηλείας, τις ανάγκες των ασφαλιζομένων σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.
vii.Τη μελέτη των εμπειριών και των απόψεων των συναρμόδιων κρατικών υπηρεσιών και των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων που βρίσκονται σε άμεση επικοινωνία με τους μετανάστες, καθώς και την αξιοποίηση της εμπειρίας και τεχνογνωσίας άλλων κρατών. Αυτό θα βοηθήσει στον εντοπισμό και στην αναχαίτιση των παραγόντων που λειτουργούν αποθαρρυντικά, και ενίοτε αποτρεπτικά, στην προσέλευση των ευπαθών ομάδων μεταναστών στις υπηρεσίες υγείας.
viii.Τον περιορισμό της χρήσης της διασύνδεσης των αρχείων των νοσοκομείων με τις μεταναστευτικές αρχές για τους σκοπούς για τους οποίους επιτράπηκε (εξακρίβωση στοιχείων και ταχύτερη εξυπηρέτηση), και όχι για σκοπούς άσκησης μεταναστευτικού ελέγχου, ούτως ώστε να μην αποτελεί τροχοπέδη στην προσέλευση στα κρατικά νοσηλευτήρια των προσώπων με προβλήματα υγείας, ενδεχόμενο που θέτει σε κίνδυνο τη ζωή των ασθενών, αλλά και τη δημόσια υγεία. Επίσης, την έκδοση εγκυκλίου προς όλα τα δημόσια ιατρικά ιδρύματα, με την οποία να διασαφηνίζεται ότι δεν αποτελεί αρμοδιότητα του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού ή των Διευθύνσεων των ιδρυμάτων να ειδοποιούν τις αρμόδιες αρχές για σκοπούς σύλληψης και απέλασης ενός ασθενή, όταν διαπιστώνεται από το μηχανογραφικό σύστημα ότι τελεί υπό άτυπο καθεστώς.
ix.Την πιο ολοκληρωμένη πληροφόρηση των μεταναστών για την αποτελεσματική χρήση του συστήματος υγείας, με την έκδοση ενημερωτικού εντύπου στο οποίο θα διασαφηνίζονται τα δικαιώματά τους, οι προβλεπόμενες διαδικασίες για την εγγραφή και τη γενικότερη εξυπηρέτηση τους από τα δημόσια νοσοκομεία, καθώς και η δυνατότητα για υποβολή παραπόνου ή αναζήτηση καθοδήγησης από τα Γραφεία των Λειτουργών για τα Δικαιώματα των Ασθενών. Το ενημερωτικό έντυπο να μεταφραστεί στις γλώσσες που κατανοούν οι πολυπληθέστερες από τις εθνικές ομάδες που επισκέπτονται τα νοσοκομεία και να αναρτηθεί σε περίοπτη θέση στις εισόδους όλων των κρατικών ιατρικών ιδρυμάτων, σε όλες τις Επαρχίες και τα τοπικά κέντρα υγείας, καθώς και στον κλάδο έκδοσης Ταυτοτήτων Νοσηλείας του Υπουργείου Υγείας και στην ιστοσελίδα του Υπουργείου.
x.Την εμπλοκή των ίδιων των μεταναστών, με εκπροσώπους των κύριων κοινοτήτων που απαρτίζουν τον μεταναστευτικό πληθυσμό στην Κύπρο, στο σχεδιασμό και την υλοποίηση του θεσμικού πλαισίου που θα αφορά στην πρόσβαση τους στις υπηρεσίες υγείας, καθώς και στην ετοιμασία και διάχυση του σχετικού ενημερωτικού υλικού.
xi.Την επιμόρφωση του προσωπικού των κρατικών νοσηλευτηρίων στα θέματα διακρίσεων με βάση την εθνική καταγωγή, τη γλώσσα, τη θρησκεία, τις πολιτιστικές αξίες και το φύλο, ώστε να αντιμετωπίζει τους ασθενείς με διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο με επαγγελματισμό και κατανόηση. Για σκοπούς υλοποίησης του μέτρου θα μπορούσε να ζητηθεί η αρωγή ακαδημαϊκού προσωπικού με ενασχόληση σε θέματα διαπολιτισμικότητας και υγείας, από το δημόσιο ή/ και τον ιδιωτικό τομέα.
xii.Την αγορά υπηρεσιών μεταφραστών ή/ και η διευθέτηση συμφωνιών συνεργασίας με Πρεσβείες και Προξενεία των χωρών καταγωγής των μεταναστών, σε μια πιο τακτική βάση, με έμφαση στα σοβαρά περιστατικά.
xiii.Τη διερεύνηση της δυνατότητας αξιοποίησης του θεσμού των «πολιτισμικών διαμεσολαβητών» (cultural mediators ) για σκοπούς αποτελεσματικότερης επικοινωνίας και επίτευξης σχέσης εμπιστοσύνης ανάμεσα στους επαγγελματίες υγείας και τους μετανάστες.
xiv.Τη συλλογή αξιόπιστων και συγκρίσιμων στατιστικών στοιχείων σχετικά με την υγεία των μεταναστών στην Κύπρο (με αναλυτικές πληροφορίες ανά εθνικότητα, φύλο, καθεστώς παραμονής/εργασίας), ως ένα χρήσιμο εργαλείο για σκοπούς ορθολογικότερης αξιολόγησης της κατάστασης και για το σχεδιασμό και τη λήψη αποτελεσματικών μέτρων για την επίλυση των προβλημάτων και των διλημμάτων που προκύπτουν σε σχέση με την πρόσβαση των μεταναστών στις δημόσιες υπηρεσίες υγείας.
xv.Την εξειδικευμένη και συστηματική αρχειοθέτηση των καταγγελιών που υποβάλλονται ενώπιων των Διευθύνσεων των Νοσοκομείων και του Υπουργείου Υγείας για ρατσιστικά περιστατικά και συμπεριφορές, είτε αυτές επιβεβαιώνονται είτε όχι. Αυτό θα βοηθήσει στην ανίχνευση και παρακολούθηση μοτίβων συμπεριφοράς από μέλη του προσωπικού των ιδρυμάτων, και θα συμβάλει στην σκιαγράφηση μιας πιο σαφούς εικόνας για το βαθμό και την έκταση του φαινομένου. Προς αυτή την κατεύθυνση μπορούν να αξιοποιηθούν οι θεσμοί του Λειτουργού των Δικαιωμάτων των Ασθενών και της Επιτροπής Εξέτασης Παραπόνων Ασθενών, στους οποίους έχει ανατεθεί ο ρόλος εξέτασης καταγγελιών από ασθενείς για τη μεταχείριση τους από ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, με τη διατήρηση σχετικού αρχείου.
