ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΧΡΙΣΤΟΦΗ*
Η συνεργατική δράση ως επιτακτική προσέγγιση στο ευρύ φάσμα της ανθρωποκεντρικής φροντίδας αξιώνει νέες δεξιότητες και προσεγγίσεις, τόσο ως προς τη φροντίδα, όσο και στην αλληλεπίδραση των επαγγελματιών υγείας σε όλα τα περιβάλλοντα φροντίδας υγείας. Το αναδυόμενο μείγμα από επαγγελματικές κουλτούρες και νοοτροπίες επιβάλλει ανάπτυξη κι εφαρμογή μηχανισμών και στρατηγικών προώθησης της αποτελεσματικής επικοινωνίας μεταξύ των μελών της ομάδας, εφόσον συνίσταται σε θεμελιώδη προϋπόθεση για ασφαλή και αξιόπιστη φροντίδα. Αναπόφευκτα, υφίστανται θέματα που επηρεάζουν την αποτελεσματικότητά της και συνεπώς χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης αφενός από τους νοσηλευτές και τους γιατρούς ως αναπόσπαστα μέλη της διεπιστημονικής ομάδας και αφετέρου από τους οργανισμούς.
Η αποτελεσματική επικοινωνία μεταξύ νοσηλευτών και γιατρών
Η αποτελεσματική επικοινωνία μεταξύ νοσηλευτών και γιατρών χαρακτηρίζεται από σαφήνεια, αμεσότητα και ακρίβεια. Ταυτόχρονα, καταδεικνύει το επίπεδο του επείγοντος της κατάστασης, το σκεπτικό της αιτούμενης δράσης, καθώς και την οδό στις εναλλακτικές λύσεις, προαπαιτώντας κοινή κατανόηση της κατάστασης και παρουσίαση διαφορετικών ερμηνειών.
Τα βιβλιογραφικά δεδομένα τεκμηριώνουν τη συσχέτισή της με τη βέλτιστη έκβαση των θεραπευτικών προσεγγίσεων, με την ενίσχυση της ποιότητας στη φροντίδα και συνακόλουθα με την ικανοποίηση των ασθενών. Διαφαίνεται ωσαύτως, ότι συμβάλλει δραστικά στη μείωση της διάρκειας νοσηλείας και των ατυχών συμβαμάτων. Αντίθετα, η ατελέσφορη επικοινωνία απειλεί την ασφάλεια των ασθενών, αυξάνοντας το κόστος της φροντίδας, εφόσον συνδέεται με ατυχή συμβάματα και σφάλματα πρακτικής. Πέραν της φροντίδας, η ανεπάρκεια στην επικοινωνία επιφέρει αισθήματα δυσαρέσκειας και απογοήτευσης σε αμφότερους τους επαγγελματίες υγείας, που συνεπικουρούν στην εμφάνιση του συνδρόμου επαγγελματικής εξουθένωσης.
Εμπόδια στην αποτελεσματική επικοινωνία μεταξύ νοσηλευτών και γιατρών
Η διεθνής βιβλιογραφία παραθέτει μια σειρά από ανασταλτικούς παράγοντες που παρεμποδίζουν την αποτελεσματική επικοινωνία μεταξύ νοσηλευτών και γιατρών, δεδομένα που δυνητικά αντανακλούν και την κυπριακή πραγματικότητα.
Ως πρώτιστο εμπόδιο με συνακόλουθες επιπτώσεις, αναφέρεται η αδυναμία κατανόησης της συνεισφοράς και του εύρους της πρακτικής εκάστου επαγγελματία στη διεπιστημονική ομάδα, απόρροια ανεπαρκούς διεπαγγελματικής εκπαίδευσης. Πηγές σύγκρουσης μεταξύ των εκπροσώπων των δύο επαγγελμάτων, που οδηγούν αναπόφευκτα σε ανεπαρκή επικοινωνία, αφορούν εκ του παραλλήλου, σε σοβινιστικές συμπεριφορές ή σε έλλειψη εμπιστοσύνης απότοκης της ειρημένης άγνοιας ή στην εδραιωμένη νοοτροπία εξουσίας και υπέρβασής της. Ένδεια δεκτικότητας ή/και προσοχής στη μεταφορά των μηνυμάτων δύναται να πυροδοτήσει και η έμφυλη διαφορετικότητα στην προσέγγιση της επικοινωνίας.
Εκτός των θεμάτων κουλτούρας και νοοτροπίας, υφίστανται λειτουργικά προβλήματα που παρεμποδίζουν την αποτελεσματικότητα της επικοινωνίας νοσηλευτών και γιατρών. Οι πολλαπλές αυτόνομες, ανεξάρτητες ενέργειες και υποχρεώσεις παρακωλύουν την εναρμόνιση του χρόνου αμφοτέρων και συνακόλουθα τη δημιουργία συνεργατικής σχέσης εμπιστοσύνης. Είναι αυτονόητο, ότι η ανεπαρκής στελέχωση σε συνδυασμό με τον αυξημένο φόρτο εργασίας, καθώς και τα περιβάλλοντα οξείας κι επείγουσας φροντίδας δημιουργούν πρόσθετο άγχος και συμβάλλουν στην κατάρρευση της επικοινωνίας. Επιπρόσθετα, παρότι η τεχνολογία έχει συνεισφέρει σημαντικά στην αποτελεσματικότητα και στην ποιότητα της φροντίδας, εντούτοις, η χρήση της ως μέσο επικοινωνίας δύναται να οδηγήσει σε παρερμηνείες και εσφαλμένα μηνύματα.
Η προώθηση της αποτελεσματικής επικοινωνίας μεταξύ νοσηλευτών και γιατρών
Η κατανόηση του ρόλου, των γνώσεων, των δεξιοτήτων και του εύρους της πρακτικής του άλλου επαγγέλματος, ο αμοιβαίος σεβασμός στη συνεισφορά και στις αξίες του άλλου, καθώς και η αποδοχή της ισοτιμίας στη λήψη αποφάσεων κρίνονται απαραίτητες προϋποθέσεις προς υπερκερασμό εκάστου εμποδίου. Η ένταξη ορατού και συνεπούς συστήματος αξιών, που παρέχει σαφή κατεύθυνση για την παροχή υπηρεσιών της ομάδας είναι επιβεβλημένη. Συμβάλλοντα μέρη στην προσπάθεια, δεν αποτελούν μόνο οι νοσηλευτές και οι γιατροί, αλλά και οι οργανισμοί, που οφείλουν να παρέχουν το απαιτούμενο υποστηρικτικό εργασιακό περιβάλλον.
Επί του πρακτέου, νοσηλευτές και γιατροί θα πρέπει να επιδεικνύουν κουλτούρα ομαδικότητας μέσα από τη διεπιστημονική προσέγγιση, όπου οι συνεισφορές εκτιμώνται ισότιμα και να αποβάλουν ενδεχόμενες νοοτροπίες και συμπεριφορές εξουσίας – κυριαρχίας ή χαμηλής αυτοεκτίμησης ή αποποίησης ευθυνών. Οφείλουν αφενός σε προσωπικό επίπεδο να ενδυναμώσουν επικοινωνιακές τους δεξιότητες για την εύρυθμη λειτουργία της ομάδας. Αφετέρου, θα πρέπει να διευκολύνουν την προσωπική και συλλογική ανάπτυξη μέσω της διεπαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, με ισότιμες ευκαιρίες ανταμοιβής και αναγνώρισης. Τα διεπιστημονικά και κοινώς αποδεκτά πρωτόκολλα και διαδικασίες φροντίδας και αφετέρου οι μηχανισμοί ή τα εργαλεία δομημένης επικοινωνίας που επιτρέπουν την μετάδοση των πληροφοριών με ακρίβεια μεταξύ των ατόμων διαφαίνεται να συμβάλλουν σημαντικά στη βελτίωση της επικοινωνίας.
Συμβάλλοντα μέρη στην προσπάθεια, δεν αποτελούν μόνο οι νοσηλευτές και οι γιατροί, αλλά και οι οργανισμοί, που οφείλουν να παρέχουν το απαιτούμενο υποστηρικτικό, με κατάλληλες υποδομές εργασιακό περιβάλλον.
Συμπεράσματα
Η αποτελεσματική επικοινωνία μεταξύ των νοσηλευτών και των γιατρών παρότι διέπεται από αυξημένου βαθμού δυσκολία πραγμάτωσης, εντούτοις ενδέχεται να είναι εφικτή, με κοινές προσπάθειες των εμπλεκομένων. Η προώθησή της ανάγεται σε μείζον ζήτημα, εφόσον συνδέεται με θέματα ασφάλειας των ασθενών, έκβασης, ποιότητας παρεχόμενων υπηρεσιών και κόστος φροντίδας. Η προσδοκώμενη διασφάλισή της επιτυγχάνεται με αναγνώριση της σπουδαιότητάς της, επίγνωση των εκλυτικών παραγόντων κι εμποδίων με διάθεση υπερκερασμού τους, ανάπτυξη κουλτούρας διεπιστημονικής προσέγγισης, καθώς κι εφαρμογή στρατηγικών και μηχανισμών βελτίωσής της.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Bridges DR, Davidson RA, Odegard PS et al. (2011). Interprofessional collaboration: three best practice models of interprofessional education. Med Educ Online. 16: 10.
Flicek, C. L. (2012). Communication: A dynamic between nurses and physicians. Medsurg Nursing, 21(6), 385.
Lyndon, A., Zlatnik, M. G., & Wachter, R. M. (2011). Effective physician-nurse communication: a patient safety essential for labor and delivery. American journal of obstetrics and gynecology, 205(2), 91-96.
Nancarrow, S. A., Booth, A., Ariss, S., Smith, T., Enderby, P., & Roots, A. (2013). Ten principles of good interdisciplinary team work. Human resources for Health, 11(1), 19.
Orchard CA, Curran V, Kabene S. (2005). Creating a culture of interdisciplinary collaborative professional practice. Med Educ Online [serial online];10:11.
Rathod RH, Farias M, Friedman KG, Graham D, Fulton DR, Newburger JW, Colan S, Jenkins K, Lock JE. A novel approach to gathering and acting on relevant clinical information: SCAMPs. Congenit Heart Dis. 2010 Jul;5(4):343-53. PMID:20653701.
Safer Care. SBAR Implementation and Training Guide. NHS.
Wang, Y. Y., Wan, Q. Q., Lin, F., Zhou, W. J., & Shang, S. M. (2017). Interventions to improve communication between nurses and physicians in the intensive care unit: An integrative literature review. International journal of nursing sciences.
Weller, J., Boyd, M., & Cumin, D. (2014). Teams, tribes and patient safety: overcoming barriers to effective teamwork in healthcare. Postgraduate medical journal, 90(1061), 149-154.
