Δρ Γ. Αθανασίου: Η μεταμόσχευση νεφρού είναι η πρώτη επιλογή θεραπείας τελικού σταδίου ΧΝΝ

*Στην Κύπρο ποσοστό 11-12% πάσχει από Χρόνια Νεφρική Νόσο

* Περίπου 700 συνάνθρωποι μας πάσχουν από ΧΝΝ τελικού σταδίου

* Η μεταμόσχευση νεφρού κατέχει την υψηλότερη θέση σε ποσοστό επιτυχίας, σε σύγκριση με τις μεταμοσχεύσεις άλλων οργάνων

* Η νεφροπάθεια σωστά έχει χαρακτηριστεί ως «σιωπηλή νόσος» διότι είναι μια ύπουλη πάθηση, καθώς μπορεί να μην εκδηλωθεί με σαφή συμπτώματα, μέχρι να φθάσει σε προχωρημένο στάδιο

* Η κύρια επιπλοκή δυσλειτουργίας των νεφρών είναι ο πρόωρος θάνατος, λόγω καρδιαγγειακής νόσου

Αυτά αναφέρει μεταξύ άλλων σε συνέντευξή του στο Ygeia-News, ο Δρ Γιάννης Αθανασίου, Νεφρολόγος-Παθολόγος στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας και Πρόεδρος Νεφρολογικής Εταιρείας Κύπρου. 

ΕΡ: Σε τι ακριβώς αναφερόμαστε με τον όρο νεφροπάθειες;

ΑΠ: Κατ’ αρχάς, πριν απαντήσω στην ερώτηση σας είναι σημαντικό να αναφέρουμε λίγα λόγια για την λειτουργία των νεφρών. Οι νεφροί αποτελούν ένα σημαντικό όργανο ελέγχου και ισορροπίας του εσωτερικού μας περιβάλλοντος, γεγονός που έχει ιδιαίτερη σημασία στην προσαρμογή αλλά και την επιβίωση του ατόμου στις διάφορες μορφές του εξωτερικού περιβάλλοντος. Και αυτό επιτυγχάνεται με εξειδικευμένες λειτουργίες που περιλαμβάνουν: α)την ρύθμιση του ισοζυγίου του όγκου και της σύστασης του νερού και των ηλεκτρολυτών(Να⁺, Κ⁺, Η⁺), β)τη συμμετοχή στη ρύθμιση της οξεοβασικής ισορροπίας, γ)την αποβολή των τοξινών και άχρηστων τελικών (αζωτούχων) προϊόντων του μεταβολισμού, και δ) στην παραγωγή σημαντικών ουσιών-ορμονών (ερυθροποιητίνης, βιταμίνη D₃,  ρενίνη, προσταγλανδίνες…). Όταν οι νεφροί δυσκολεύονται ή αδυνατούν να επιτελέσουν τις λειτουργίες τους, τότε έχουμε νεφρική νόσο (νεφροπάθεια). Συνήθως η νεφροπάθεια εξελίσσεται με αργό ρυθμό για αρκετά χρόνια και για αυτό τον λόγο ονομάζεται χρόνια νεφρική νόσος (ΧΝΝ). Μερικές φορές όμως εγκαθίσταται ταχέως και τότε ονομάζεται οξεία νεφρική βλάβη (ΟΝΒ).

Οι παθήσεις των νεφρών

ΕΡ: Θα μπορούσαμε να χωρίσουμε σε κατηγορίες τις παθήσεις των νεφρών;

ΑΠ: Είναι δύσκολο να χωρίσουμε σε κατηγορίες τις παθήσεις των νεφρών και πολλές φορές το αίτιο παραμένει άγνωστο. Μπορεί ένα αίτιο ή νόσος να προκαλέσει διαφόρων τύπου νεφροπάθειας, όπως ο Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος. Μπορεί όμως πολλά αίτια να προκαλέσουν την ίδια νεφρική βλάβη. Γενικώς, μπορούμε να χωρίσουμε τις παθήσεις των νεφρών σε: Κληρονομικές, Αγγειακές, Λιθιάσεις και λοιμώξεις των νεφρών, Διαμεσοσωληναριακές, Όγκοι των νεφρών, Νεφροπάθειες από φάρμακα και τοξικές ουσίες, Νεφροπάθειες του νεφρικού μοσχεύματος και Σπειραματονεφρίτιδες.

ΕΡ: Η νεφροπάθεια έχει χαρακτηριστεί ως σιωπηλή νόσος. Πόσο ισχύει αυτός ο χαρακτηρισμός;

ΑΠ: Η νεφροπάθεια σωστά έχει χαρακτηριστεί ως «σιωπηλή νόσος» διότι είναι μια ύπουλη πάθηση, καθώς μπορεί να μην εκδηλωθεί με σαφή συμπτώματα, μέχρι να φθάσει σε προχωρημένο στάδιο. Αρκετοί ασθενείς έρχονται σε τελικό στάδιο νεφρικής ανεπάρκειας  χωρίς να το έχουν καταλάβει και διερωτώνται πότε και γιατί.  Οι νεφροπαθείς στην Κύπρο

ΕΡ: Υπάρχουν στοιχεία για τους πάσχοντες στην Κύπρο;

ΑΠ: Η ΧΝΝ προσβάλλει το 10%-13% των ενηλίκων παγκοσμίως και αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο καρδιαγγειακών επιπλοκών και πρόωρου θανάτου. Δηλαδή ένας στους δέκα συνανθρώπους μας πάσχει από κάποια μορφή ΧΝΝ. Από το ποσοστό αυτό το 1/1000 θα οδηγηθεί σε τελικό στάδιο χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας. Η ΧΝΝ τελικού σταδίου παρουσιάζει συνεχώς αυξανόμενη συχνότητα και συνιστά σήμερα ένα βαρύτατο κοινωνικό και οικονομικό φορτίο. Το 2010 έχουν καταγραφεί 2,6 εκατομμύρια ασθενείς με ΧΝΝ τελικού σταδίου και υπολογίζεται ότι ο αριθμός αυτός θα διπλασιαστεί σχεδόν στα 5,6 εκατομμύρια το 2030. Τα ποσοστά ΧΝΝ στην Κύπρο δεν διαφέρουν από τα ποσοστά παγκοσμίως και υπολογίζονται στα 11-12% του Κυπριακού πληθυσμού. Περίπου 700 συνάνθρωποι μας πάσχουν από ΧΝΝ τελικού σταδίου. Περίπου 600 άτομα υποβάλλονται σε θεραπεία με αιμοκάθαρση και 100 άτομα υποβάλλονται σε θεραπεία με περιτοναϊκή κάθαρση. Ο αριθμός των ατόμων που βρίσκονται σήμερα σε λίστα αναμονής για μεταμόσχευση νεφρού είναι 60-70 άτομα.

Τα συμπτώματα

ΕΡ: Ποια συμπτώματα μας δείχνουν ότι οι νεφροί μας δε λειτουργούν ικανοποιητικά;

ΑΠ: Η ΧΝΝ μπορεί να προσβάλει όλα τα συστήματα του οργανισμού και έτσι η συμπτωματολογία είναι εκτενής και πολύπλευρη. Τα συμπτώματα που δείχνουν ότι οι νεφροί δεν λειτουργούν κανονικά μπορεί να είναι:

1)Εύκολη κόπωση, ναυτία, έμετοι, δύσπνοια και γενική αδυναμία

2)Αλλαγή στην όψη, οσμή και χρώμα των ούρων. Παρουσία αίματος ή πρωτεΐνης στα ούρα

3)Αλλαγή στην ούρηση, τόσο στη συχνότητα όσο και στη ποσότητα

4)Πόνος ή τσούξιμο κατά την ούρηση, πυρετός ή πόνος στην πλάτη

5)Πρήξιμο (οίδημα) στα χέρια, τα πόδια, τους αστράγαλους ή στο πρόσωπο

6)Ρίγος ακόμη και όταν η θερμοκρασία του περιβάλλοντος είναι υψηλή

7)Δερματικά εξανθήματα, φαγούρα αλλά και αλλαγή στο χρώμα του δέρματος(ωχρότητα)

8)Μεταλλική γεύση στο στόμα ή απόπνοια αμμωνίας

9)Αδυναμία συγκέντρωσης, ζαλάδα, μυϊκές κράμπες

Εξετάσεις και οικογενειακό ιστορικό για τη διάγνωση

ΕΡ: Πώς γίνεται η διάγνωση; 

ΑΠ: Για τη διάγνωση της νεφροπάθειας απαιτείται όχι μόνο η λήψη ενός πλήρους ατομικού και οικογενειακού ιστορικό, αλλά και μιας ολοκληρωμένης κλινικής εξέτασης. Υπάρχουν απλές εργαστηριακές εξετάσεις που βοηθούν στην έγκαιρη διάγνωση της νεφρικής νόσου. Οι εξετάσεις αυτές περιλαμβάνουν:

-Μέτρηση της αρτηριακής πίεσης

-Γενική αίματος

-Βιοχημικός έλεγχος για γλυκόζη, ουρία, κρεατινίνη, αλβουμίνη και ηλεκτρολύτες

-Γενική ούρων για παρουσία αίματος, πρωτεΐνης, πυοσφαιρίων και ο λόγος αλβουμίνης προς κρεατινίνη σε τυχαίο δείγμα ούρων ή πρωτεΐνη σε συλλογή ούρων 24ωρου.

-Υπερηχογράφημα νεφρών

Υπάρχουν όμως και άλλες εξιδεικευμένες εξετάσεις καθώς και η βιοψία νεφρού, οι οποίες ακολουθούνται σε ειδικές περιπτώσεις. Να μην ξεχνούμε όμως δύο βασικά σημεία. Πρώτο, η λίστα νοσημάτων που άμεσα ή έμμεσα προσβάλλουν τους νεφρούς είναι απεριόριστη. Δεύτερο, οι ασθενείς με νεφρική νόσο οι οποίοι πρόκειται στο μέλλον να καταλήξουν σε τελικό στάδιο ΧΝΝ παρουσιάζουν λίγα συμπτώματα και σημεία στα αρχικά στάδια της νόσου. Αντιθέτως τα συμπτώματα και σημεία του τελικού σταδίου «ουραιμικού» είναι πολλά και ποικίλα, μη ειδικά, καθώς παραπέμπουν σε όλα σχεδόν τα συστήματα του ανθρώπινου οργανισμού.

Θεραπευτικές επιλογές

ΕΡ: Εκτός από την αιμοκάθαρση, ποιες άλλες θεραπείες ακολουθούνται και πότε;

ΑΠ: Όταν το άτομο φθάσει σε τελικό στάδιο ΧΝΝ χρειάζεται θεραπεία υποστήριξης ή υποκατάστασης της νεφρικής του λειτουργίας. Η μεταμόσχευση νεφρού, από συγγενή ή μεταθανάτιο(πτωματικό) δότη, αποτελεί την πρώτη επιλογή θεραπείας τελικού σταδίου ΧΝΝ. Μετά έχουμε την αιμοκάθαρση όπως αναφέρατε. Με την μέθοδο αυτή το άτομο υποβάλλεται σε θεραπεία μέσω ενός μηχανήματος- τεχνητός νεφρός- τρεις φορές την εβδομάδα, τέσσερεις ώρες ανά συνεδρία. Και τέλος η περιτοναϊκή κάθαρση, όπου μέσω ενός καθετήρα που τοποθετείται στην κοιλιά, εισάγεται και εξάγεται το περιτοναϊκό υγρό τέσσερεις φορές το εικοσιτετράωρο.

Ποσοστά επιτυχίας της μεταμόσχευσης

ΕΡ: Πότε κρίνεται απαραίτητη η μεταμόσχευση; Ποια τα αποτελέσματα επιτυχίας μιας μεταμόσχευσης;

ΑΠ: Παρόλο που τις τελευταίες δυο δεκαετίες η επαναστατική εξέλιξη της ιατρικής τεχνολογίας έχει βελτιώσει σε μεγάλο βαθμό τις μεθόδους νεφρικής υποκατάστασης (αιμοκάθαρση-περιτοναϊκή κάθαρση) και την ποιότητα ζωής των των ατόμων που υποβάλλονται σ’ αυτές, η μεταμόσχευση εξακολουθεί να αποτελεί το κατεξοχήν ριζικό θεραπευτικό μέσο του τελικού σταδίου ΧΝΝ. Η μεταμόσχευση νεφρού κατέχει την υψηλότερη θέση σε ποσοστό επιτυχίας, σε σύγκριση με τις μεταμοσχεύσεις άλλων οργάνων, πράγμα που σημαίνει ότι θα μπορούσε να αποτελέσει μεγάλη σωτηρία για πολλά άτομα με νεφρική ανεπάρκεια αν υπήρχε επάρκεια μοσχευμάτων. Απαραίτητες προϋποθέσεις για μια επιτυχή μεταμόσχευση νεφρού είναι η συμβατότητα των ιστικών αντιγόνων, η αρνητική διασταύρωση cross-match δότη-λήπτη, η κατάλληλη χειρουργική αφαίρεση του μοσχεύματος και η ταχεία αποστολή του μοσχεύματος στον υποψήφιο λήπτη. Συνεπώς, όσο περισσότερα είναι τα κοινά αντιγόνα μεταξύ δότη και λήπτη τόσο μεγαλύτερη είναι η επιβίωση του νεφρικού μοσχεύματος. Η επιλογή των καταλληλότερων ληπτών γίνεται βάσει ενός μοριοποιημένου συστήματος βαθμολόγησης κάθε υποψηφίου σε σχέση με το εκάστοτε προσφερόμενο μόσχευμα. Το σύστημα βαθμολόγησης, αξιολογείται κάθε χρόνο και γίνεται οποιαδήποτε αναπροσαρμογή σε αυτό εάν κρίνεται απαραίτητη.

Η επιβίωση των νεφρικών μοσχευμάτων τον 1^ο χρόνο μετά την μεταμόσχευση ανέρχεται στο 90-95% για μοσχεύματα από ζωντανούς δότες και 85-90% για μοσχεύματα από μεταθανάτιους δότες. Επιπλέον μετά το πέρας της 5ετίας, εξακολουθεί να λειτουργεί το 60% και μετά το πέρας της 10ετίας το 50% των νεφρικών μοσχευμάτων. Συνεπώς, οι πιθανότητες απόρριψης του μοσχεύματος μειώνονται σημαντικά.

Επιπλοκές λόγω νεφροπάθειας

ΕΡ: Ποιες επιπλοκές μπορούν να προκύψουν από τη δυσλειτουργία των νεφρών;

ΑΠ: Οι επιπτώσεις της χρόνιας νεφρικής νόσου παρατηρούνται σε όλα σχεδόν τα συστήματα του ανθρώπινου οργανισμού. Η κύρια επιπλοκή δυσλειτουργίας των νεφρών είναι ο πρόωρος θάνατος, λόγω καρδιαγγειακής νόσου. Τα άτομα που πάσχουν από ΧΝΝ διατρέχουν τουλάχιστον δεκαπλάσιο κίνδυνο πρόωρου θανάτου από καρδιαγγειακή νόσο (όπως στεφανιαία νόσο, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, περιφερειακή αρτηριακή νόσο και καρδιακή ανεπάρκεια, περικαρδίτιδα)από τον γενικό πληθυσμό.

Στο πεπτικό σύστημα η ΧΝΝ μπορεί να προκαλέσει ξηροστομία, στοματίτιδα, μυκητίαση, φλεγμονή του οισοφάγου, έλκη, γαστρίτιδα, αιμορραγία, ηπατίτιδα και ηπατική ανεπάρκεια.

Στο νευρικό σύστημα παρατηρούνται συμπτώματα όπως δυσκολία συγκέντρωσης, διαταραχές του ύπνου, δυσκολία στο βάδισμα, τρέμουλο, σπασμοί, κράμπες στα πόδια και αισθητικές διαταραχές. Γενικά ουραιμική εγκεφαλοπάθεια, περιφερική νευροπάθεια.

Η χρόνια νεφρική νόσος βλάπτει επίσης τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος κάνοντας το άτομο πιο ευάλωτο στις λοιμώξεις. Όσο αφορά το αναπαραγωγικό σύστημα, η ΧΝΝ στους άνδρες μπορεί να προκαλέσει μείωση των επιπέδων της τεστοστερόνης και στειρότητα ενώ στις γυναίκες εμφανίζονται διαταραχές της εμμήνου ρύσης αλλά ακόμα και απώλεια της περιόδου.

Στο αιμοποιητικό σύστημα η ΧΝΝ προκαλεί διαταραχές αιμοπεταλίων και αναιμία λόγω μειωμένης παραγωγής της ερυθροποιητίνης

Στα οστά, εφόσον οι νεφροί δεν λειτουργούν σωστά, διαταράσσεται η ισορροπία του επιπέδου ασβεστίου και φωσφόρου και επομένως αυξάνεται η αποικοδόμηση των οστών. Αυτό σημαίνει ότι το ασβέστιο που βρίσκεται αποθηκευμένο στα οστά αποσπάται και εισέρχεται στην κυκλοφορία του αίματος προκειμένου να καλύψει τις ανάγκες του οργανισμού. Η μεταβολή αυτή στα οστά λέγεται νεφρική νόσος των οστών ή νεφρική οστεοδυστροφία.

Τέλος να μην ξεχνούμε τις διαταραχές του ύδατος, των ηλεκτρολυτών και της οξεοβασικής ισορροπίας (όπως μεταβολική οξέωση, υπερκαλιαιμία, υπονατριαιμία, υποασβεστιαιμία, υπερφωσφατιαμία).

Συμβουλές για υγιείς νεφρούς

ΕΡ: Ποιον τρόπο ζωής πρέπει να ακολουθούμε για να έχουμε υγιείς νεφρούς;

ΑΠ: Με αφορμή την τελευταία εκστρατεία της Παγκόσμιας Ημέρας Νεφρού με θέμα Παχυσαρκία και Νεφρική Νόσος, Υγιής τρόπος ζωής για Υγιείς Νεφρούς, παρουσιάστηκαν τα 8 μέτρα που μπορείτε να λάβετε  για να προστατεύσετε τους νεφρούς σας και να μειώσετε τον κίνδυνο χρόνιας νεφρικής νόσου.

1. Ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης

2. Τακτικός έλεγχος και ρύθμιση του σακχάρου (ο σακχαρώδης διαβήτης και η αρτηριακή πίεση αποτελούν το 75% των ασθενών ΧΝΝ τελικού σταδίου)

3. Καλή φυσική κατάσταση και σωματική δραστηριότητα

4. Υγιεινή διατροφή και διαχείριση του σωματικού βάρους (η μεσογειακή διατροφή είναι πλούσια σε φυτικής προέλευσης μη επεξεργασμένα τρόφιμα)

5. Μειωμένη πρόσληψη αλατιού (περίπου ένα κουταλάκι του γλυκού)

6. Επαρκής πρόσληψη υγρών(2-2,5 λίτρα ημερησίως)

7. Αποχή από το κάπνισμα. Το κάπνισμα συνδέεται με μειωμένη ροή αίματος στους νεφρούς και αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου του νεφρού κατά 50% περίπου

8. Αποφυγή κατάχρησης φαρμάκων

ΕΛΕΝΗ ΜΑΥΡΟΥΔΗ